سازمان‌های مردم‌نهاد پرچمدار صلح و دوستی ایرانیان باشند

به گزارش خبرگزاری برنا از یزد، "فخرالسادات خامسی هامانه" در نخستین رویداد "شهر جهانی، شهر بدون پلاستیک" ‌که به مناسبت روز جهانی بدون پلاستیک در سالن اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد برگزار شد، ضمن قدردانی از برگزاری این نشست، به تشریح توسعه پایدار پرداخت و آن را فرآیندی دانست که موجب تحول در باورهای فرهنگی نهادهای اجتماعی و سیاسی به صورت بنیادین گردیده و بدون آنکه به منابع نسل های آینده صدمه ای وارد شود سطح رفاه جامعه ارتقا می یابد.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری ادامه داد: در مدل های جدید توسعه پایدار از اجتماعات محلی خواسته می شود که خودشان کنترل منابعی را در دست بگیرند تا از تمرکز قدرت جلوگیری کنند و بتوانند بر عملکرد نهادهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نظارت کنند.

‌وی افزود: اینجاست که کلید واژه هایی مانند مشارکت، شهروند فعال، فضای عمومی، علایق عمومی، هویت اجتماعی مبتنی بر ‌این علایق و... مطرح می شود و مواردی هستند که در جهان سوم و در قرنی که به آن قرن همیاری و مشارکت می گویند بسیار مهم و حیاتی هستند؛ قرنی که همه ناگزیر به پذیرش مشارکت هستند چون از طرفی با حضور مردم ظرفیت برای جلب مشارکت در بین مردم بالا رفته است و از طرفی مسائل آنقدر پیچیده شده که به وسیله تعداد محدودی از افراد قابل حل نیست.

خامسی به موضوع سمن ها به عنوان یکی از ابزارهای اساسی کاهش تمرکز قدرت اشاره و خاطرنشان کرد: سمن ها امروزه به بازیگرانی قدرتمند در عرصه های بین المللی تبدیل شده اند که توانایی تاثیرگذاری بسیار بالایی دارند و یکی از دلایل مهم آن مفهوم جامعه مدنی جهانی در سال های اخیر است.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری همچنین در تشریح اهداف سمن ها، گفت: کاهش حجم کار دستگاه های دولتی، کمک به حقوق شهروندی، ایجاد نشاط اجتماعی، حاکم کردن عدالت اجتماعی، ایجاد کثرت گرایی در جامعه، افزایش بازدهی منابع انسانی و مالی، ایجاد تعادل اجتماعی، ایجاد هماهنگی و همبستگی اجتماعی در جامعه، نظام پنهان ارتقای سلامت جامعه، بالا بردن سطح فرهنگ مشارکت عمومی، تأمین امنیت انسانی، ایجاد تثبیت اقتصادی، به کارگیری نیروهای نهفته مردمی و جوان، جذب منابع مالی و امکانات غیرنقدی برای ارتقای حوزه های مختلفی که در آنها فعالیت می کنند ‌ازجمله میراث فرهنگی، بهداشت، آموزش، محیط زیست، ترافیک، برنامه های کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی و... از عمده ترین اهداف و نقش های مورد انتظار سمن ها هستند و مهم تر از همه به عنوان واسطه ای بین دولت و ملت بوده و در واقع یک تعامل دو سویه بین دولت و ملت را فراهم می کنند و مشخص است که سمن ها با این اهداف و کارکردها، بازیگران اصلی تحقق توسعه پایدار در جوامع هستند.

خامسی ادامه داد: در بحث توسعه پایدار موضوع توسعه مشارکتی مطرح می شود که در آن مسئولیت، برنامه ریزی، اجرا، نگهداری، نظارت و... بر عهده مردم است و به مردم برای مشارکت و توانمند سازی خودشان فرصت می دهد، زمینه بحث و گفتگو را در مباحث جمعی ایجاد می کند و حتی حق اعتراض مدنی را فراهم می کند ‌و تجربه نشان داده که این حالت از توسعه، پایدارترین شکل توسعه در کشورهاست و به خاطر همین است که در همین رابطه انجمن ها و نهادهای مردمی به مجرایی برای آموزش مردم و حضور دادن آنها در سرنوشت خودشان و مشارکت در تصمیم گیری های جمعی که در سطح محلات و مناطق شهری تبدیل می شوند.

وی افزود: ضروری ‌است در عصر جهانی شدن و در آستانه تحقق توسعه پایدار آگاهی مردم افزایش یابد و سازمان‌های مردم‌نهاد برای افزایش خلاقیت، مشارکت عمومی و پیشرفت اجتماعی تلاش کنند و بتوانند جانشین شایسته ‌ای برای خدمات عمومی در سطح جامعه و پرچمدار صلح و دوستی ایرانیان در جوامع بین المللی باشند.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری به عمده ترین چالش فراروی توسعه مشارکتی در کشور پرداخت و گفت: در ایران بیشتر به محیط کالبدی شهرها توجه شده و کمتر به فضای اجتماعی که شاید بزرگ‌ترین سرمایه آن انسان است پرداخته شده و علت آن ساختار تاریخی حکومت های تمرکزگرا در ایران بوده؛ یعنی حکومت ها همیشه متمرکز و اقتدارگرا و یک سویه بودند و حوزه های عمومی به عنوان حد فاصل دولت و ملت وجود نداشتند؛ در واقع به جای حاکمیت شهری، حکومت شهری حکمران بوده است‌ و حاکمیت شهری یعنی در آن مسئولیت پذیری، مشارکت، قانونمندی، شفافیت، اثربخشی، کارآیی، پاسخگویی، عدالت، بینش راهبردی، تمرکز زدایی و جهت گیری توافقی باید وجود داشته باشد.

