گوهرِ «عطار» یافت قدر و بلندی ز عشق

امروز 25 فروردین ماه و به گواهی تقوی روز بزرگداشت عطارنیشابوری است. شاعری که از شعر و ادب به تعالی رسید و گلستان روحش را عرفان و فلسفه الهی آبیاری کرد که بوی خوشِ آن هنوز هم عاشقانِ ادب این سرزمین را سرمست می کند.

تولد

فرید الدین ابو حامد محمد بن ابی‏بکر معروف به عطار نیشابوری، یکی از شاعران و عارفان نام ‏آور ایران، در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ه . ق است. او در قریه «کَدْکَن» یا «شادیاخ» که در آن زمان از توابع نیشابور بود به دنیا آمد. از دوران کودکی او اطلاعی در دست نیست، جز اینکه پدرش به شغل عطاری و گیاه‏درمانی مشغول بوده و مهارت ویژه‏ای در این کار داشته است. بعد از وفات پدر، فرید الدین کار عطاری را ادامه می‏دهد.

انقلاب روحی

داستان‏های مختلفی در چگونگی تحول و انقلاب روحی عطار بر سر زبان‏هاست. معروف‏ترین آنها بدین قرار است که روزی درویشی به مغازه عطار رفت و در راه خدا چیزی برای خویش خواست. بعد از چندین بار طلب کردن، وقتی جوابی از عطار نشنید به او گفت: ای خواجه! هنگام مرگ چگونه می‏خواهی دست از این دنیا برداری؟ عطار گفت: همان‏گونه که تو از دنیا خواهی رفت. درویش گفت: آیا تو می‏توانی همانند من بمیری؟ عطار پاسخ داد: آری. درویش، کاسه چوبی خود را زیر سر نهاد و با گفتن لفظ جلاله «اللّه‏» از دنیا رفت. با دیدن این صحنه، قلب عطار آتش گرفت و از مغازه بیرون رفت و روش زندگی خویش را برای همیشه تغییر داد.

در جست و جوی استاد

زمانی که عطار آمادگی روحی در خویش احساس کرد، به خدمت عارف معروف آن زمان «رکن الدین اَکّاف» رفت و به دست او توبه کرد. از آن پس، عطار به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چندین سال نزد رکن الدین ماند. او نیز همانند دیگر عارفان و به رسم سالکان طریقت، بخشی از عمر خویش را در سفر گذراند و از مکه تا ماوراءالنهرین به مسافرت پرداخت و بزرگان زیادی را زیارت کرد و به راستی که «بسیار سفر باید تا پخته شود خامی». او در این سفرها پخته شد و پس از آنکه جوانی خود را صرف علم‏آموزی و تجربه‏اندوزی کرد، در دوران پیری، به گوشه‏گیری و عزلت‏نشینی پرداخت و مشغول سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خویش شد.

آثار

آثار عطار دو دسته‏اند؛ منظوم و منثور. آثار منظوم او عبارت است از: دیوان اشعار که شامل غزلیات، قصاید و رباعیات است. مثنوی‏های الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت‏نامه، بلبل نامه، منطق الطیر، جواهرالذّات، حیدر نامه، مختارنامه، خسرونامه، اشترنامه، مظهر العجائب و لسان الغیب. البته برخی، این دو اثر اخیر را از آثار او نمی‏دانند.

عطار افزون بر آثار منظوم، آثار منثوری نیز داشته که معروف‏ترین آنها، تذکرة الاولیاء است. او در این کتاب، 96 تن از بزرگان و عارفان صوفیه را معرفی کرده است.

ویژگی سخن عطار

عطار، یکی از شاعران بزرگ صوفی‏مسلک و از مردان نام‏آور تاریخ ادبیات ایران است. سخن او ساده و گیراست. عطار برای بیان مقاصد عرفانی خود، بهترین راه را برگزید؛ یعنی آوردن کلمات ساده و کلام بی‏پیرایه. اگر چه در ظاهر، کلام او استحکام سخن شعرای دیگر همچون سنایی را ندارد، ولی همین بیان ساده که از دل سوخته او برخاسته است، خواننده را مجذوب می‏کند. افزون برآن، استفاده از تمثیلات و بیان داستان‏ها و حکایات مختلف، از جاذبه‏ های آثار اوست که سرمشق عارفانی همچون مولوی و جامی قرار گرفته است.

وفات

عطار پس از عمرى طولانى و پر فراز و نشیب به سال (618 هجری قمری) در نیشابور به دست یکى از سپاهیان مغول کشته شد و اینک آرامگاه او در این شهر، زیارتگاه اهل معرفت و بصیرت است.

از این شاعر گران مایه می‌توان درس‌های فراوان از جمله عشق به اهل بیت (علیهم السلام)، تدین، پشت کار، تحول گرایی، استفاده از فرصت ها و ... آموخت.

خراباتِ عشق

ما ز خرابات عشق مست الست آمدیم