هم‌افزایی دستگاه‌های فرهنگی اجتماعی در راه‌اندازی پویش پیشگیری از اعتیاد

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نخستین جلسه کمیته فرهنگ عمومی شورای اجتماعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با محوریت مبارزه با مواد مخدر و روانگردان‌ها، دوشنبه ۱۴ آبان ماه به میزبانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با حضور محمدرضا چهارباشی، رئیس دبیرخانه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت ارشاد، الهام ستاری، رئیس کمیته فرهنگ عمومی شورای اجتماعی وزارت ارشاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد کاظم متقی، مدیرکل فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، محمدحسین رستگاری، نماینده اداره کل فرهنگی و اجتماعی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، محمد حسین فراهانی، نماینده معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد، رضا مجید زاده، رئیس گروه سیاست‌های فرهنگی شورای فرهنگ عمومی و همچنین علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد، امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد و اسماعیل شفاعی، معاون مالی و اداری نهاد برگزار شد.

علیرضا مختارپور در این نشست با اشاره به محوریت نخستین جلسه کمیته فرهنگ عمومی شورای اجتماعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، طی سخنانی گفت: باید توجه داشت که رویکردی که نهادها و دستگاه‌های حاضر در این کمیته نسبت به مبارزه با مواد مخدر و روانگردان‌ها، در قالب برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها خواهند داشت، رویکرد پیشگیری و روشنگری است زیرا حوزه درمان این آسیب‌ها در نهادهای دیگری چون بهزیستی در حال انجام است.

آغاز مقابله با موارد مخدر از درون دستگاه‌های فرهنگ و اجتماعی

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با ارائه پیشنهادی افزود: بر این اساس معتقدم که در وهله اول نهادها و دستگاه‌های حاضر در این کمیته می‌توانند از خود شروع کنند و مقابله با مواد مخدر و روانگردان‌ها را در سه سطح «همکاران خود»، «محیط کار»  و «افراد مرتبط با سازمان» مانند اعضا و مراجعه کنندگان، مورد توجه قرار دهند. اگر بتوانیم در گام اول از دستگاه خود شروع کنیم و این سه سطح را مدنظر قرار دهیم، می‌توانیم گامی مثبت در مقابله با این پدیده برداریم.

وی ادامه داد: البته طبیعتا این کار با چالش‌هایی همراه خواهد بود؛ به عنوان مثال در عرصه سینما هیچ منعی برای نشان دادن یک معتاد وجود ندارد، اما اگر افراد معتاد به کتابخانه‌ای مراجعه کنند، قطعا با واکنش اعضا و والدین آنها همراه خواهد شد؛ نهاد در سال‌های گذشته تجربه این موضوع را در برگزاری برخی جلسات انجمن‌های بازپروری در یک کتابخانه داشته است.

مختارپور با اشاره به اهداف تشکیل کمیته فرهنگ عمومی برای مقابله با مواد مخدر، عنوان کرد: در این کمیته بنا داریم یک یا چند برنامه مشترک تعریف کنیم. به عنوان مثال یک دستگاه اعلام می‌کند که مشاوران متخصص در این حوزه را در اختیار دارد؛ دستگاه دیگر اعلام می‌کند که مکان و فضای لازم برای برگزاری مشاوره را می‌تواند در اختیار قرار دهد، یک دستگاه دیگر نیز برای ارائه کتاب‌ها و منابع مرتبط و مورد نیاز اعلام آمادگی می‌کند و به طور کلی هر دستگاه ظرفیت‌های خود را به میدان می‌آورد تا به نقطه‌ای مشترک در برنامه‌ریزی برسیم.

الهام ستاری، رئیس کمیته فرهنگ عمومی شورای اجتماعی وزارت ارشاد نیز طی سخنان کوتاهی عنوان کرد: موضوع مبارزه با مواد مخدر در کشور از سال ۱۳۴۴ در مجلس ملی آن زمان مطرح بوده، اما به دلایل مختلف از جمله وجود شبکه‌های توزیع مواد مخدر، این آسیب همچنان دامنگیر جامعه است که البته امروز به یک آسیب اجتماعی تبدیل شده؛ بر این اساس لازم است که برنامه‌ای منسجم از سوی دستگاه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی برای پیشگیری و کنترل این بحران تدارک دیده شود که امیدواریم این کمیته گام‌های مثبتی در این زمینه بردارد.

