انتقال مفاهیم طنز در متن دشوار است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نشست «شناخت جریان ترجمه طنز» از سلسله نشست‌های دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، شنبه (9 بهمن‌ماه 1400) با حضور ناصر فیض (شاعر و طنزپرداز) برگزار شد.

فیض در ابتدای نشست به این پرسش که «آیا طنز قابلیت ترجمه دارد؟» پاسخ داد و اظهار کرد: شاید بتوان اینطور بیان کرد که آیا تاریخ بیهقی و گلستان سعدی قابل ترجمه است. پاسخ من منفی است، چراکه متن موزون در ترجمه قابلیت برگردان ندارد. طنز هم به همین صورت است، زیرا شعر تخصصی است و طنز ابزار دیگری است که قابلیت ترجمه ندارد. عده­ای معتقدند که حتی متن ادبی را نمی­توان ترجمه کرد، مگر آنکه یک متن ساده و خبری باشد که طوفان در معنا همان باشد که در واقعیت است، درحالی‌که طوفان معنای قلیان دارد.

وی ادامه داد: قریب به اتفاق آثار ادبی در ترجمه منتقل نمی­شود. معانی واژگان در ترجمه رسا نخواهد بود و لازم است مترجم به زبان مقصد احاطه داشته باشد و ضرب‌المثل­ها و فرهنگ عامه را بداند. مثلا ترجمه کنید که جوجه را آخر پاییز می­شمارند، زبان اصلی منتقل نمی­شود، مگر در پاورقی منظور را اعلام کنید. حتی در تفکر هر جامعه واژه­ها معانی متفاوت دارند مانند «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» و در ترجمه چه بگوییم، آیا به کافی‌شاپ قابل برگردان است؟ و بسیاری از واژه­ها ریشه قرآنی و دینی دارد و اشعار با این مفاهیم برای غیرمسلمان قابل درک نیست.

این شاعر و طنزپرداز به بخشی از خرده­فرهنگ­ها و معنای متفاوت در جوامع پرداخت و گفت: حیوانات هم مفاهیم متفاوتی در جوامع دارند مانند کلاغ و جغد که ممکن است شوم یا خوش‌یُمن باشند و این به‌سادگی قابلیت ترجمه برای فرهنگ غیربومی را ندارد. بسیاری از مفاهیم مرتبط با روابط افراد در خانواده­­ها و جایگاه­­ها از هر جامعه به جامعه دیگری تغییر می­کند و این اختصاصی بودن واژگان خارج از آن اجتماع درک نمی­شود و نمی­توان آن را به‌درستی ترجمه کرد.

فیض با اشاره به‌معانی بلاغی در ادبیات فارسی، افزود: در ترجمه اصطلاحات بلاغی نمی­توان انتظار ترجمه داشت. کار مترجمان در این موقعیت بسیار دشوار است و موضوع دخل و تصرف در متن مطرح می­شود؛ گویا نمی­توان به متن وفادار بود. ترجمه آزاد متن و شعر به‌صورتی است که نویسنده و شاعر اصلی نمی­داند چه اتفاقی رخ داده است. مترجم می­تواند متن را نجات دهد یا به متن مطلقا وفادار باشد. به هر شکل، ساختار متن و شعر برهم می­خورد.

وی تصریح کرد: لازم نیست مترجم لزوما مردم‌شناسی بداند تا بتواند آثار ادبی را ترجمه کند. هرچند زبان معیار در هر کشوری هم با زبان محاوره تفاوت دارد یا زبان­های محلی و بومی در مناطق مختلف؛ موضوع ترجمه صرفا بین زبان­های مختلف صورت نمی­گیرد. در واقع مفاهیم زبان­های محلی با فرهنگ عجین شده و می­تواند خارج از آن فرهنگ محلی اشکال‌ساز باشد. اصطلاحات هم به همین صورت است و می­تواند کاملا منطقه­ای و بومی باشد، مانند آنکه جان‌وین در فیلم دوبله شده بگوید «لااله الا الله» و این فقط مخاطب را می­خنداند.

این شاعر و طنزپرداز، انتقال مفاهیم طنز در متن را دشوار دانست و گفت: در نمایش کمدی مشکلات کمتری وجود دارد، زیرا اجرا به کمک مفاهیم می­آید و انتقال پیام به سهولت بیشتری محقق می­شود. هرچند کمدی هم ریشه­های اجتماعی و فرهنگی دارد و خرق عادت در طنز برای یک کشور خنده‌آور است، درحالی‌که همان رفتار در یک جامعه دیگر عادی است. ترجمه چنین موضوعی در متن برای مخاطب قابل درک نیست.

