اگر پروانه‌های زاگرس منقرض شوند...
در حالی كه 31 گونه بومی و انحصاری از پروانه‌های ایران در زاگرس مركزی شناسایی شدند اما چرای بی‌رویه دام و از بین رفتن پوشش گیاهی، جمعیت این پروانه‌ها را تهدید می‌كند.
تاكنون حدود 190 گونه پروانه در زاگرس شناسایی شده كه از این تعداد حدود 150 گونه در زاگرس مركزی یافت می‌شوند و حدود 31 گونه بومی و ایران در منطقه زاگرس هستند اما متأسفانه به علت تخریب‌های گسترده در سطح منطقه جمعیت بسیاری از این‌گونه‌ها به خطر افتاده است.
از مهم‌ترین تهدیدات برای پروانه‌های منطقه، می‌توان به چرای بی‌رویه دام‌های محلی، توسعه مزارع كشاورزی و باغات و افزایش مصرف سموم و كودهای شیمیایی، توسعه شهرنشینی، سدسازی، آلاینده‌ها، ساخت صدها كیلومتر جاده و خطوط انتقال نیرو، قطع درختان جنگلی و آتش‌سوزی اشاره كرد. در واقع همه این عوامل دست به دست هم به نابودی اكوسیستم‌های با ارزش كوهستانی زاگرس كه در جهان منحصربه‌فرد است، كمك می‌كنند این در حالی است كه بیشتر گونه‌های بومی پروانه‌های زاگرس در ارتفاعی معادل 2500 تا 4000 متر زندگی می‌كنند كه این مساله نشان می‌دهد در این كمربند ارتفاعی شرایط بهتری وجود دارد هر چند كه این ارتفاعات نیز از آسیب‌ها مصون نمانده‌اند.
این در شرایطی است كه تقریبا در كمتر نقطه‌ای از این منطقه كوهستانی امروزه شاهد دست نخوردگی پوشش گیاهی و جانوری هستیم. تنها شاید در شیب‌های بسیار تند صخره‌ای و حوزه‌های امن داخل مناطق حفاظت‌شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست شاهد این مساله باشیم كه این خود تنها درصد بسیار كوچكی از سطح زاگرس میانی را در بر می‌گیرد.
به همین خاطر امروز بسیاری از جمعیت‌های پروانه‌های بومی در زاگرس نابود شده یا تحت فشار بالای عوامل خارجی بر اكوسیستم زندگی می‌كنند. برای مثال گونه اندمیك stempfferi Polyommatus كه زمانی برای اولین بار در سال 1938 در ارتفاعات بالای 3000 متر شمال شیراز كشف شد، امروزه دیگر به علت چرای بی‌رویه دام‌ها دیده نمی‌شود. سال‌ها بعد یعنی حدود سال 2002 میلادی جمعیت‌های جدیدی از گونه مزبور توسط پاول اسكالا ـ پروانه‌شناس چك ـ در ارتفاعات بالاتر زاگرس میانی كشف شد و به ثبت رسید كه حداقل نگرانی ناشی از انقراض‌گونه فوق را كاهش داده ولی با این وجود با گذشت زمان دوباره این نگرانی وجود دارد كه جمعیت‌های بازمانده نیز روز به روز به سوی ارتفاعات عقب نشینی كرده و نهایتا منقرض شوند.
در شرایط كنونی آنچه باعث تاسف است این كه در بازدیدهای میدانی از ارتفاعات میانی زاگرس عامل چرای بی‌رویه كاملا مشهود است به طوری كه دیدن گله‌های چند 10تایی در ارتفاعات بالای 3500 متر امری عادی به نظر می‌رسد و همین امر می‌تواند باعث از بین رفتن گل‌ها و گیاهان منطقه و نابودی جمعیت پروانه‌ها شود.
علیرضا نادری (كارشناس موزه تاریخ طبیعی)
منبع: جام جم آنلاین
از مهم‌ترین تهدیدات برای پروانه‌های منطقه، می‌توان به چرای بی‌رویه دام‌های محلی، توسعه مزارع كشاورزی و باغات و افزایش مصرف سموم و كودهای شیمیایی، توسعه شهرنشینی، سدسازی، آلاینده‌ها، ساخت صدها كیلومتر جاده و خطوط انتقال نیرو، قطع درختان جنگلی و آتش‌سوزی اشاره كرد. در واقع همه این عوامل دست به دست هم به نابودی اكوسیستم‌های با ارزش كوهستانی زاگرس كه در جهان منحصربه‌فرد است، كمك می‌كنند این در حالی است كه بیشتر گونه‌های بومی پروانه‌های زاگرس در ارتفاعی معادل 2500 تا 4000 متر زندگی می‌كنند كه این مساله نشان می‌دهد در این كمربند ارتفاعی شرایط بهتری وجود دارد هر چند كه این ارتفاعات نیز از آسیب‌ها مصون نمانده‌اند.
این در شرایطی است كه تقریبا در كمتر نقطه‌ای از این منطقه كوهستانی امروزه شاهد دست نخوردگی پوشش گیاهی و جانوری هستیم. تنها شاید در شیب‌های بسیار تند صخره‌ای و حوزه‌های امن داخل مناطق حفاظت‌شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست شاهد این مساله باشیم كه این خود تنها درصد بسیار كوچكی از سطح زاگرس میانی را در بر می‌گیرد.
به همین خاطر امروز بسیاری از جمعیت‌های پروانه‌های بومی در زاگرس نابود شده یا تحت فشار بالای عوامل خارجی بر اكوسیستم زندگی می‌كنند. برای مثال گونه اندمیك stempfferi Polyommatus كه زمانی برای اولین بار در سال 1938 در ارتفاعات بالای 3000 متر شمال شیراز كشف شد، امروزه دیگر به علت چرای بی‌رویه دام‌ها دیده نمی‌شود. سال‌ها بعد یعنی حدود سال 2002 میلادی جمعیت‌های جدیدی از گونه مزبور توسط پاول اسكالا ـ پروانه‌شناس چك ـ در ارتفاعات بالاتر زاگرس میانی كشف شد و به ثبت رسید كه حداقل نگرانی ناشی از انقراض‌گونه فوق را كاهش داده ولی با این وجود با گذشت زمان دوباره این نگرانی وجود دارد كه جمعیت‌های بازمانده نیز روز به روز به سوی ارتفاعات عقب نشینی كرده و نهایتا منقرض شوند.
در شرایط كنونی آنچه باعث تاسف است این كه در بازدیدهای میدانی از ارتفاعات میانی زاگرس عامل چرای بی‌رویه كاملا مشهود است به طوری كه دیدن گله‌های چند 10تایی در ارتفاعات بالای 3500 متر امری عادی به نظر می‌رسد و همین امر می‌تواند باعث از بین رفتن گل‌ها و گیاهان منطقه و نابودی جمعیت پروانه‌ها شود.
علیرضا نادری (كارشناس موزه تاریخ طبیعی)
منبع: جام جم آنلاین
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی