از اعمال سلیقه بازیگر تا محدودیت‌های تلویزیون برای طراحان لباس

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، با نگاهی به آثار سینمایی و تلویزیونی به وضوح می‌توان بی‌توجهی تلویزیون به مقوله طراحی لباس را مشاهده کرد. تلویزیون که سال‌هاست با مشکلات کمبود بودجه و منابع مالی مواجه است همواره تلاش می‌کند که در هزینه ساخت آثارش صرفه‌جویی داشته باشد و یکی از بخش‌های مورد توجه برای صرفه‌جویی هزینه‌ها طراحی لباس است که شاید همین موضوع موجب پایین آمدن کیفیت آثار تلویزیونی در این بخش شده است. به همین بهانه برای آسیب‌شناسی و بررسی وضعیت طراحی لباس در تلویزیون به چند طراح لباس باتجربه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

نوید فرح‌مرزی: در طراحی‌ لباس فیلم‌ها و سریال‌های امروز سلیقه بازیگر حاکم است

نوید فرح‌مرزی، چهره‌پرداز و طراح صحنه و لباس، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: وضعیت نامساعد مالی و کمبود بودجه باعث شده تا سرمایه‌گذارها و تهیه‌کننده‌ها در اکثر حوزه‌ها به فکر صرفه‌جویی باشند و در این بین طراحی لباس یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌هاست و می‌بینیم که در بسیاری مواقع هیچ یک از معیارهای لازم در طراح لباس فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌ها رعایت نمی‌شود.

فرح‌مرزی تصریح کرد: در طراحی لباس نکاتی برای شخصیت‌پردازی و کاراکترسازی وجود دارد که ما در سریال‌های امروزمان نمی‌بینیم و فقط سلیقه هنرپیشه در انتخاب‌ها حاکم است. در وضعیت نامساعد مالی پروژه‌ها که رغبت به همکاری با نیروهای ارزان‌تر دارند برخی طراحان را در سریال‌ها و فیلم‌ها می‌بینیم که به دلیل کم‌تجربه بودن و نداشتن اطلاعات کافی نمی‌توانند انتخاب‌هایشان را مطرح کنند و مجبور به پذیرش خواسته بازیگران هستند.

او افزود: بازیگران حتی در برخورد با طراحان لباس باتجربه نیز قصد تحمیل خواسته‌هایشان را دارند و در این بین قطعاً کم‌تجربه‌ها به راحتی زیر بار خواسته بازیگران می‌روند. بازیگران در واکنش به لباس‌هایی که علاقه‌ای به آن ندارند می‌گویند که با این لباس راحت نیستند. راحت نبودن برای ایفای نقش یک بحث است و راحت نبودن به معنی اینکه ظاهر خود را در این لباس نمی‌پسندند یک بحث دیگر. اکثر بازیگران اگر مخالفتی دارند معمولاً دلیلش سلیقه‌ای است و آنها ظاهر خود را در لباسی که طراح لباس برای آنها در نظر گرفته نمی‌پسندند و اینگونه مخالفت‌ها که به هیچ‌وجه حرفه‌ای نیست باید کنار گذاشته شود و طراحان لباس نباید اجازه چنین اعمال سلیقه‌هایی را در کارشان بدهند.

این طراح لباس در ادامه اظهار داشت: اگر چند سال بعد دوباره به دیدن فیلم‌های امروز بنشینیم لباس‌ها مربوط به ظاهر مورد پسند همین دوره است و کاراکترها به نسبت شخصیت، موقعیت و جایگاهی که دارند لباس نمی‌پوشند و همه لباس‌هایی به تن دارند که براساس انتخاب‌های امروزی انتخاب شده‌اند.

طراح لباس سریال «هشتگ خاله سوسکه» خاطرنشان کرد: در کشورهایی که سینما به عنوان یک مدیوم جدی شناخته می‌شود، اگر قرار باشد فیلمی با اقتباس از رمان «بر باد رفته» ساخته شود لباس‌های بر اساس صده، اقلیم و دوره‌ای که قصه روایت می‌شود، انتخاب می‌شوند ولی در سینما و تلویزیون ما انتخاب‌ها دستخوش سلیقه دوره‌ای هستند که با گذشت زمان و رجوع دوباره به آن فیلم این موضوع به وضوح دیده می‌شود.

