خطری که ادبیات انقلاب و دفاع مقدس را تهدید می کند؛

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نکته مهمی که در میانه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس وجود دارد، به وجود آوردن آثاری که است که بتواند واقع گرایانه باشد. فضای هنری ما پر است از ویترین. در برنامه زنده رادیویی گیومه، علی جعفری فوتمی ، کارشناس مجری گفت و گویی داشته است با سعید تشکری، نمایشنامه نویس و کارگردان و دبیر علمی اولین جشنواره ملی نمایشنامه نویسی اقتباسی «گام دوم» که در ادامه می خوانید:

جعفری فوتمی : درباره ادبیات و هنر مقاومت صحبت می کنیم. در میان آثاری که به عنوان منابع برای تولید نمایشنامه های اقتباسی معرفی کردید، آیا با استقبال از جانب هنرمندان مواجه شدند؟

تشکری: من فکر می کنم اتفاق خوبی افتاده که امروز می توان در این مورد صحبت کرد. شهادت سردار شهید قاسم سلیمانی در این چند روز، فرصتی ایجاد می کند که بعد از این ما در قضیه ای هم عصر و هم روز باشیم. اصطلاحا دیده شده باشد. از همین امروز ما شروع می کنیم به فاصله گرفتن از این شهید بزرگوار. یعنی به واسطه ادبیاتی که ما شروع به خلق کردنش می کنیم و در حقیقت نوع زیست ایشان را وارد فضای مستند و در حوزه ادبیات می بریم. چه بخواهیم، چه نخواهیم ادبیات، توسط نویسندگانی نوشته می شود که آن نویسندگان دریافت های خودشان را به متن اضافه می کنند. این دریافت ها در جشنواره اقتباسی مورد مساله ما بود که چه میزان دریافت ها تبدیل به متن شده و چقدر مدح است و متن نیست. این در حقیقت اولین نکته ما بود و دوستان نویسنده ما بیشتر علاقه به متن داشتند تا متن. به سمت اقتباس هایی می رفتند که در آن نیاز به بروز متن وجود نداشت. طبیعتا ناشی به شکست هایی هم می شد یعنی متونی که برجسته و دارای کیفیت شد، دارای متن بود. در واقع اگر بپذیریم که فضای نمایش دیالوگ هست و بر مبنای دیالوگ، می توانیم گفتگو کنیم، متن جزو دیالوگ نیست و احساس و توصیف است. یعنی ما با توصیف بیشتر روبرو هستیم تا آثاری که در دست مان است و آثاری که بعد مستند دارد و می تواند از آنجا به بعد دراماتیک شود. بزرگ ترین مشکلی که داریم این است که نمایشنامه نویسان کاری را انجام می دهند که بیهوده است و برعکس، نمایشنامه نویسانی که تعداد بالایی هم دارند، همین کار را ادامه می دهند.

جعفری فوتمی : در اینجا سوءتفاهمی هم وجود دارد. بسیاری از دوستان معتقد هستند که این آثار به دلیلی که مملو از توصیفات شاعرانه و احساساتی که نویسنده در حین نگارش مبتلا بوده است، اینها ظرفیتی برای تولید یک متن نمایشی در خود ندارند و اینها بیشتر نوشته شده اند که احساسات خواننده و نه بیننده را تهییج کنند و اگر اشکالی هم وجود دارد، در واقع نوع مواجهه هنرمند یا شخصی که اثر را به رشته تحریر در می آورد با ماهیت اثر است... این را قبول دارید؟

تشکری: جسارت می کنم. به نظر می رسد که عمر تئاتر دفاع مقدس از عمر ادبیات دفاع مقدس در کشور ما پرتر است. یعنی تولیدات نمایشی ما در روزهای آغازین جنگ هشت ساله و دفاع مقدس، سهم بیشتری دارد تا ادبیات. پس اگر بلایی سرش آمده است، در همین تئاتر آمده است. اشکال همین است. یعنی دو نمایش ما را در زمان شروع جنگ ننه خزیره و متن دیگری که مصداق بودند. یکی واقع گرایی جنگ را نشان می داد و دیگری غیر واقع گرایی را. همین متد وارد ادبیات شد. یعنی اگر به عنوان مثال بخواهم بگویم به این فکر کنیم که نمایشنامه نویسان ما جزو افرادی هستند که باید با این نگاه بنگرند، خود ما این موضوع را به اینجا رسانده ایم نه شخص دیگری. 

جعفری فوتمی : بالفرض می خواهم بگویم؛ بحثی که وجود دارد و هر چه زودتر در موردش به روند منطقی برسیم، با شهادت سردار سلیمانی، طبیعتا بخشی از فضای ادبی و هنری جامعه تهییج می شود برای اینکه به سراغ تولید آثاری مثل زندگی و مجاهدت های ایشان برود. شما قطعا صدای شهید سردار را شنیدید که می گفتند ما همچنین چیزی نداشتیم که چند رزمنده با هم خداحافظی می کردند و نارنجک ها تکه و پاره می کردند. اینها شاید برآمده از آنجایی است که ما به سراغ فضاسازی احساساتی و تخیلات شاعرانه رفته ایم تا واقعیت. حتی در مورد زندگی سردار سلیمانی هم ممکن است ما درگیر همچنین انحرافاتی بشویم یعنی ما در تولید آثار مختلفی که برمبنای زندگی و آثار ایشان که قرار است، یا در حوزه ادبیات به رشته تحریر دربیاید یا تبدیل به متون نمایشی بشود، یا فیلم، ما وارد فضای مبتنی بر احساسات بشویم که اساسا کاری با واقعیات مربوط به آن شهید ندارد. آیا نگران کننده نیست؟ آیا ممکن است همچنین چیزهایی اتفاق بیفتد؟

تشکری: بله. وقتی می شنویم سعید تشکری برای نگارش رمان مفتون و فیروزه، هفت سال وقت گذاشته است. هفت سال یعنی باید معنا شود برای همه ما. یعنی اثری که عمر نگارشش، بیست روز است، یک باره طبیعی است که این اثر جز عاطفه گرایی صرف هیچ چیزی ندارد یعنی منطق عقلایی وجود ندارد. یعنی به نظر من، بیش از هر کسی، آفرینش گر ها را مقصر می دانم تا چیزی غیر از این. وقتی انباشت شما از تولیدات عاطفی و احساسی پر می شود. 

جعفری فوتمی: آفرینش گر هم چیزی را تولید می کند که مخاطب می خواهد... 

تشکری: از روی دست هم می نویسیم. این مبنا خیلی خطرناک است و خطری که ادبیات انقلاب و ادبیات دفاع مقدس ما را تهدید کرده است. در جشنواره گام دوم تمام تلاش مان را کردیم که این فضا برچیده شود. 

 گفتنی است، برنامه زنده گیومه به تهیه کنندگی حسین معصومی و با اجرای مهدی طهماسبی و کارشناسی علی جعفری، شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9 صبح روی موج 5/107 رادیو نمایش، قابل دریافت است.