تلاش برای ارائه برنامه‌ای منسجم با مشارکت دستگاه‌های مختلف

محمدرضا چهارباشی، رئیس دبیرخانه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت ارشاد در این نشست طی سخنانی گفت: یکی از وظایف ذاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پر کردن اوقات فراغت است. طی سال‌های اخیر توجه و دغدغه مقام معظم رهبری به موضوع آسیب‌های اجتماعی با پنج اولویتی که ذکر کردند، منجر به اختصاص درصدی از فعالیت سازمان‌ها و دستگاه‌ها به این حوزه شد. وزارت کشور نیز بر همین اساس با تشکیل سازمان امور اجتماعی، بودجه‌ای برای فعالیت‌های فوق‌العاده به دستگاه‌ها اختصاص داد که البته تا کنون قطعی نشده است.

وی افزود: هدف از اختصاص این بودجه این بود که کمیته‌ها با هم‌افزایی، برنامه‌های مشترکی را تدارک ببینند. بر این اساس لازم است فارغ از توجه به کم و کیف بودجه، ابتدا برنامه‌هایی تعریف کنیم و پس از تأیید برنامه‌ها باید ببینیم که اجرایی کردن آن نیاز به چه امکانات و چه بودجه‌ای دارد و در ادامه بررسی کنیم که آیا این برنامه‌ها با امکانات و بودجه ذاتی نهادها و دستگاه‌های حاضر در این کمیته قابل اجرا است یا نیاز به تأمین اعتبار از منابع دیگر دارد.

ضرورت توجه به ظرفیت اماکن متبرکه در ارائه مشاوره

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد کاظم متقی، مدیرکل فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، نیز در این نشست با اشاره به تغییر رویکرد این سازمان طی یک دهه اخیر گفت: سازمان اوقاف و امور خیریه ظرفیت امامزاده‌ها را در اختیار دارد؛ رویکرد ما نسبت به امامزاده‌ها در ۱۰ سال اخیر از یک مکان زیارتی به سمت یک قطب فرهنگی حرکت تغییر کرده؛ با این هدف که یک امامزاده باید محل ترویج فرهنگ قرآت و عترت و آداب اسلامی باشد.

وی با ارائه آماری از میزان مراجعه مردم به امازاده‌ها و اماکن متبرکه کشور، گفت: طی آماری که در ایام نوروز دو سال گذشته احصا شده، حدود ۴۸ میلیون بار زیارت در کشور ثبت شده که این عدد در طول سال به ۱۵۰ میلیون بار زیارت می‌رسد. از میان هشت هزار امامزاده در کشور، حدود دو هزار امامزاده دارای مرکز فرهنگی قرآنی و ۸۶۰ امامزاده دارای کتابخانه هستند. البته علاوه بر این تعداد در مناسبت‌های مختلف مبلغان ما نیز به سایر اماکن متبرکه اعزام می‌شوند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد کاظم متقی ادامه داد: یکی از ابزارهایی که در این امامزاده‌ها قابلیت بهره‌برداری دارد، بحث فرهنگ مشاوره برای خانواده‌ها است که طی سالیان اخیر با استقبال فراوانی روبه‌رو بوده است و در این میان بیش از ۷۰درصد مراجعین به این امکان بانوانی هستند که خواستار دریافت مشاوره در خوزه خانواده و آسیب‌های اجتماعی بوده‌اند.

وی با اعلام آمادگی برای استفاده از فضای اماکن متبرکه برای ارائه مشاوره، تصریح کرد: ما در حوزه‌های مختلفی مانند وقف، برای مبلغان آموزش تخصصی وقف ارائه می‌کنیم که تبلیغ به صورت موثرتری صورت بگیرد، اما مبلغان ما در حوزه اعتیاد دارای اطلاعات و تخصص لازم نیستند که می‌توانیم با ارائه دوره‌های آموزشی با موضوع اعتیاد، این مبلغان را به این آگاهی‌ها مجهز کنیم و برای ارائه مشاوره اعزام کنیم.

