جداسازی بخش جهانی جشنواره فیلم فجر از بخش ملی؛ اتفاقی مثبت یا منفی؟!

در ادامه گفت‌وگوی امیر پوریا و علی علایی دو منتقد سینمای ایران با خبرگزاری برنا را می‌خوانید:

مهمانان خارجی قرار نیست از ما تعریف کنند / امیدوارم جشنواره جهانی فجر ادامه داشته باشد / بسیاری از پخش‌کننده‌ها فیلمشان را به مارکت ایران نمی‌دهند

امیر پوریا منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری برنا، اظهار داشت: جشنواره جهانی فجر قرار نیست که دستاوردی به معنای تولید و توزیع فیلم در سینما داشته باشد، این جشنواره مثل بسیاری از جشنواره‌های معتبر دنیا اهداف دیگری را دنبال می‌کند که در جشنواره ملی فجر شاید چندان به چشم نمی‌خورد.

پوریا خاطرنشان کرد: در جشنواره ملی فیلم فجر اتفاقی که باید به معنای هنری کلمه رخ دهد را به طور کامل شاهد نیستیم و جشنواره جهانی قرار است که یک اعتبار و شکلی هنری از جنس جشنواره‌های معتبر دنیا داشته باشد که به تدریج در همین مسیر قرار دارد و قدم برمی‌دارد که اگر این نتیجه حاصل شود، به اعتبار سینمای ایران نیز افزوده خواهد شد.

وی افزود: معمولاً فیلم‌هایی که از حضور بازیگران مطرح بهره می‌برند به حد مطلوبی دیده می‌شوند و دیگر فیلم‌ها شاید فرصت چندانی برای دیده شدن نداشته باشند و در این بین جشنواره‌هایی که به ارزش‌های هنری بها می‌دهند فرصتی هستند تا این فیلم‌ها دیده شده و به مخاطبان جدی سینما معرفی شوند. حتی اگر نگاهی به جشنواره فیلم کن که پر زرق و برق‌ترین و شاید معتبرترین جشنواره جهان است داشته باشیم و قسمتی از این جشنواره که در «فشن تی‌وی» پخش می‌شود و بیشتر به چهره‌ها و ردکارپت آن می‌پردازد را مدنظر قرار دهیم بسیاری از مخاطبان این بخش هیچ اطلاع و رغبتی به اتفاقات اصلی جشنواره که شاید بخش رقابتی آن است ندارند و اصلا قادر به دیدن فیلم‌های اصلی جشنواره کن نیستند چرا که این فیلم‌ها شاید هیچ ربطی به سینمای سرگرمی نداشته باشد.

این منتقد در ادامه گفت: تعریف یک جشنواره به پیش‌فروش بلیت‌ها، شلوغی و صف سینماها نیست، جشنواره یک هدف دارد و قرار است در بطن اصلی آن فیلم‌هایی دیده شوند که شاید مخاطبانشان را از همین جشنواره‌ها پیدا می‌کنند و مخاطبان خاص سینما نیز به دیدن این فیلم‌های خاص می‌آیند. معمولاً آن جنبه‌ از جشنواره که بیش از همه دیده می‌شود و شاید مدنظر افراد بیشتری باشد می‌تواند در سیاست‌های اصلی جشنواره نباشد.

پوریا خاطرنشان کرد: در جشنواره‌ای مثل جشنواره فیلم کن، اگر توجه کنید معمولاً برای افتتاحیه فیلمی انتخاب می‌شود که از حضور بازیگران مطرح بهره برده باشد و بتواند توجهات را به خود جلب کند و معمولاً در سال‌های اخیر فیلم‌های افتتاحیه چندان جوایزی دریافت نمی‌کنند و فقط شاید جنبه تبلیغاتی دارد. این اتفاق سال گذشته نیز در این جشنواره رخ داد و فیلم «همه می‌دانند» به کارگردانی اصغر فرهادی جایزه چندانی کسب نکرد و اینها همه سیاست‌هایی است برای استفاده بیشتر از رسانه‌ها و بیشتر دیده شدن و به اصطلاح شلوغ کردن اما در نهایت می‌بینیم که فیلم‌هایی جایزه می‌گیرند که کمتر مخاطب عامی قادر به دیدن آن است.