فرح‌مرزی در ادامه اظهاراتش خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم یک نمونه موفق و درست در سینمای کشورمان مثال بزنیم علی حاتمی است که لباس‌ها و ظاهر بازیگران مربوط به ادبیات، موقعیت، شخصیت و دوره‌ای بود که قصه در آن روایت می‌شود و هیچوقت ظاهر بازیگران خارج از فضا، موقعیت و شخصیت کاراکترشان نیست. نمونه‌های دیگر می‌توانند «طلسم» و فیلم سینمایی «سرب» باشند. امروز عامل اصلی این وضعیت بی‌پولی و بی‌توجهی است. قطعاً میدان دادن به جوانان امری پسندیده است و هر حرفه‌ای نیاز به نسل جوان دارد اما باید این اتفاق با ضوابطی رخ دهد که ما در آینده با مشکلی در آینده مواجه نباشیم.

او افزود: امروز تهیه‌کننده‌ها به دلیل وضعیت نامساعد مالی از بازیگران می‌خواهند که لباس‌های خود را آورده و طراح لباس از بین آنها لباسی که مناسب می‌داند را انتخاب کند. اگر بازیگر در کمدش انواع و اقسام لباس‌ها موجود باشد حقیقت این است که ما در نهایت به سراغ کمد او رفته‌ایم نه شخصیت که بازی می‌کند و اگر با چند کمد لباس مواجه شویم نیز همه به سلیقه‌ای انتخاب شده‌اند که شخصیت واقعی آن بازیگر دارد نه شخصیتی که قرار است در فیلم ایفا کند و قطعاً هیچ ارتباطی با کاراکتر او در فیلم ندارد؛ اما متأسفانه این وضعیت امروز در سریال‌های ما بسیار دیده می‌شود.

این طراح لباس در ادامه با اشاره به برنامه‌های تلویزیونی گفت: برنامه‌های تلویزیون نیز همین وضعیت را دارد و در برنامه‌های گفت‌وگو محور می‌بینیم که مهمان‌ها که بعضاً مسئولان و افراد مهم کشور هستند نیز با لباس‌هایی در مقابل دوربین حاضر می‌شوند که مشخص است در آن برنامه هیچ طراحی نبوده که به افراد مهمان درباره لباسی که پوشیده هشدار یا مشاوره دهد. لباس‌هایی که ما در خانه، مهمانی، محل کار، سر صحنه و... می‌پوشیم با هم فرق دارد و قطعاً باید در برنامه‌های تلویزیونی نیز این موضوع جدی گرفته شود. معمولاً مهمان‌ها دقیقه 90 به برنامه می‌رسند و با همان لباسی که احتمالاً پیش‌تر در محل کار حاضر شده‌اند، مقابل دوربین حاضر می‌شوند و علاوه بر نامناسب بودن لباس از لحاظ موقعیتی که فرد در آن قرار دارد به لحاظ فیزیکال و طرحی که در آن وجود دارد معمولاً ممکن است دچار خطوطی باشد که در کیفیت تصویر تأثیر منفی بگذارد.

او افزود: در برنامه‌های تلویزیونی نیز لباس افراد شرکت‌کننده و مجری باید با فرم، رنگ و دکور همخوانی داشته و متناسب باشد. معمولاً در برنامه‌های مناسبتی شاهد این هماهنگی و تناسب هستیم، مثلاً در ایام ماه محرم همه افراد حاضر در برنامه به احترام ایام عزاداری امام حسین (ع) لباس مشکی به تن دارند و دکور نیز به همین شکل طراحی شده اما در برنامه‌های دیگر اینگونه نیست و معمولاً دکور، رنگ‌ها، لباس‌ها و... هیچ سنخیتی با برنامه و موضوع آن ندارد و تنها برنامه‌هایی که می‌توان سنخیتی بین طراحی لباس و موضوع آن دانست برنامه‌های مسابقه‌ای ورزشی است که شرکت‌کننده‌ها به دلیل حرکات فیزیکی که باید انجام دهند مجبور به پوشیدن لباس‌های مناسب هستند وگرنه در دیگر برنامه‌ها می‌بینیم که مجری با لباس اسپورت درباره مسائل اقتصادی و سیاسی حرف می‌زند و یک مجری با کت و شلوار از جوانان می‌گوید. متأسفانه هنوز برنامه‌سازان ما درک نکرده‌اند که بخشی از لایه پنهان برای انتقال مضامین مسائل سمعی و بصری هستند و هنر به یک فریبندگی مطلوب به معنی غرق کردن مخاطب در اثر نیاز دارد که در طراح صحنه و لباس می‌تواند این موضوع وجود داشته باشد.

