فرهاد حسن زاده: خیلی به دریافت جایزه نوبل فکر نمی‌کنم

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ فرهاد حسن زاده نویسنده کودک و نوجوان برای یک عمر فعالیت موفق در حوزه نویسندگی و ادبیات کودک و نوجوان نامزد نهایی دریافت جایزه معتبر ادبی نوبل ادبیات کودک شد. وی درباره اینکه چقدر امیدوار و مشتاق دریافت جایزه نوبل ادبیات کودک است و درباره میزان شناخت خود از آثار دیگر نویسندگان کاندید این دورۀ جایزه ادبی نوبل ادبیات که با آنها رقابت می کند عنوان کرد: خیلی به دریافت جایزه نوبل فکر نمی کنم و برای من اهمیت چندانی ندارد اگر این اتفاق بیفتد افتخاری برای ادبیات کودک کشور است و همین که نام ایران در عرصه جهانی و در بین اسامی کشورهای دیگری که نامزد دریافت این جایزه هستند مطرح شده ارزشمند و برای من کافی است. دریافت این جایزه به این بستگی دارد که در مرحله بعد چه ملاک های مد نظر هیئت داوران این جایزه باشد و امتیازبندی آنها بر چه اساسی باشد. به نظرم تا به این مرحله که رسیده ایم خیلی خوب است هر چند فکر نمی کردم جزو لیست کاندیداهای نهایی جایزه نوبل باشم چون روند خیلی دشواری دارد و پرونده های نویسنده به زبان انگلیسی ترجمه شود و آن پرونده هر چقدر گویا و روان باشد می تواند تأثیر گذا باشد بنابراین این پرونده همه چیز را در این جایزه تعیین می کند و تا این مرحله که رسیده برای من خوشایند است. دیگر کاندیدهای نهایی این جایزه 4 نویسنده از کشورهای فرانسه، ژاپن، سوئیس و نیوزیلند هستند که هنوز فرصت نکرده ام آثار این نویسندگان را مطالعه کنم.

حسن زاده درباره ملاک هایی که باعث شده به مرحله نهایی دریافت جایزه نوبل دست پیدا کند توضیح داد: نوبل به نویسنده ای تعلق می گیرد که سال ها در یک زمینه فعال و تأثیر گذار بوده باشد. در گزینش این جایزه که نتیجه این رقابت در نمایشگاه بولونیا ۲۰۱۸ اعلام خواهد شد مجموعه ای از فعالیت های نویسنده، میزان تأثیر گزاری و مؤثر بودن آثار، ملاک هایی هستند که مورد توجه قرار می گیرد. آثار من در توجه به مضامینی مثل صلح، کودکان کار و کودکان آسیب دیده، دوری کردن از ترویج فرهنگ جنگ برای کودکان، استفاده از زبان طنز و قالب های مختلف طنز در آثار، تنوع آثار در گروه های مختلف سنی حتی بزرگسال است و قطعا این تنوع برای هئیت داوران این جایزه خوشایند بوده است که مرا به عنوان کاندید جایزه نهایی نوبل کودک انتخاب کرده اند. سال گذشته هم نامزد جایزه سوئدی شدم و امسال دوباره نامزد این جایزه هستم همچنین چند تا از کتاب هایی که نوشته ام به زبان های مختلف دنیا ترجمه شده است.

نماینده شورای کتاب کودک درباره میزان گستردگی ادبیات کودک و نوجوان اظهار داشت: انجمن نویسندگان کودک و نوجوان 500 عضو دارد و این اعضاء از جمله نویسنده، شاعر، مترجم و پژوهشگر هستند که در این حوزه فعالیت می کنند و می توان گفت تعداد نویسندگان در این حوزه کم نیستند. ادبیات کودک و نوجوان در کشور ما یک پدیده جوان است یعنی بعد از دوران مشروطیت فعالیت هایی در این حوزه ترجمه و ترغیب شد و نسبت به سایر کشورها پیشینه زیادی ندارد. نویسندگان کودک و نوجوان اغلب جوان هستند و تعداد آنها هم خیلی زیاد نیست. مهم این است که نویسندگان در زمینه کودک و نوجوان کیفی کار کنند و با شناخت دنیای کودکان و نوجوانان آثار خود را تألیف کنند و از طرف نهادهایی که با حوزه کتاب کودک و نوجوان در ارتباط هستند حمایت شوند به نظرم اگر کتاب حمایت شود و کودکان کتاب ها را بخوانند قطعا ادبیات و نویسنده حمایت می شود و هم این حوزه گسترش پیدا کند.

حسن زاده به عنوان یک نویسنده درباره اینکه وضعیت نظام آموزشی در حوزه ادبیات کودکان ایرانی چگونه است؟ گفت: اگر بخواهیم به مدارس نگاه کنیم متأسفانه از ظرفیت های آموزشی ادبیات، شعر و قصه استفاده نکرده ایم و نظام آموزشی کودکان را تک بُعدی بار آورده که صرفا به نمره، رقابت، قبولی کنکور و قبولی به این مسائل بپردازند و تجربه نشان داده است در حایکله کودکانی که اهل ادبیات  و داستان و ... هستند فراگیری دانش آنها خیلی بیشتر از دیگر دانش آموزان است و بچه هایی که کتاب نخوانند در آینده مشکل دار خواهند شد.

