عواید ایران از تجارت انرژی با روسیه چیست؟/ همکاری با روس؛ خدمت یا خیانت

به گزارش خبرگزاری برنا، کشور روسیه 18.3 درصد از ذخایر گاز طبیعی روسیه را دارا است. شرکت گازپروم نیز مسئول استخراج تولید و انتقال فروش گاز طبیعی این کشور را بر عهده دارد. این شرکت با بیش از 158200 کیلومتر خط لوله گاز طبیعی و 282 ایستگاه کمپرسور، بزرگترین شبکه انتقال گاز جهان را در اختیار دارد. به این ترتیب روسیه از بزرگترین سهام داران تجارت گاز در دنیا شناخته می‌شود.

در تجارت و مبادلات گاز، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که باید صورت پذیرد، توجه به سرمایه‌گذاری برای احداث خطوط انتقال گاز است. خطوط انتقال گاز تنها در بُعد اقتصادی تعریف نمی‌شوند بلکه ابعاد گسترده‌تری را در بر می‌گیرد که مهم‌ترین آن‌ها ابعاد سیاسی و امنیتی است.

با این حال پس از جنگ روسیه و اوکراین، ساختار بین‌المللی تجارت انرژی در دنیا تغییر کرد، در همین راستا حبیب الله ظفریان معتقد است: بعد از تحولات جنگ اوکراین، تغییراتی در بازار گاز اتفاق افتاد، از جمله اینکه قطر برنامه توسعه میادین گازی و افزایش صادرات LNG را با سرعت بیشتری پیش گرفت و اخیرا یک قراردادی با 5 شرکت اروپایی و آمریکا برای توسعه میادین خود امضا کرده است.

کارشناس ارشد انرژی گفت: همچنین در تحولات اخیر بازار گاز، روسیه صادرات گاز به اروپا را به حداقل رسانده است و آمریکا تلاش می‌کند صادرات LNG خود را افزایش دهد تا در بازار اروپا جایگزین بخشی از گاز روسیه شود.

وی عنوان کرد: الان فرصتی برای ایران ایجاد شده است که بتواند در این فضا یک همکاری استراتژیک با روسیه شکل بدهد و البته این همکاری باید مبتنی بر منافع ملی ایران باشد. دو کشور ایران و روسیه بر اساس منافع ملی خود این همکاری گازی را می‌توانند شکل دهند و یک بازی برد-برد ایجاد کنند.

بدین ترتیب فرصت بی‌نظیری برای ایران و روسیه به عنوان اولین و دومین دارندگان منابع گازی دنیا ایجاد شده که با نشستن دور یک میز در جهت توسعه بازار، با استراتژِی مناسب به تفاهم‌نامه‌های بلند مدت دست یابند. از این رو ایران می‌تواند گاز مازاد روسیه را بخرد و با قیمت بالاتر به کشورهای همسایه صادر کند و یا اینکه با سوآپ گاز این کشور در جهت تبدیل، به هاب انرژی منطقه قدم بردارد.

کاهش هزینه‌های ترانزیت با سوآپ گاز روسیه

در حال حاضر زیر ساخت لازم برای انتقال سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز از روسیه از دو مسیر آذرباییجان و ترکمنستان وجود دارد. ایران می‌تواند با خرید گاز با قیمت مناسب و استفاده از آن در استان‌های شمالی، گاز خود را به جای صرف هزینه جهت انتقال از استان‌های جنوبی به شمال کشور، آن را به کشورهای همسایه با قیمت بالاتر صادر کند.

از این رو مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امورخارجه معتقد است: سوآپ گاز روسیه افزون بر منافع اقتصادی و کاهش هزینه ترانزیت گاز از جنوب ایران به شمال برای تأمین سوخت استان‌های شمالی، سبب افزایش همبستگی سیاسی بین کشورهای ایران، روسیه و کشورهای واسط شامل ترکمنستان و آذربایجان می‌شود که رویکردی بسیار هوشمندانه‌ است و به ثبات سیاسی و امنیتی و صلح ملت‌ها منجر می‌شود.

