سِحرسَحر با اجرای هنرمندان موسیقی نواحی، برگزار شد

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ محفل مناجات‌خوانی با هدایت هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران، محمدرضا اسحاقی، میرزا زبردست،  احد ملکی، حمیدالله سیدزاده و سلمان حسینی‌نژاد، از هنرمندان موسیقی اقوام، برپا شد.

هوشنگ جاوید، پژوهشگر حوزه موسیقی نواحی و آیینی درباره تاریخ مناجات عنوان داشت: «تاریخ مناجات در ایران به هزاره‌های پیش از اسلام و حتی زرتشت می‌رسد. مکشوفات و شواهد تاریخی موجود که بر سنگ‌نگاره‌ها و یا نقوش، بر روی ظرف‌، پارچه و دیواری ‌سنگی دیده شده است، سند محکمی برای مناجات در ایران وجود دارد.»

وی ادامه داد: «در نگاه زرتشت، نفس بشری، مانند صحنة جهان، نبردگاه ارواح پاک با ارواح پلید است. به این ترتیب، هر فرد در قالب سربازی قرار می‌گیرد که خواه ناخواه در صف خدا یا شیطان می‌جنگد و چون رسیدن به پندارنیک، را نیازمند به تکیه‌گاهی قدرتمند می‌دیدند، آن را در فوقِ طبیعت و ماورا جستجو می‌کردند.»

استاد دانشگاه آزاد درباره جنبة در آئین زرتشت، بیان داشت: «اخلاق دینی و الهیِ زرتشت، شگفت‌انگیز جلوه می‌کند و شرافت نهفته در آن، انسان را به ارتباط با خلقش وادار می‌کند و با اندیشه‌ای پاک به او می‌فهماند که با کمال آزادی در راه روشنِ حقیقت، گام برمی‌دارد. پس به گفتگو نشستن با معبود و رازدل با او گفتن، در این آیین، از راه‌های نزدیک انسان با خداوند شد و چونان فرهنگی ریشه‌دار و به شکلی ژرف در بین ایرانیان گسترش یافت و مناجات از دستورات لازم‌الاجرای درباریان و مردم گشت.»

وی ادامه داد: «پس از آمدن اسلام به ایران، ادب مناجات‌سرایی گسترش یافت و در دو شاخة نثر و نظم ادامه پیدا کرد و به تدریج، ارتقا یافت و تکمیل شد.»

پس از آن محمدرضا اسحاقی گرجی، موسیقی‌دان و نوازنده دوتار گرجی ایرانی قطعاتی در آواز حقانی و بسم‌الله‌خوانی را برای حضار اجرا کرد. اسحاقی( 1338) در گرجی محله، مازندران متولد شده است. او یکی از آگاهان مقامات و ریزمقامات آوازی و سازی مناطق شرقی مازندران ‌بوده و در اجرای این موسیقی، دارای توانایی‌های ویژه و بی مانندی است.

سازمان میراث فرهنگی در سال 96، نام محمدرضا اسحاقی گرجی را به عنوان گنجینۀٔ زنده بشری در فهرست آثار ملی کشور ثبت کرد.

پس از آن هوشنگ جاوید، کارشناس هنری این برنامه، به غفلت از بسم‌الله خوانی در 60 سال اخیر اشاره کرد و اظهار داشت که بسم‌الله خوانی از دل مناجات‌خوانی، برآمده است.

جاوید درباره تاریخچه سحرخوانی در ایران اظهارکرد: «سحرخوانی در ایران، پیش از اسلام، هنری درباری بوده است. پس از اسلام و با نیاز بیدارسازی مردم در سحرگاهان به ویژه سحرهای ماه رمضان، در فرهنگ اعتقادی مردم ایران، به عنوان روشی برای بیدارسازی مردم درآمد و به صورت هنری مردمی، در خدمت دین و مذهب قرارگرفت.»

سپس، میرزا زبردست، از شروه‌خوان بوشهری روی صحنه آمد و علاوه بر خواندن نادعلی و روایت اشعاری در مدح حضرت علی (ع) و همچنین وداع غلام ایشان(قتبر) در روز شهادت امام اول شیعیان (21 رمضان)، به شروه‌خوانی نیز پرداخت.

کرم( میرزا) زبردست، متولد 1344 در آبادان است. او از کودکی به مداحی علاقه‌مند بود و نزد پدر، که یکی از مداحان بنام بوشهر بود، به یادگیری فنون مداحی پرداخت و در عرصه موسیقی محلی نیز، فعالیت داشت. وی از سال 1370 با سرپرستی گروه موسیقی دریادلان بوشهر، به طور رسمی  فعالیت هنری خود را آغاز کرد.

او تاکنون در جشنواره‌های متعدد داخلی از جمله فجر و دفاع مقدس شرکت داشته و در چندین جشنواره خارجی حضور یافته است. وی در سال 1373 به عنوان خواننده برتر جشنواره دفاع مقدس اصفهان انتخاب شد و دیپلم افتخار این جشنواره را کسب کرد.

جاوید پس از این اجرا، دربارة اینکه مناجات در ادبیات و در موسیقی، سبک به شمار نمی آید، توضیح داد: «مناجات، در ادب و موسیقی، سبک به حساب نمی‌آید، بلکه موضوع یا گونه(ژانر) است و در موسیقی، با کارکردهای گوناگون شناختی، عقیدتی و اجتماعی اجرا می‌شود. در ادب نیز، مناجات در دستة آموزشی جای می‌گیرد که گونه‌ای ارشاد و تبلیغ غیرمستقیم برای مفاهیم اخلاقی و دینی در آن نهفته است و چون چارچوب اصلی هنر خوانندگان مردمی، ادب آموزشی و تعلیمی بوده و هست، مناجات‌خوانی از وظایف آنان به شمار می‌آید.»

نفر سومی که برای اجرای قطعاتی در باب مناجات‌خوانی به روی صحنه تالار ایران در فرهنگستان هنر، رفت، عاشیق احد ملکی بود. او از پژوهشگران موسیقی عاشیقی ایرانی است و از آثار عاشیق‌های بنام آذربایجان من‌جمله عاشیق «قشم جعفری»، عاشیق «اکبر جعفراوف»، عاشیق «عدالت نصیبوف» و استاد «ایمران حیدری» بهره جسته است. عاشیق احد ملکی، در پانزدهمین جشنواره «ذکر و ذاکرین»، که در سال 1384 در گرگان برگزار شده، به عنوان پژوهشگر موسیقی نواحی تجلیل شده است.

هوشنگ جاوید پس از این اجرا توضیحات دیگری درباره مناجات‌خوانی ایراد کرد و افزود: «در ارائه مناجات، تعصبات قومی، نژادی و منطقه‌ای کنار گذاشته می‌شود و آنچه که مدنظر قرار می‌گیرد، خدا، ایمان و یقین افراد است که هدف آن، وحدت اندیشة ایجادی از سوی اجراکننده است. همین قدرت موجب گردید تا نگاه ژرف‌تری از سوی نیاکان ما پدید آید، که نباید ساده‌انگارانه از کنار آن بگذریم.»

پایان بخش این مراسم، اجرای قطعاتی از دو جوان هنرمند به نام حمیدالله سیدزاده و سلمان حسینی‌نژاد بود که با اجرای فوق‌العادة خود، علاقه‌مندان موسیقی نواحی را به ادامه دادن راه پیشکسوتان این عرصه، امیدوار کردند.