ایران پیشتاز دیپلماسی علمی دنیا شد/ استمرار شتاب دیپلماسی علمی در ۴ سال گذشته

به گزارش گروه آموزش خبرگزاری برنا، دکتر محمدجواد دهقانی در این خصوص گفت: توسعه مشارکت‌های علمی در سطح بین‌المللی و دیپلماسی علمی یکی از سیاست‌های اصلی جمهوری اسلامی ایران است که نظام آموزش عالی کشور نیز تاکید ویژه‌ای بر آن دارد. مشارکت‌های علمی یکی از سیاست‌های مورد تاکید در نقشه جامع علمی کشور نیز می باشد.

سرپرست ISC اظهار داشت: یکی از شاخص‌های مهم مشارکت‌های علمی عبارت از سهم انتشار آخرین یافته‌های علمی مشترک بین‌المللی از کل انتشارات علمی کشور می‌باشد. بررسی و تحلیل های علمی مستخرج از پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس (Scopus) نشان می‌دهد که در حالی که سهم دیپلماسی علمی از علم ایران در سال ۲۰۲۰ تاکنون به ۳۱% رسیده است، مقایسه سهم مشارکت سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ مشخص می‌شود که جمهوری اسلامی ایران با ۱۴% رشد پیشتاز دیپلماسی علمی دنیا شده است.

وی افزود: گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها از جمله سیاست های کلی علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. مشارکت علمی زمینه را برای دیپلماسی علمی باز می کند. یک پژوهش می تواند حاصل فعالیت یک پژوهشگر یا مشارکت علمی چند پژوهشگر از یک کشور یا بیش از یک کشور باشد. در صورتی که دو یا چند پژوهشگر از کشورهای مختلف بر روی یک پروژه تحقیقاتی مشترک فعالیت کنند آنگاه یک تعامل علمی در سطح بین المللی رخ داده است که غالباً با هدف گسترش مرزهای دانش صورت می پذیرد. این تعامل می تواند بین چندین محقق از چند کشور یا چندین دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی یا صنعتی صورت پذیرد. اعتماد علمی و اخلاقی مهمترین عنصری است که در طول زمان بین محققان شکل گرفته و فضا را برای پژوهش های مشترک بعدی باز می کند. زمانی که این تعاملات علمی در سطح گسترده ای بین محققان دو یا چندین کشور به شکل بلند مدت صورت پذیرد تاثیر آن قابل ملاحظه خواهد بود. این تعاملات در سطحی بالاتر از محقق، تعاملات بین موسسات و دانشگاه های دو یا چند کشور را در بر می گیرد که به صورت شریک ثابت تحقیقاتی یکدیگر محسوب می شوند.

سرپرست ISC ادامه داد: بررسی ها نشان می دهد که میزان مشارکت های علمی پژوهشگران کشور با دنیا طی ۱۰ سال اخیر از ۱۷ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۳۱ درصد در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته و به خصوص در ۵ سال اخیر دایم روند افزایشی داشته است. به طوری که در سال ۲۰۱۶ سهم مقالات با مشارکت بین الملل از کل تولید علم به ۲۰% درصد بود که در سال ۲۰۱۷ به ۲۲ درصد، در سال ۲۰۱۸ به ۲۴ درصد، در سال ۲۰۱۹ به ۲۷ درصد و در سال ۲۰۲۰ به ۳۱ درصد رسیده است.

دهقانی گفت: اگر میزان رشد مشارکت علمی هر سال نسبت به سال قبل در نظر گرفته شود مشخص می شود که این میزان رشد برای جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۷ نسبت به ۲۰۱۸ برابر با ۳.۴ درصد و درسال ۲۰۱۸ نسبت به ۲۰۱۹ برابر با ۱۴ درصد بوده که در چند سال اخیر بیشترین میزان ممکن بوده است.

بعد از ایران، کشورهای لهستان، انگلستان و تایوان هر کدام با ۶% بیشترین رشد در دیپلماسی علمی را داشته اند. در بین کشورهای اسلامی، مالزی بعد از ایران بیشترین رشد را داشته که به میزان ۵% بوده است.

سهم مقالات با مشارکت بین الملل از کل مقالات تولید شده در تمامی حوزه های موضوعی شتاب بیشتری گرفته است. اما با محاسبه رشد سال ۲۰۱۹ در مقایسه با سال ۲۰۱۸، حوزه های علوم انسانی و علوم پایه بیشترین میزان رشد را داشته اند.

سرپرست ISC در ادامه گفت: در بین حوزه های موضوعی در سال ۲۰۱۹، حدود ۳۰% انتشارات علمی حوزه علوم پایه کشور با مشارکت پژوهشگران بین المللی بوده که بالاترین سهم در بین حوزه های موضوعی است. بعد از آن مقالات دو حوزه فنی و مهندسی و علوم کشاورزی با ۲۹% در جایگاه بعدی قرار دارند. سهم مقالات با مشارکت بین الملل پژوهشگران علوم اجتماعی از کل مقالات این حوزه ۲۸% است. به همین ترتیب ۲۲% مقالات حوزه علوم پزشکی نیز در سال ۲۰۱۹ با مشارکت بین الملل بوده اند. این رقم برای حوزه علوم انسانی ۱۷% است.

دهقانی در پایان خاطرنشان کرد: هر چند رشد مشارکت پژوهشگران کشور با سایر کشورها در سال های اخیر خود به پشتوانه فعالیت ها و برنامه ریزی های مختلف صورت گرفته است، اما استفاده از پتانسیل ایجاد شده به واسطه همکاری پژوهشگران کشور با سایر کشورها مقوله ای است که خود نیاز به برنامه جداگانه ای دارد. اهمیت این مسئله مبتنی بر سند سیاست های کلان علم و فناوری که بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید دارد قابل تبیین است.