فیض در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به این پرسش که «ترجمه طنز از چه زمانی شروع شده؟»، اظهار کرد: از زمانی‌ که رفت‌وآمد با دیگر کشورها و احساس تجدد شکل گرفت و بعد از مشروطه ترجمه آثار طنز ترکیه انجام شد، با آثار طنز ملی بی­نیاز از ترجمه بودیم و آثار داستانی ترجمه می­شد. طنز در جوهره خود اعتراض دارد و اگر این تقصیر را به گردن فرهنگ دیگری بیندازیم، مشکلات داخلی کمتری پیش بیاید.

وی مخاطبان امروزی در فضای مجازی را کم‌حوصله توصیف کرد و افزود: اطلاع­رسانی به شیوه متون کوتاه برای مخاطبان کم‌حوصله که در فضای مجازی حضور دارند، استفاده از مفاهیم بلاغی جذاب است و در مقابل آثار کوتاه به آثار بلند هم می­توان توجه کرد، اما رمان طنز به دشواری ترجمه می­شود، چراکه نمی­توان به‌درستی به داستان مسلط شد. مخاطب می­تواند از آثار مترجمان شناخته‌شده استفاده کند که آثار خوبی منتشر کردند.

این شاعر و طنزپرداز در پایان تأکید کرد: از ترمینال جنوب و فرهنگسراها، کتاب با جلد گالینگور نخرید که ناشر و مترجم آن شناخته‌شده نیستند. کتاب­هایی با تخفیف بالا، قیمت واقعی ندارند، زیرا قیمت بالا و غیرمتعارف قید می­کنند و با تخفیف همچنان کتاب را گران می­فروشند.

دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن‌ماه آغاز شده و تا یازدهم بهمن‌ماه ١٤٠٠ ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به Ketab.ir مراجعه کنند.

در نشست «شناخت جریان ترجمه طنز» مطرح شد؛

انتقال مفاهیم طنز در متن دشوار است

ناصر فیض در نشست «شناخت جریان ترجمه طنز» گفت: انتقال مفاهیم طنز در متن دشوار است. در نمایش کمدی مشکلات کمتری وجود دارد، زیرا اجرا به کمک مفاهیم می‌آید و انتقال پیام به سهولت بیشتری محقق می‌شود. هرچند کمدی هم ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی دارد و خرق عادت در طنز برای یک کشور خنده‌آور است، درحالی‌که همان رفتار در یک جامعه دیگر عادی است. ترجمه چنین موضوعی در متن برای مخاطب قابل درک نیست.

به گزارش ستاد خبری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، نشست «شناخت جریان ترجمه طنز» از سلسله نشست‌های دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، شنبه (9 بهمن‌ماه 1400) با حضور ناصر فیض (شاعر و طنزپرداز) برگزار شد.

فیض در ابتدای نشست به این پرسش که «آیا طنز قابلیت ترجمه دارد؟» پاسخ داد و اظهار کرد: شاید بتوان اینطور بیان کرد که آیا تاریخ بیهقی و گلستان سعدی قابل ترجمه است. پاسخ من منفی است، چراکه متن موزون در ترجمه قابلیت برگردان ندارد. طنز هم به همین صورت است، زیرا شعر تخصصی است و طنز ابزار دیگری است که قابلیت ترجمه ندارد. عده­ای معتقدند که حتی متن ادبی را نمی­توان ترجمه کرد، مگر آنکه یک متن ساده و خبری باشد که طوفان در معنا همان باشد که در واقعیت است، درحالی‌که طوفان معنای قلیان دارد.

وی ادامه داد: قریب به اتفاق آثار ادبی در ترجمه منتقل نمی­شود. معانی واژگان در ترجمه رسا نخواهد بود و لازم است مترجم به زبان مقصد احاطه داشته باشد و ضرب‌المثل­ها و فرهنگ عامه را بداند. مثلا ترجمه کنید که جوجه را آخر پاییز می­شمارند، زبان اصلی منتقل نمی­شود، مگر در پاورقی منظور را اعلام کنید. حتی در تفکر هر جامعه واژه­ها معانی متفاوت دارند مانند «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» و در ترجمه چه بگوییم، آیا به کافی‌شاپ قابل برگردان است؟ و بسیاری از واژه­ها ریشه قرآنی و دینی دارد و اشعار با این مفاهیم برای غیرمسلمان قابل درک نیست.