ارائه آموزش‌های مجازی برای مبلغان پیشگیری از اعتیاد

همچنین علیرضا مختارپور در بخش دیگری از این مراسم، با اشاره به موضوع آموزش مبلغان عنوان کرد: ما درباره مهارت‌های قصه‌گویی در نهاد تجربه‌ای داریم که می‌توانیم نمونه آن را برای آموزش مبلغان در این دوره‌ها تعمیم دهیم. ما دوره‌ای را با حضور یکی از استادان قصه‌گویی برگزار و آن را به صورت ویدئویی ضبط کردیم و لوح فشرده دوره آموزشی مهارت قصه‌گویی را در اختیار کتابداران سراسر کشور قرار دادیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: بر این اساس می‌توانیم در یک فاصله دو ماهه طرح تقویت اطلاعاتی و مهارتی مبلغان‌مان درباره آگاهی‌های حوزه اعتیاد اجرا کنیم و در نهایت بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم در مراکز فرهنگی - اجتماعی و دینی‌مان طی ماه‌های پیش‌رو نهضت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را با ارائه طرح‌ها و نمادهای واحد راه‌اندازی کنیم.

در ادامه محمدحسین رستگاری، نماینده اداره کل فرهنگی و اجتماعی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد با اشاره به اقدامات صورت گرفته در این کانون در حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: یکی از سه موضوع عمده‌ای که در سال‌های اخیر در کانون فرهنگی هنری مساجد در دستور کار ما قرار گرفت، پرداختن به آسیب‌های اجتماعی بوده است. بر این اساس یکی از طرح‌هایی که در این زمینه اجرا شد طرح «سفیران اجتماعی» بود.

وی افزود: اولویت ما  در این طرح تشکیل هسته سفیران اجتماعی در مساجد ۳۱ شهر پرآسیب به لحاظ اجتماعی بود که منتظر تصویب اعتبارات لازم برای اجرای این طرح هستیم. همچنین ما طرح «سرای تفاهم» را به صورت آزمایشی در مازندران برگزار کردیم که طی آن تعدادی از مربیان پس از طی مراحل گزینش آموزش دیدند و پس از اعزام به مساجد، پاسخگوی سوالات خانواده‌ها در حوزه‌های اجتماعی بودند که آماده ارائه این ظرفیت‌ها برای رسیدگی به موضوع اصلی این جلسه هستیم.

تشکیل هسته مرکزی برای هماهنگی فعالیت بخش‌های مختلف وزارت ارشاد

ادامه این نشست با سخنان رضا مجید زاده، رئیس گروه سیاست‌های فرهنگی شورای فرهنگ عمومی همراه بود که وی با اشاره به وجود شعبه‌های گسترده شورای فرهنگ عمومی در ۳۱ استان و ۴۰۰ شهرستان، دهستان و بخش کشور گفت: متاسفانه در بخش‌های مختلف وزارت ارشاد کارها به صورت پراکنده انجام می‌شود که این امر باعث دوباره کاری و تحلیل بردن نیروی این وزارتخانه می‌شود. ما طرحی در این زمینه تهیه کرده‌ایم تا توانایی هر بخش و واحد شناسایی و وظایفی متناسب با ظرفیت‌های موجود آن درنظر گرفته شود.

وی افزود: کتابی در بحث پیشگیری از اعتیاد در وزارت کشور با عنوان «طرح تقسیم کار ملی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی» تدوین شده که تقریبا وظایف دستگاه‌های مختلف در آن شرح داده شده که مطالعه آن می‌تواند بسیار مفید باشد. کتابخانه‌ها، مساجد و اماکن متبرکه ظرفیت عظیمی دارند که تشکیل یک هسته مرکزی و هدایت و هماهنگی برنامه‌ها، می‌تواند به یک یا چند خروجی طی ماه‌های پیش رو منجر شود.

