اصغر فرهادی با تیزهوشی پیوند خود با ایران را قطع نکرده است

آنتونیا شرکا منتقد سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: اصغر فرهادی از فیلم «چهارشنبه‌سوری» به بعد و با جایزه‌های اسکاری که برای سینمای ایران به ارمغان آورد فصل تازه‌ای در سینمای ایران رقم زد و به واسطه آن ساختاری جدید در سینمای ایران ایجاد کرد.

شرکا خاطرنشان کرد: سینمای اصغر فرهادی ترکیبی از سینمای هالیوود با سینمای اروپا است. سینمایی که با وجود داشتن ویژگی‌های هالیوودی نشانه‌هایی از سینمای اروپا را هم در خود دارد. شخصیت‌محور بودن آثار این کارگردان و پایان باز از ویژگی‌های اروپایی فیلم‌های فرهادی به حساب می‌آیند و او با آمیزه‌ای که از لحاظ ساختاری و سبکی ابداع کرد و استفاده از موضوعاتی که ایرانی بود ترکیبی ایجاد کرد که مورد توجه جهانیان قرار گرفت.

او افزود: به عنوان مثال فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» علاوه بر نکاتی که مطرح کردم حائز یک سری از اصول هالیوودی است که فرهادی در آن‌ها دست برده و آن‌ها را در خدمت موضوعی قرار داده و یک داستان ملودرام ایرانی را روایت کرده است که می‌تواند آینه‌ای باشد از کشمکش‌هایی که در بستر اجتماعی ایران وجود داشته است. در واقع فرهادی در این اثرش نمونه‌‌ای کوچک از سیاست ایران و کشمکش‌هایی که وجود دارد را در اثرش به تصویر کشیده است و او با نگاه ریزبینش تا امروز توانسته با آثاری که خلق کرده تصویری از ایران امروز را به جهانیان نشان دهد که مورد توجه قرار گرفته است.

این منتقد در ادامه اظهاراتش گفت: پس از موفقیت «جدایی نادر از سیمین» فرهادی توانست به چهره‌ای بین‌المللی تبدیل شود و حتی پس از آن با دوباره برنده شدن اسکار توسط فیلم «فروشنده» موفقیت‌های خود را تکرار کرد و توانست روندی را در پیش بگیرد که هر برنده اسکاری می‌تواند این روند را در پیش داشته باشد. هوشمندی اصغر فرهادی در این است که همیشه سعی کرده پیوند خود را با ایران حفظ کند و به خوبی این مسئله را درک کرده که ریشه‌هایش در ایران قرار دارد و حتی وقتی خارج از ایران فیلم ساخته هم مخاطب ایرانی خود را از دست نداده است. او با وجود اینکه امکان فیلمسازی در خارج از مرزهای ایران را دارد آخرین اثرش را هم در ایران ساخته و پیوندش را با ریشه‌هایش قطع نکرده است.

شرکا درباره این نگرش که درباره فیلمسازهای موفق ایرانی در جشنواره‌های خارجی مطرح می‌شود که او قطعاً با سیاهنمایی به این جایگاه رسیده‌اند، گفت: به نظر من این حرف‌ها و این اظهارات در این دوره دیگر محلی از اعراب ندارد. شاید اصغر فرهادی در آثارش نگاهی به معضلات و مشکلات جامعه داشته باشد اما فیلم‌هایی وجود دارند که واقعاً سیاه‌نمایی می‌کنند یا بیش از فرهادی به معضلات می‌پردازند و نمی‌توانند موفقیت‌های او را کسب کنند. فرهادی هیچ‌گاه جایگاهی که امروز کسب کرده را با سیاه‌نمایی به دست نیاورده و او با وجود اینکه نگاهی انتقادی به شرایط امروز دارد به سراغ فقر مطلق و پوچ‌گرایی و... نرفته است.

او افزود: فیلم‌های فیلمسازانی چون محمدحسین مهدویان یا حتی فیلم «ابد و یک روز» اثری به مراتب تلخ‌تر از آثار اصغر فرهادی هستند ولی هیچ‌گاه نتوانسته‌اند موفقیت‌های او را کسب کنند. البته من نمی‌خواهم ارزش این فیلم‌ها را پایین بیاورم و قطعاً این فیلم‌ها هم کیفیت‌های بالایی دارند اما منظورم از مثالی که زدم این است که صرفاً سیاه‌نمایی یا پرداختن به معضلات جامعه نمی‌تواند عامل موفقیت یک فیلمساز باشد. این در حالی است که اتفاقاً اصغر فرهادی در فیلم‌هایش وضعیتی عادی را نشان می‌دهد و ما در آن نشانه‌های غلو‌شده‌ای از مشکلات و معضلات اجتماعی نمی‌بینیم.

این منتقد درباره استقبال از فیلم‌های ایرانی در گیشه سینماهای خارجی گفت: فیلم‌های بسیاری با تأثیر از سینمای فرهادی ساخته شدند که اکثر ویژگی‌های آثار او را داشتند. فیلم‌هایی چون «ملبورن» هم در سبک و سیاق آثار فرهادی ساخته شدند اما نتوانستند در گیشه سینماهای خارجی موفق باشند. علاوه بر نقش پخش‌کننده در موفقیت گیشه به نظر من فیلم‌های فرهادی هنوز آثاری منحصر به فرد و خاص هستند که نمی‌توانیم جریان شکل‌گرفته‌ای که موفقیت‌های او در ایران رقم زده را برای فروش بالای فیلم‌های ایرانی در گیشه تضمین‌کننده بدانیم. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد فرهادی در بین سینماگران ایرانیِ موفق در جشنواره‌های جهانی این است که او علاوه بر موفقیت در جشنواره‌ها در جلب نظر مخاطبان عام نیز موفق است و البته همین نکته است که او را به فیلمسازی برنده جایزه اسکار تبدیل کرده است. در واقع فیلم‌های فرهادی بیشتر از جشنواره‌های اروپایی می‌توانند مورد توجه آکادمی‌هایی چون اسکار قرار بگیرند.

او در پایان درباره احتمال موفقیت فیلم «قهرمان» در جشنواره فیلم کن اظهار داشت: طبیعتاً تا زمانی که فیلم را ندیده باشیم نمی‌توانیم نظر قاطعی بدهیم اما من به سینمای فرهادی امیدوار هستم. همانطور که اسکار دومش به هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نبود و من به شخصه اصلاً فکر نمی‌کردم که او دوباره به فاصله چند سال برنده اسکار شود ممکن است در جشنواره کن نیز جایزه اصلی را از آن خود کند. به نظر من سینمای اصغر فرهادی همچنان پتانسیل شگفتی‌سازی در سطح جهانی را دارد و به خصوص امروز که فیلمش را در ایران ساخته من بیشتر امیدوار هستم. قطعاً برای فیلمسازانی در حد و اندازه اصغر فرهادی فیلمسازی در داخل کشور خودشان امتیاز مضاعفی به حساب می‌آید که امیدوارم امسال نخل طلای کن را برای سینمای ایران به ارمغان بیاورد.