وی با اشاره به مشکلاتی که عوامل برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر در ایران دارند، گفت: اما جشنواره جهانی فیلم فجر در وضعیت سختی قرار دارد و برگزارکننده‌های این جشنواره با سختی‌هایی روبرو هستند که شرایط را نسبت به دیگر جشنواره‌ها متفاوت‌تر می‌کند. وقتی کشور ما در چنین تحریم‌هایی قرار دارد شرایط برای دعوت مهمان پیچیده می‌شود و ممکن است بارها دعوت از مهمانان و فیلم‌هایشان به راحتی صورت گیرد و توافقات به صورت کامل انجام شود اما در لحظه آخر پخش‌کننده فیلم از حضور فیلم در جشنواره جلوگیری کند و تمام تلاش‌ها برای رسیدن به نتیجه بی حاصل بماند. این مشکلات مسائلی هستند که پشت پرده جشنواره‌ای جهانی در حد و اندازه‌های جشنواره جهانی فجر وجود دارند که شاید کمتر کسی به آنها توجه داشته باشد.

این منتقد سینما در ادامه اظهار داشت: مطمئناً در جهان پخش‌کننده‌های سینمایی بسیاری هستند که ترجیح می‌دهند فیلمشان را به مارکت ایران که کشوری تحریم شده است، ندهند و این باعث می‌شود که دعوت از مهمانان و فیلم‌ها توسط اعضای برگزاری جشنواره به یک عملیات سخت تبدیل شود و مطمئناً به همین دلیل است که تعداد فیلم‌ها در بخش اصلی کم است و این مسائل تأثیراتی است که روی جشنواره فیلم فجر می‌گذارد و دست و پای عوامل آن را کاملاً می‌بندد. اگر این مشکلات نبود حتماً جشنواره جهانی فیلم فجر مسیر پیشروی خود را تندتر طی می‌کرد و زودتر به نتیجه‌های مدنظرش می‌رسید.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات اصلی جشنواره به بودجه آن برمی‌گردد. در شرایطی که اقتصاد کشور وضعیت خوبی را سپری نمی‌کند و هر روز شاهد بالا رفتن قیمت ابتدایی‌ترین وسایل مصرفی هستیم مطمئناً باز هم دست عوامل برگزاری جشنواره برای برگزاری بهتر آن بسته می‌شود و همین مسأله باعث شده که امسال همانطور که دبیر جشنواره اشاره کرد تعداد بخش‌ها نیز کم شده باشد.

پوریا در ادامه با اشاره به عملکرد رضا میرکریمی در سمت دبیر جشنواره جهانی فجر تأکید کرد: امیدوارم با تغییر مدیران سازمان سینمایی در سال‌های آینده خللی در برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر به وجود نیاید. این سال‌ها با تلاش رضا میرکریمی که خلوص نیت خود را ثابت کرده جشنواره جهانی رو به پیشرفت بوده و اعتباری کسب کرده که امیدوارم مسئولان بعدی نیز از برگزاری این جشنواره حمایت کنند.

