الگوهای پوشالی

انسان موجودی است شهرت طلب و همواره به دنبال جلب توجه دیگران است. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام این امکان را به بسیاری از افراد داده‌اند تا بتوانند این نیاز ذاتی خود را برآورده کنند. برخی از این شبکه‌های اجتماعی تعداد بسیار زیادی کاربر فعال دارند که برخی از آنها به دلیل دارا بودن بعضی ویژگی‌های فیزیکی، شخصیتی و اجتماعی خاص نظیر زیبایی، موفقیت‌های شغلی و تحصیلی، قهرمانی‌های ورزشی، نقص عضو و ... از دیگران متمایز می‌شوند و مورد توجه قرار می‌گیرند و همین تمایز، باعث مشهور شدن آنها می‌شود اما بسیاری از کاربران ساده نیز توانسته‌اند با به‌کارگیری برخی ترفندهای خاص خود را در جمع محبوب‌ترین افراد جای دهند.

سینما، تلویزیون، مجلات زرد، صنعت مد، تبلیغات و در سال‌های اخیر شبکه‌های مجازی، اصلی‌ترین عوامل پررنگ شدن سلبریتی‌ها و گسترش نفوذ و تاثیرگذاری آنها شده‌اند به گونه‌ای که سلبریتی‌های ایرانی تقریبا در تمام عرصه‌های اجتماعی از بیلبوردها و فیلم‌های تبلیغاتی گرفته تا کمپین‌های انتخاباتی و فعالیت‌های خیریه یا بشر دوستانه حضور دارند و از سوی عموم مردم نیز مورد استقبال قرار می‌گیرند. این حضور، محدود به حوزه هنر، سرگرمی و ورزش نبوده و در سایر حوزه‌ها، نظیر سیاست و محیط‌های علمی نیز مشهود است.

با افزایش تعدد و تکثر سلبریتی‌ها و پررنگ‌تر شدن نقش و نفوذ آنها در جامعه، مسائل فراوانی در اطراف این موضوع به وجود آمد. عده‌ای از سلبریتی‌ها از وجوه مثبت شهرت برای تاثیر اجتماعی و فرهنگی بهره می‌گیرند اما عده‌ای دیگر از جنبه‌های منفی آن استفاده می‌کنند و به جای انجام وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی خود به رفتارهای خارج از عرف و نمایشی تمایل پیدا می‌کنند و به خودنمایی و جلوه‌گری و حتی رفتارهای ضد‌فرهنگی دست می‌زنند.

برخی از سلبریتی‌ها بدون اینکه در زمینه‌ای دارای استعداد یا مهارت باشند و یا موفقیتی کسب کرده باشند، صرفا از طریق به تصویر کشیدن زندگی روزمره، بی‌آنکه هدف یا محتوای معنی‌داری وجود داشته باشد، آرایش‌های غلیظ و غیرعادی، استهزاء و تمسخر دیگران تلاش می‌کنند تا به شهرت دست یابند. این سلبریتی‌ها برای برای بخشی از مردم مرجع هستند و انتشار اخبار مربوط به زندگی آنها می‌تواند روی جامعه تاثیر بگذارد. به عنوان نمونه وقتی دو سلبریتی با هم ازدواج می‌کنند و رسانه‌ها آنها را به عنوان زوج خوشبخت معرفی می‌کنند اما بعد از مدتی از یکدیگر جدا می‌شوند، این مسئله منجر به شکسته شدن قبح طلاق خواهد شد.

مشکل دیگر در این زمینه مربوط به عدم تفکیک و کم‌رنگ شدن مرزهای حوزه‌هایی است که افراد در آن به شهرت می‌رسند و در قالب یک سلبریتی مطرح می‌شوند به عبارت دیگر افراد توانمند و متخصص مجال و فرصت حضور در عرصه‌های تخصصی خود را نمی‌یابند اما یک سلبریتی به دلیل شهرت خود، وارد سایر حوزه‌های غیرتخصصی می‌شود که این موضوع مشکلات زیادی را به همراه دارد.

نوجوانان و جوانان از راه تقلید بسیاری از رفتارها را انجام می‌دهند. آنها در مسیر زندگی خود به دنبال یافتن الگوهایی هستند تا منش و سبک زندگی آنها را سرلوحه کار خود قرار دهند و خود را شبیه آنها کنند. در شرایط و زمانه‌ای که الگوهای مناسبی در دسترس نوجوانان قرار ندارد و از طرفی والدین نتوانسته‌اند خود را به عنوان الگوی مناسب به فرزندان معرفی کنند و از طرف دیگر نهادها و سازمان‌های رسمی نیز در زمینه معرفی الگوی مناسب کم فروغ ظاهر شده‌اند، سلبریتی‌ها به مدد تبلیغات، چهره‌های زیبا و زرق و برق زندگی‌هایشان، تبدیل به الگوهای رفتاری فرزندان ما شده‌اند.

سبک زندگی هیجانی، خودمحور بودن جهت ایجاد تفاوت با دیگران، انس و الفت با حیوانات، زندگی‌های زناشویی متزلزل، آرایش‌های غلیظ، پوشش‌های نامتعارف از جمله شاخصه‌های سبک زندگی برخی از این سلبریتی‌ها است که آنها را به عنوان الگو به خورد فرزندان جامعه ما می‌دهند.

در این راستا از جمله وظایف نهادهای مسئول، آشکار کردن حقایق این سبک زندگی به جوانان و نوآوری و خلاقیت در زمینه معرفی الگوهای دارای پشتوانه فرهنگی و تربیتی مناسب و جذاب است.

تهیه و تنظیم: سروان "مرضیه عفتی" کارشناس ارشد روانشناسی مرکز مشاوره معاونت اجتماعی پلیس گیلان