طراح چهره‌پردازی فیلم سینمایی «بی‌خود و بی‌جهت» تأکید کرد: عدم شناخت مقوله طراح صحنه و لباس، اهمیت ندادن به این موضوع، سهل‌انگاری و مشکلات مالی از اصلی‌ترین دلایل وضعیتی است که امروز در طراحی صحنه و لباس آثارمان می‌بینیم. ما از گذشته در نمایش‌هایمان به نمادها و نشانه‌ها اهمیت می‌دادیم و در نمایش‌های آیینی‌مان می‌بینیم که طراحی صحنه شخصیت‌های منفی با شخصیت‌های مثبت چقدر تفاوت دارد و بعضاً این تفاوت در رنگ لباس‌ها نمود پیدا می‌کند.

فرح‌مرزی در پایان اظهار داشت: ما هنرمندان بزرگی در زمینه طراحی لباس داریم که امیدوارم جوانان از تجربه آنها استفاده کنند. اگر افراد با تجربه، تجربه خود را در اختیار نسل جوان قرار دهند و به آنها بیاموزند که چگونه با آرامش و منطق حرفه‌ای‌ خود با عوامل در تعامل باشند و انتخاب‌های حرفه‌ای خود را مطرح کنند در آینده می‌توان امیدوار بود که این حرفه بتواند به بهترین شکل فعالیت کند و ما شاهد مشکلات ابتدایی در آثار سینمایی و تلویزیونی‌مان نباشیم. 

کیوان مقدم: همه ضعف‌ها را نمی‌توان به مسئولان سینما و تلویزیون مربوط دانست/ به نسل جوان طراحان لباس بسیار امیدوار هستم

کیوان مقدم، طراح صحنه و لباس سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: وضعیت طراحی لباس در سینما و تلویزیون ما امروز به طور کل مطلوب نیست و این موضوع از زوایای بسیاری قابل بررسی است و آنطور که همه، مقصر اصلی مشکلات را مسئولان و مدیران می‌دانند به نظرم اشتباه است و تحلیل درستی نیست.

مقدم در ادامه تصریح کرد: دلیل اینکه این روزها وضعیت طراحی صحنه و لباس در سینما و تلویزیون را چندان مطلوب نمی‌بینیم تا حد زیادی به خود طراحان صحنه و لباس و تصمیم‌گیرندگان آثار هنری از جمله کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها برمی‌گردد و بعد از آن است که می‌توان به مسئولان سینما و تلویزیون اشاره کرد که چرا امروز طراحی صحنه و لباس جایگاه واقعی خود را در آثار نمایشی ما ندارد.

این طراح صحنه و لباس در ادامه اظهار داشت: ضعف‌های مربوط به طراحی صحنه و لباس که امروز در آثار تلویزیونی می‌بینیم به خود طراحان مربوط است و اگر هنرمندان متوجه جایگاه کار خود باشند مسئولان نمی‌توانند چندان تأثیرگذار باشند و البته من مسئولان را نیز در وضعیت امروز تأثیرگذار می‌دانم و این مسأله که امروز در تلویزیون تصمیم‌گیرندگان اهمیتی به تجربه نمی‌دهند و از افراد کم‌تجربه استفاده می‌کنند تا مبالغ کمتری هزینه شود بسیار آسیب‌زننده است اما اگر افراد کم‌تجربه نیز در وضعیت کنونی دغدغه‌مند عمل کنند شاهد چنین وضعیتی در آثار سینمایی و تلویزیونی نیستیم.