این شاعر و طنزپرداز به بخشی از خرده­فرهنگ­ها و معنای متفاوت در جوامع پرداخت و گفت: حیوانات هم مفاهیم متفاوتی در جوامع دارند مانند کلاغ و جغد که ممکن است شوم یا خوش‌یُمن باشند و این به‌سادگی قابلیت ترجمه برای فرهنگ غیربومی را ندارد. بسیاری از مفاهیم مرتبط با روابط افراد در خانواده­­ها و جایگاه­­ها از هر جامعه به جامعه دیگری تغییر می­کند و این اختصاصی بودن واژگان خارج از آن اجتماع درک نمی­شود و نمی­توان آن را به‌درستی ترجمه کرد.

فیض با اشاره به‌معانی بلاغی در ادبیات فارسی، افزود: در ترجمه اصطلاحات بلاغی نمی­توان انتظار ترجمه داشت. کار مترجمان در این موقعیت بسیار دشوار است و موضوع دخل و تصرف در متن مطرح می­شود؛ گویا نمی­توان به متن وفادار بود. ترجمه آزاد متن و شعر به‌صورتی است که نویسنده و شاعر اصلی نمی­داند چه اتفاقی رخ داده است. مترجم می­تواند متن را نجات دهد یا به متن مطلقا وفادار باشد. به هر شکل، ساختار متن و شعر برهم می­خورد.

وی تصریح کرد: لازم نیست مترجم لزوما مردم‌شناسی بداند تا بتواند آثار ادبی را ترجمه کند. هرچند زبان معیار در هر کشوری هم با زبان محاوره تفاوت دارد یا زبان­های محلی و بومی در مناطق مختلف؛ موضوع ترجمه صرفا بین زبان­های مختلف صورت نمی­گیرد. در واقع مفاهیم زبان­های محلی با فرهنگ عجین شده و می­تواند خارج از آن فرهنگ محلی اشکال‌ساز باشد. اصطلاحات هم به همین صورت است و می­تواند کاملا منطقه­ای و بومی باشد، مانند آنکه جان‌وین در فیلم دوبله شده بگوید «لااله الا الله» و این فقط مخاطب را می­خنداند.

این شاعر و طنزپرداز، انتقال مفاهیم طنز در متن را دشوار دانست و گفت: در نمایش کمدی مشکلات کمتری وجود دارد، زیرا اجرا به کمک مفاهیم می­آید و انتقال پیام به سهولت بیشتری محقق می­شود. هرچند کمدی هم ریشه­های اجتماعی و فرهنگی دارد و خرق عادت در طنز برای یک کشور خنده‌آور است، درحالی‌که همان رفتار در یک جامعه دیگر عادی است. ترجمه چنین موضوعی در متن برای مخاطب قابل درک نیست.

فیض در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به این پرسش که «ترجمه طنز از چه زمانی شروع شده؟»، اظهار کرد: از زمانی‌ که رفت‌وآمد با دیگر کشورها و احساس تجدد شکل گرفت و بعد از مشروطه ترجمه آثار طنز ترکیه انجام شد، با آثار طنز ملی بی­نیاز از ترجمه بودیم و آثار داستانی ترجمه می­شد. طنز در جوهره خود اعتراض دارد و اگر این تقصیر را به گردن فرهنگ دیگری بیندازیم، مشکلات داخلی کمتری پیش بیاید.

وی مخاطبان امروزی در فضای مجازی را کم‌حوصله توصیف کرد و افزود: اطلاع­رسانی به شیوه متون کوتاه برای مخاطبان کم‌حوصله که در فضای مجازی حضور دارند، استفاده از مفاهیم بلاغی جذاب است و در مقابل آثار کوتاه به آثار بلند هم می­توان توجه کرد، اما رمان طنز به دشواری ترجمه می­شود، چراکه نمی­توان به‌درستی به داستان مسلط شد. مخاطب می­تواند از آثار مترجمان شناخته‌شده استفاده کند که آثار خوبی منتشر کردند.

این شاعر و طنزپرداز در پایان تأکید کرد: از ترمینال جنوب و فرهنگسراها، کتاب با جلد گالینگور نخرید که ناشر و مترجم آن شناخته‌شده نیستند. کتاب­هایی با تخفیف بالا، قیمت واقعی ندارند، زیرا قیمت بالا و غیرمتعارف قید می­کنند و با تخفیف همچنان کتاب را گران می­فروشند.

دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن‌ماه آغاز شده و تا یازدهم بهمن‌ماه ١٤٠٠ ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به Ketab.ir مراجعه کنند.

انتهای پیام//