خامسی ادامه داد: ایران معمولا فاقد این مباحث بوده و در واقع سه حوزه در روند تاریخی شهرهای آن تأثیرگذار بوده اند: حوزه خصوصی که حریم خصوصی افراد را شامل می شده، حوزه عمومی که به همه اختصاص داشته و حوزه دولتی که به دولت اختصاص داشته است منتهی در طول تاریخ نشان داده شده که همیشه حوزه عمومی هم در دست دولت بوده و در واقع حوزه عمومی به معنای واقعی آن وجود نداشته است.

وی افزود: مسلم است که در این فضا سازمان های مردم نهاد هم جایگاهی نداشتند اما در سال های اخیر با توجه به اینکه بحث توسعه پایدار مطرح شده و توسعه پایدار در جهان سوم رابطه ویژه ای با سمن ها و تشکل های غیر دولتی دارد این مفهوم نیز در حال نهادینه شدن بوده و به آن توجه می شود.‌

سمن‌ها جانشین های بسیار خوبی برای خدمات و فعالیت های دولت به مردم هستند

خامسی به عمده ترین نقش های سازمان های غیر دولتی در تحقق توسعه پایدار اشاره کرد و گفت: اولا می توانند جایگزین بسیار خوبی برای دولت ها در ارائه خدمات و اولویت هایی مثل خانواده، حمایت کودکان، توسعه مشارکت های کوچک، محیط زیست، گردشگری باشند و می توانند نقش سازمانی در برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی برنامه های توسعه ای را گسترش دهند و این بخش را توانمند سازند، ثانیا نیروهای مهمی هستند برای دموکراتیزه کردن و تقویت جامعه مدنی و ثالثا منبع نوآوری و تجربه کردن و آزمودن رویکرد های نوینی هستند که در بحث مسائل توسعه ای مطرح می شود ‌و دیگر آنکه در ارائه بازخوردهای موجود در مورد سیاست ها و برنامه های توسعه پایدار جامعه نقش مهمی دارند و می توانند در تدوین برنامه های آینده توسعه موثر باشند.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خاطرنشان کرد: تجربه ثابت کرده تا مردم ضرورت یک موضوع را متوجه نشوند در عمل هیچ اتفاقی نمی افتد و لذا این سازمان ها می توانند در این موضوع کمک کنند تا مردم اهمیت بحث توسعه پایدار را متوجه شده و وارد عرصه شوند که در سه مرحله می توانند به دولت کمک کنند: در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها نقش مشورتی داشته باشند، در اجرای طرح های توسعه ای شریک دولت شوند ‌و نقش نظارتی دقیق و بی طرفی در برنامه ها داشته باشند.

خامسی به تبیین ابعاد نقش مردم در توسعه به ویژه توسعه فرهنگی پرداخت و افزود: این نقش ‌ها عبارت اند از: نقش اجرایی مانند سمن هایی  که مجری عرضه خدمات آموزشی و فنی به کشاورزان یک منطقه دور افتاده می شوند، نقش تسهیل گری که در این رابطه می توانند جامعه را توانمند سازند و در واقع توانمندی های بالقوه افراد را به بالفعل تبدیل کرده و مسیر را برای حرکت های توسعه ای هموار کنند؛ مثلا به آنها در زمینه روش های ترویج کشاورزی یا مسائل بهداشتی آموزش دهند تا جامعه برای برنامه های توسعه پایدار آماده شود ‌و سومین مورد که اهمیت زیادی دارد نقش مشارکت جویی آنهاست که در برنامه های دولت مشارکت  نموده و باعث شفافیت بیشتر در مدیریت دولتی می شود، دیوان سالاری دولتی را کاهش می دهد، باعث تقویت جامعه مدنی می شود و به فرآیند خصوصی سازی دولت ها کمک می کند.

مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری در پایان به تشریح فرصت های فراروی سازمان های مردم نهاد پرداخت و تصریح کرد: اکنون با توجه به بحث توسعه پایدار، فرصت بسیار خوبی برای نمود سازمان های مردم نهاد وجود دارد چرا که واژه توسعه پایدار پویایی، وسعت و گوناگونی مباحث را در خود دارد و از طرفی سازمان های مردم نهاد هم به دلایل ابتکارات و امکانات گسترده ای که دارند می توانند ظرفیت های جدیدی را برای خودشان خلق کنند، در واقع با فضای ایجاد شده و امکانات موجود می توانند خودشان را از انحصار دولت ها و نهادهای بین المللی نجات دهند و به شکل مستقیم عمل کرده و کارآمدی خودشان را در شروع هزاره سوم تضمین کنند.