او افزود: برای درک تفاوت‌ کار خوب و با کیفیت از کار بی‌کیفیت بهتر است به آثاری رجوع کنیم که طراح صحنه و لباس خوب و باتجربه دارند. در یک مقایسه به راحتی می‌توان به تأثیر یک طراح لباس خوب در کیفیت یک اثر نمایشی رسید و اگر طراحان به کار خود اهمیت بدهند و اهمیت آن را با کیفیت بالای کارشان به هنرمندان و مسئولان گوشزد کنند نمی‌توان طراحی صحنه و لباس را نادیده گرفت.

طراح صحنه و لباس فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» در ادامه اظهار داشت: پس از اینکه طراح لباس و کارگردان به یک جمع‌بندی درباره لباس بازیگر رسیدند بازیگر نیز می‌تواند درباره لباسش نظر بدهد اما هیچ‌گاه یک طراح نباید اجازه دهد که تصمیم‌گیرنده نهایی بازیگر باشد و لباس انتخاب شده بر اساس سلیقه او انتخاب شود. من تا امروز با این پدیده که بازیگر در طراحی لباس تصمیم‌گیرنده نهایی باشد مواجه نبودم اما ممکن است چنین معضلی وجود داشته باشد و تنها طراحان صحنه هستند که باید تخصصی بودن و اهمیت کار خود را به بازیگران گوشزد کرده و تصمیم تخصصی خود را در کار اعمال کنند.

مقدم تصریح کرد: در حوزه‌ای که من کار می‌کنم با افرادی روبرو هستم که افراد حرفه‌ای و تأثیرگذاری هستند و در سطح کاملاً حرفه‌ای شاهد معضلات پیش پا افتاده‌ای که امروز درباره آن در سینما و تلویزیون صحبت می‌شود، نیستیم اما در جایی که اهمیت کار طراحی صحنه و لباس درک نشده خود طراحان هستند که باید اهمیت کار خود را درک کرده و با کیفیت بالا و کار خوب این اهمیت را گوشزد کنند. این مسأله تنها مربوط به حوزه کاری ما نمی‌شود و همه اهالی سینما از جمله فیلمبردار و تدوینگر و... نیز با این مسائل روبرو هستند.

طراح صحنه و لباس فیلم سینمایی «حکم» در پایان گفت: نسل جوانی که امروز در این حرفه مشغول کار هستند نگاهی بسیار ایده‌آلیست‌تری نسبت به نسل گذشته دارند و افکارشان در آثار امروز سینما و تلویزیون ما بسیار تأثیرگذار بوده و فکر می‌کنم در حوزه طراحی صحنه و لباس آینده بهتری را شاهد باشیم و به شخصه به نسل جوان در این حوزه بسیار امیدوار هستم.

الهام شعبانی: محدودیت‌ها به کیفیت طراحی لباس در آثار تلویزیونی آسیب زده است

الهام شعبانی طراح لباس سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: کار کردن در تلویزیون بسیار سخت است و آنقدر تلویزیون درگیر نوع لباس و رنگ آن است که به مسأله‌ای دیگری فکر نمی‌کند. در آثار نمایشی ما بانوان باید حتماً حجاب داشته باشند و در تلویزیون شرایط بسیار وحشتناک است و برای شخصیت‌پردازی با لباس، طراح حق انتخاب چندانی ندارد و بازیگران فقط چند رنگ و نوع لباس می‌توانند بپوشند.

شعبانی تصریح کرد: در تلویزیون شخصیت‌های مثبت زن باید حتماً محجبه باشند و دیگر اهمیتی ندارد که شغل آن‌ها چیست و این در حالی است که برخی مواقع با توجه به محدودیت‌های موجود همان ظاهر پوششی که کاراکتر مثبت دارد نیز با ظاهر پوششی کاراکتر منفی یکسان است و این ایراد آشکار به طراحان صحنه و لباس مربوط نمی‌شود چرا که محدودیت‌های تلویزیون چنین وضعیتی را تحمیل کرده است.