ضرورت حمایت‌های پژوهشی در اقدامات پیشگیرانه در حوزه آسیب‌های اجتماعی

امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد نیز در این نشست طی سخنانی گفت: متأسفانه اطلس کاملی از تنوع و تکثر آسیب‌های اجتماعی در کشور نداریم که البته با اقداماتی که وزارت کشور طی سال‌های اخیر با تدبیر مقام معظم رهبری در حال انجام دادن است، گام‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است. محتوایی که در فضاهای مختلفی که در اختیار بخش‌های مختلف وزارت ارشاد است، محتوای مشترکی نیست و اگر بتوان یک شورا برای تشخیص و تطبیق این محتواها در وزارت ارشاد پیش‌بینی کرد، می‌توان آن را به عنوان بسته تسهیل‌گر در اختیار مروجان و مبلغان قرار داد.

وی با تأکید بر خلاءهای پژوهشی موجود در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گفت: بسیاری از اقداماتی که در حوزه مقابله با آسیب‌های اجتماعی در کشور صورت گرفته بر پایه پژوهش نبوده و نیاز است که اطلس آسیب‌ها در جای جای کشور در اختیار عوامل اجرایی و برنامه‌ریزان قرار گیرد که اگر قرار است دستگاهی در یک منطقه فعالیتی داشته باشد، کاملا بر اساس نیازهای آن منطقه انجام شود. چراکه آسیب‌های فامنین با هرسین و بشاگرد و سایر مناطق متفاوت است.

استفاده از ظرفیت موسسات قرآنی سراسر کشور

محمد حسین فراهانی، نماینده معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد نیز در این نشست با اشاره به دغدغه‌های مقام معظم رهبری در حوزه آسیب‌های اجتماعی، گفت: معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد با داشتن ظرفیت ۲ دو هزار موسسه زیر مجموعه در سراسر کشور که هرکدام به طور میانگین دارای ۵۰۰ عضو هستند، برنامه‌ای برای ورود به مبحث آسیب‌های اجتماعی پیش‌بینی کرده‌ است.

وی با اشاره به استقرار بخش مشاوره در ۴۸۹ مرکز زیر مجموعه این معاونت، افزود: ایجاد بخش مشاوره در سایر موسساتی که از این امکان بهره‌مند نیستند یکی از بندهای مهم پیش‌بینی شده در طرح معاونت قرآنی است که این موضوع می‌تواند در این کمیته مورد بررسی قرار گیرد. ما می‌توانیم در این همکاری مشترک در بخش محتوایی و احصا مضامین قرآنی برای ارائه مشاوره‌ها مشارکت داشته باشیم.

تهیه بسته فرهنگی و شابلون آموزشی برای مبلغان

محمدرضا چهارباشی، رئیس دبیرخانه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت ارشاد نیز در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به تجربه‌ای از اجرای فعالیت‌های اجتماعی در اوایل دهه ۸۰ عنوان کرد: می‌توانیم یک بسته فرهنگی، یک شابلون و نقشه آموزشی برای مبلغان تدارک ببینیم تا به سمت آموزش تخصصی آنها برویم. ما می‌توانیم با دعوت از مبلغان از استان‌ها و مناطق مورد نظر، آنها را در این مسیر آموزشی قرار دهیم تا به اهداف مدنظر دست یابیم.

علیرضا مختارپور در جمع‌بندی مطالب ارائه شده، دریافت تحقیقات، اطلاعات و پژوهش درباره مواد مخدر را اولین گام از فعالیت‌های این کمیته عنوان کرد و گفت: علاوه بر دریافت این منابع، تعدادی منابع منتشره بیرونی نیز گردآوری کردیم که عمدتا کتاب‌های جامعی در این حوزه هستند که حتی از تجربیات کشورهای دیگر نیز اطلاعاتی به دست می‌دهند. ما با تجمیع این اطلاعات و پژوهش‌ها و به اشتراک‌گذاری آنها می‌توانیم برنامه‌ریزی و تصمیم سازی‌ها موثرتری داشته باشیم.

وی افزود: برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی ویژه مبلغان در مراکز استان‌ها و یا به صورت مجازی نیز از دیگر اقداماتی است که باید مورد توجه ما قرار گیرد تا در جلسه آتی این کمیته برنامه این کارگاه‌ها، گروه‌های شرکت کننده، استادان این کارگاه‌ها مشخص شوند و مشخصا به پیشنهاداتی برای اینکه چگونه کمپین پیشگیری از اعتیاد را ایجاد کنیم، دست یابیم.