تجارت گاز، ایران روسیه و پاکستان

در حال حاضر، ایران با پاکستان قرارداد صادرات گاز به صورت Take or Pay (بگیر یا بپرداز) دارند. از طرفی  اگر پاکستان حاضر به اجرای این قرارداد برای دریافت روزانه 20 الی 25 میلیون متر مکعب گاز نباشد باید 85 درصد گازبها را به عنوان جریمه به ایران پرداخت کند.

از طرفی پاکستان نیز از کمبود گاز رنج می‌برد و با توجه به افزایش قیمت گاز LNG و همچنین کمبود منابع ارزی این کشور، مجبور به جیره بندی گاز در کشور خود شده است. علاوه برآن روسیه تنها مسیر انتقال گاز خود را به پاکستان از طریق ایران می‌داند چراکه خط لوله تاپی به دلیل مسائل امنیتی در هاله‌ای از ابهام بوده و از طرفی ظرفیت مازاد LNG برای صادرات به این کشور را ندارد. بدین ترتیب روسیه و ایران می‌توانند با استفاده از این شرایط بازار پاکستان را تصاحب کنند.

با این حال روسیه نیز، حاضر به سرمایه گذاری در روسیه برای تکمیل خط لوله این کشور شده است از این رو مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: قرارداد سوآپ گاز روسیه در حال نهایی شدن است و تنها مشکل تعویق این قرارداد کشور واسطی بود که قرار بود گاز روسیه از آنجا به ایران سوآپ شود.

وی ادامه داد: ایران خط لوله را به کشوری واگذار نمی‌کند، بلکه قرار است روس‌ها در این پروژه سرمایه‌گذاری کنند، قرار است شرکت‌های روس در داخل خاک پاکستان خطوط لوله انتقال گاز را احداث کنند تا به این صورت گاز از ایران به این کشور صادر شود.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه اظهار کرد: به‌زودی یک شرکت مشترک بین ایران و روسیه برای احداث خط لوله انتقال گاز به کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان ایجاد می‌شود که سهم دو کشور ۵۰ درصد است.

سوآپ فرآورده‌های نفت ایران و روسیه

محسن خجسته‌مهر در مصاحبه‌ای به این نکته اذعان داشت که کار سوآپ فراورده‌های نفتی از مبدا ترکمنستان چندین مرحله انجام شده و علاوه بر آن اکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه ضمن امیدواری اعلام کرد که در گام نخست قرارداد سوآپ 5 میلیون تن نفت روسیه با ایران تا پایان 2022 امضا خواهد شد.

در حال حاضر پس از جنگ اوکراین، یک میلیون بشکه از نفت خام این کشور از مقصد اروپا به سمت هند تغییر کرده و روسیه نیز نفت خود را از طریق دریای بالتیک به کشور هند می‌رساند. از این رو روسیه می‌تواند با استفاده از ظرفیت ترانزیتی ایران، نفت ایران را به هند سوآپ و صادرات کند.

شایان ذکر است به طور کلی تجارت فراورده‌های نفتی روسیه برای ایران در چهار بخش برای کشور دارای درآمد است که به شرح زیر است:

۱- با خرید فرآورده روسیه با قیمت تخفیفی و صادرات آن به قیمت بالاتر، درآمد ارزی ایران افزایش می‌یابد.

۲- در شرایط کسری بنزین و گازوئیل در کشور، واردات سوخت از روسیه می‌تواند حاشیه اطمینانی را برای تامین پایدار سوخت در روزهای اوج مصرف ایجاد کند.

۳- در صورت سوآپ فرآورده روسیه، مبلغی با عنوان حق سوآپ به ایران تعلق می‌گیرد.

۴- خرید و فروش فرآورده نفتی می‌تواند شبکه تراستی ایران برای انتقالات مالی را که در سال‌های کرونا و مازاد بنزین ایجاد شده بود را احیا کند.

بنابراین تجارت انرژی با روسیه می‌تواند برای کشور دارای سودهای فراوانی باشد که در بالا به برخی از آن‌ها اشاره شد. اما نکته مهم و شایان ذکر این است که توجه داشته باشیم هر چقدر ایران در امر تجارت سستی بورزد، کشورهای رقیب مانند ترکیه با بستن قراردادهای بلند مدت جایگاه ایران را سلب خواهند نمود.

انتهای پیام/