این منتقد با اشاره به مهمان‌هایی که در این سال‌ها به جشنواره جهانی فیلم فجر آمده‌اند، گفت: متأسفانه سال گذشته شاهد حواشی بسیاری  از حضور الیور استون بودیم که بسیاری از نقدها به صحبت‌های استون حاصل کم سوادی منتقدان بود. در ورک‌شاپی که این کارگردان آمریکایی برگزار کرد بسیاری انتظار داشتند که او از مواضع کشور ما حمایت کند و یا به تعریف از سینمای ایران بپردازد اما چنین قراری اصلا نمی‌تواند وجود داشته باشد و هر شخص هنرمندی که مهمان یک کشور می‌شود علاوه بر احترام به قوانینی مثل حجاب که در کشور ما وجود دارد قرار نیست به تعریف و تمجید ما بپردازد و کاملاً طبیعی است که کارگردانی چون الیور استون با فیلم‌هایی مثل «دوربرگردان» یا «قاتلین بالفطره» از فیلم‌های جشنواره‌ای سینمای ایران تعریف نکند و مورد پسندش نباشند. وقتی استون اعتقاد دارد که فیلم‌های سینمای ایران بسیار خسته‌کننده هستند باید به نظر او احترام گذاشت و این جملات او را نمی‌توان یک آبروریزی برای ما دانست چرا که قرار نیست او از ما تعریف و نگاه‌های ایدئولوژیک و سیاسی ما را دنبال کند و چنین انتظاری از او مطمئناً انتظاری غیر عقلانی است و پذیرش اینکه او بخواهد نظرش را صادقانه بیان کند نیاز به کمترین فهم از وضعیت دارد.

وی در پایان این بحث تأکید کرد: هر شخص دارای جهان‌بینی و اعتقادات خود است که آنها را بیان می‌کند و ما نمی‌توانیم با میزبانی از یک شخص او را مجبور به پیروی و تبلیغ عقاید و نگاه خود کنیم و اگر چنین انتظاری داریم این نشان از کوته‌فکری ما دارد، پس با آمدن پل شریدر هم نمی‌توان چنین انتظاری داشت و بهتر است افرادی که به این مسأله انتقاد دارند به مسائل مهم‌تری فکر کنند.

جشنواره جهانی فجر، جشنواره‌ای آبرومندانه برای ایران است / نکوهش و بی‌انصافی‌هایی خارج از بحث نقد وجود دارد / نگاه‌های جناحی را کنار بگذاریم

علی علایی منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: از دیر باز به برگزاری یک جشنواره جهانی در شأن و اعتبار سینمای کشور اعتقاد داشتم. زمانی که جشنواره فیلم فجر در بخش ملی و بین‌المللی به صورت همزمان برگزار می‌شد، بخش بین‌المللی جشنواره زیر سایه جوش و خروش و توجهات رسانه‌ای بخش ملی بسیار مهجور واقع می‌شد و کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت و حتی خود برندگان ایرانی آن هم، چندان با آن جدی برخورد نمی‌کردند و بر خلاف یدک کشیدن نام بین‌المللی حتی در سطح منطقه‌ای هم جایگاه و تاثیری نداشت.

علایی خاطرنشان کرد: بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر در زمان ادغام این دو بخش نسبت به بخش ملی از جذابیت کمتری برخوردار بود و در این شرایط مطمئناً سینمای کشور نیازمند جشنواره‌ای در شأن خود و در حد و اندازه‌های استانداردهای جهانی بود چرا که کشور ایران را می‌توان به جرات جزو ده کشور صاحب سینما در جهان دانست و شایسته است که ما روی چنین رویدادی در کشورمان توجه جدی داشته باشیم.

وی افزود: من همیشه مخالف برگزاری همزمان دو بخش ملی و بین‌المللی بودم و این تنها مربوط به امروز نمی‌شود. در این چند دوره نیز شاهد تلاش دبیر و مسئولان جشنواره بوده‌ام و برای همه ما مشخص است که همه در این جشنواره در تلاش برای برگزاری یک رویداد فرهنگی هنری بزرگ و فاخر با حداقل داشته‌ها و هزینه‌ها، با توجه به هزینه‌های انجام شده در بخش‌های دیگر کشور هستند. مطمئناً جشنواره را نمی‌توان تنها محدود به اکران چند فیلم دانست چرا که در این صورت می‌توان این اتفاق را در قالب یک هفته فیلم محدود کرد، یک جشنواره بخش‌های جنبی مهمی دارد که هم اهمیت فراوانی دارند و هم برگزاری کم نقص آنها نیاز به برنامه‌ریزی‌های بسیاری دارد.