او افزود: در تلویزیون برای پوشاندن لباس به تن بازیگران باید مسائل بسیاری را مدنظر قرار داد و طراح لباس باید مدام به این فکر کند که لباس تنگ نباشد و حجاب بازیگر به طور کامل رعایت شود. این مشکل در شبکه نمایش خانگی و سینما بسیار کمتر است. این روزها به عنوان طراح لباس در سریال «زیرخاکی» حضور دارم و ما با توجه به محدودیت‌ها نمی‌توانیم به دقیق‌ترین و واقعی‌ترین شکل ممکن سال‌های 56 و 57 را نشان دهیم چرا که در آن زمان برخی افراد حجاب نداشتند و ما با محدودیت روبرو هستیم. مشکل ممیزی و سختگیری‌ها تنها مربوط به پوشش بازیگران زن نمی‌شود و در تلویزیون بازیگران مرد نیز با این مشکل مواجه هستند.

این طراح لباس در ادامه گفت: در آثاری که تلویزیون تولید می‌کند هر گاه نیاز به صرفه‌جویی باشد مسئولان و تهیه‌کننده‌ها ترجیح می‌دهند در حوزه طراحی صحنه و لباس صرفه‌جویی کنند و یا از افراد کم‌تجربه استفاده می‌کنند و یا ابزار کافی برای بهبود کیفیت را در اختیار طراحان قرار نمی‌دهد. در بسیاری از آثاری که در زمان حال روایت می‌شوند و نیاز به لباس‌های خاصی ندارند معمولاً برای صرفه‌جویی در هزینه از بازیگران می‌خواهند که لباس‌های خود را سر صحنه آورده تا طراح از بین آنها انتخاب کند. در این شرایط طراح لباس نمی‌تواند شخصیت‌پردازی دقیقی داشته باشد چرا که همه لباس‌ها با سلیقه بازیگر انتخاب شده‌اند و نقشی که ایفا می‌کند در خرید لباس‌ها هیچ نقشی نداشته است.

طراح لباس سریال «ریکاوری» اظهار داشت: در تلویزیون ما حرفه‌ای به عنوان طراح لباس برنامه‌های تلویزیونی تعریف نشده است ولی بارها مجری‌ها و مهمان‌های برنامه‌های تلویزیونی با من تماس گرفته و در پوشش خود جلوی دوربین با من مشورت کردند اما هیچگاه ندیدم یک برنامه تلویزیونی طراح لباس داشته باشد.

شعبانی با اشاره به محدودیت‌های تلویزیون در پوشش کاراکترهای مرد گفت: به عنوان مثال یک روحانی در تلویزیون باید حتی در خانه‌اش نیز لباس روحانیت به تن داشته باشد و ما نمی‌توانیم یک روحانی را با لباس راحتی نشان دهیم. سیاستمدارها نیز به همین شکل است و این شرایط باعث شده تا مخاطب نتواند ارتباطی با کاراکترها برقرار کند ولی در سینما محدودیت تا این حد نیست و می‌توان تا حدی خلاقیت داشت هرچند که در سینمای ما نیز دست طراحان بسته است.

او افزود: ما همه در جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم و با قوانین کشورمان آشنایی داریم و چارچوب‌ها را می‌شناسیم و بهتر است مسئولان تلویزیون سختگیری‌هایشان را کاهش داده و اجازه دهند آنچه که مردم در تلویزیون می‌بینند با آنچه در واقعیت وجود دارد به هم شبیه باشند.

این طراح لباس در پایان درباره نسل جوانی که امروز به عنوان طراح صحنه و لباس در سینما و تلویزیون فعالیت می‌کنند، گفت: امروز اینترنت به شکلی فراگیر در اختیار مخاطبان بسیاری قرار دارد که نسل جوان آثار جدید سینما و تلویزیون را هر روز می‌بیند و فکر می‌کنم افراد خلاقی امروز در این حضور فعالیت می‌کنند که با الگو گرفتن از آثار خوب دنیا مشغول کار هستند اما متأسفانه در بسیاری مواقع شاهد کپی‌کاری هستیم که امروز به یک معضل تبدیل شده و نسل جوان باید به این مسأله دقت کند که دچار کپی‌کاری نشود و بتواند آثار خود را خلق کند.