نویسنده کتاب «یکشب از هزار شب» در خصوص دلیل چرا تا به حال در حوزه ادبیات در سطح بین المللی مانند سینما و موسیقی در کسب جایزه های جهانی اتفاقی رخ نداده است گفت: زبان فارسی فراگیر نیست و بر خلاف زبان سینما که زبان تصویر است و این آثار نیاز به ترجمه ندارند ولی متأسفانه ادبیات این  مانع  را دارد که آثار باید به زبانی که داوری می شوند ترجمه شوند ولی در ادبیات کودک تا به حال اتفاق خاصی نیفتاده البته نویسندگانی از جمله جهانی فرشید مثقالی تصویرگر نامدار تنها برنده ایرانی این جایزه است. مجموعه آثار او در سال ۱۹۷۴ این جایزه را از آن خود کرد. هوشنگ مرادی کرمانی نیز در سال ۱۹۹۲ از سوی هیئت داوران این جایزه مورد تشویق قرار گرفت. او در سال ۲۰۱۴ بار دیگر از سوی ایران نامزد دریافت این جایزه شد. همچنین محمد رضا یوسفی در سال ۲۰۰۰ و محمد هادی محمدی در سال ۲۰۰۶ و احمد رضا احمدی در سال ۲۰۱۰ در بخش نویسندگان و نسرین خسروی در سال ۲۰۰۲، محمدعلی بنی اسدی در سال ۲۰۱۲ در بخش تصویرگران کاندید این جایزه شدند. نامزد این جوایز شده اند اما موفق به دریافت نوبل ادبیات نشده اند.

این نامزد نهایی 2 جایزه جهانی در مورد وضعیت فروش، نگارش و ورود افراد کارنابلد به حوزه نویسندگی کودکان اشاره داشت: متأسفانه تصور اشتباهی که وجود دارد این است که افرادی که به نویسندگی علاقه دارند و مهارت ندارد با نوشتن برای کودکان وارد این حوزه می شود به نظرم این حرکت کاملا معکوس است و نویسندگانی که خیلی حرفه ای هستند و با ادبیات آشنا هستند باید با آن پشتوانه برای بچه ها بنویسند و می توان گفت این کار سختی است و خیلی خوب است که خانواده های ادبیات بازاری را که به قصد کتاب سازی و سودجویی بزرگ می شود را با ادبیات غنی و اصیلی که اهداف خوبی را در نظر دارد بشناسند البته انتخاب سخت است و خانواده ها نسبت به این گزینش شناخت کافی ندارند و به نظرم از کتاب های برگزیده های جشنواره های کتاب مثل جشنواره کتاب لاک پشت پرنده یا فهرست شورای کتاب کودک می توانند به خانواده ها کمک کنند که کتاب های خوب را بشناسند.

این نویسنده با انتقاد از وضعیت جایگاه کتاب های کودک و نوجوان در نمایشگاه کتاب و ویترین کتابفروشی ها گفت: متأسفانه نمایشگاه کتاب تبعیض قائل می شوند و بهترین مکان نمایشگاه را به ناشران دولتی و ناشرانی با اهداف عقیدتی اختصاص می دهند و جاهای پرت، بد ساخت و آب و هوا را به حوزه کودک و نوجوان متعلق است. همچنین ناشرها ویترین خوب و زیادی را به کتاب کودک اختصاص نمی دهند چون قیمت کتاب های کودک نسبت به کتاب های دیگر مثل شاهنامه کم است بنابراین ویترین و جایگاه مناسب مغازه را به آثار بزرگتر اختصاص می دهند. کتابفروشی های کودک باید بزرگ و وسیع باشند در تهران بعضی از کتاب فروشی ها وضعیت بهتری دارند و این فضا را به کودکان اختصاص می دهند ولی فکر می کنم در شهرستان ها این فضا کمتر است و این اصلا اتفاق خوشایندی نیست.

نویسنده و طرح «با من بخوان» در پایان با اشاره به تازه ترین آثار خود عنوان کرد: آخرین اثرم یک مجموعه 4 جلدی رمان کودک با عنوان «1+5» در تابستان امسال منتشر شد که ماجراهای شیطنت ها و بازیگوشی های 6 کودک متشکل از 5 پسر و یک دختر بچه که در یک آپارتمان زندگی می کنند را روایت می کند. این روزها مشغول مرور داستان های کوتاهی هستم که با موضوع کودک نوشته ام و یکی از این داستان ها با عنوان «موش سربه هوا» را ماه گذشته برای چاپ به کانون فکری پرورشی کودک و نوجوان سپرده ام  و علی خدایی در حال تصویرگری این تک داستان است. همچنین منتظر انتشار رمان «برف و آفتاب » از نشر پنجره هستم و باید این روزها روانه بازار نشر شود. این کتاب بر اساس داستان بیژن و منیژه بازآفرینی شده است و نوشتن این رمان حدود 6 ماه طول کشید. کتاب «چتری با پروانه های سفید»  هم حدود 1 الی 2 ماه آینده توسط انتشارات فاطمی چاپ می شود. معمولا نمایشگاه کتاب مبنایی برای معرفی کتاب های ناشران است همه این آثار امسال در زمان نمایشگاه بین المللی کتاب رونمایی می شوند.

گفتگو: سها راستاد