این منتقد در ادامه گفت: در مقام مقایسه با چند جشنواره خارجی که در آنها حضور داشتم می‌توانم بگویم که این جشنواره جهانی فجر یک رویداد فرهنگی هنری آبرومندانه برای کشورمان است که ضعف عمده‌ای در آن دیده نمی‌شود. ما در مواجهه با حملات رسانه‌ای که به مردم کشورمان می‌شود با داشتن جشنواره‌ای معتبر و بزرگ می‌توانیم خود را به عنوان کشور و ملتی با فرهنگ و تاریخی کهن، و رفتاری متفاوت به جهانیان و مهمانان خارجی‌مان معرفی کنیم.

این منتقد با اشاره به تجربیات رضا میرکریمی اظهار داشت: رضا میرکریمی به عنوان دبیر جشنواره جهانی فجر فردی با تجربه است که در جشنواره‌های جهانی بسیاری حضور داشته و اطلاعات کاملی از جشنواره‌ها دارد که طی این سالها با تلاش‌هایی که داشته توانسته افراد با اعتبار و مهمی را به ایران بیاورد.

وی با اشاره به انتقاداتی که طی سال‌های گذشته وجود دارد، گفت: هر چقدر که عملکرد یک جشنواره یا مدیرانش مثبت و نتیجه‌بخش باشد همیشه نکوهش و بی‌انصافی‌هایی وجود دارد که خارج از بحث نقد است. نقد جایگاه ویژه‌ای دارد که مطمئناً همیشه سازنده است اما برخی با نگاه‌های جناحی که معمولاً به دنبال سهم‌خواهی هستند قادر به برداشتی منصفانه از اتفاقات نبوده و تنها با نگاهی محدود به اتفاقات نگاه می‌کنند.

علایی در ادامه این بحث تأکید کرد: بسیاری به جداسازی جشنواره جهانی از جشنواره ملی ایراد گرفته‌اند اما من به شخصه تا امروز نقدی قانع‌کننده در این زمینه نخوانده‌ام و اگر خارج از بحث باندبازی و نگاه‌های جناحی به این موضوع نگاه کنیم می‌توانیم به اهمیت جشنواره پی برده و از ادامه برگزاری آن استقبال کنیم.

این منتقد تصریح کرد: متأسفانه یکی از ضعف‌هایی که اساساً در حوزه فرهنگ و حتی دیگر حوزه‌های اجرایی کشور همواره شاهد آن بوده‌ایم تغییر رویکردها و اهداف با تغییر مدیران و مسئولان است. معمولاً در این شرایط تصمیماتی توسط مدیران و مسئولان جدید گرفته می‌شود که به حوزه مورد نظر صدمه زده و با توجه به اینکه جشنواره جهانی فجر به تازگی از بخش ملی جدا شده امیدوارم مسئولانی که در آینده به سازمان سینمایی می‌آیند نیز به ادامه این جشنواره اعتقاد داشته باشند و ما شاهد تصمیماتی در جهت جلوگیری از برگزاری بخش جهانی به صورت جداگانه نباشیم. متأسفانه تغییر مدیران و مسئولان و عدم ثبات مدیریتی بارها در هر زمینه‌ و حوزه‌ای باعث شده تا تصمیماتی گرفته شود که به نفع کشور نیست و تمام تلاش‌های گذشته با یک تصمیم سلیقه‌ای از بین رفته که امیدوارم درباره جشنواره جهانی فجر این اتفاق رخ ندهد.

وی در پایان اظهار داشت: بعضاً در جشنواره‌های معتبر جهانی دبیر جشنواره 20 سال تغییر نمی‌کند و جشنواره دارای سیاستی مشخص است که چنین رویکردی موجب هدفمند شدن آن جشنواره می‌شود و جشنواره جهانی فجر نیز بهتر است با اهداف و اساس‌نامه‌ای مشخص به ادامه فعالیت‌های خود قدرت دهد. متأسفانه ضعف‌هایی در سیستم مدیریتی ما وجود دارد که نیاز به آسیب‌شناسی دارد و جشنواره جهانی فجر باید با بررسی آن‌ها و داشتن آیین‌نامه‌های اجرایی مشخص در کنار اساسنامه خود به کارش ادامه دهد.