نقش تحقیق و توسعه در رقابت پذیری محصولات دانش‌بنیان ایرانی چیست؟ / سیاست اعتبار مالیاتی چه نقشی در تحقق توسعه تجاری ایران دارد؟

خبرگزاری برنا- گروه علمی و فناوری؛ تحقیقات نشان می‌دهد نقش هزینه‌های تحقیق و توسعه در بخش بنگاه‌های اقتصادی (مقصود از بنگاه‌های اقتصادی تمامی بنگاه‌های دولتی و خصوصی در بخش کسب‌وکار است) تأثیر بیشتری بر ارتقای نوآوری و رشد اقتصادی دارد. چرا که احتمال تجاری‌سازی نتایج فعالیت‌های تحقیق و توسعه که در این بخش انجام می‌شود، بسیار بیشتر است.

سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه که توسط بنگاه‌های اقتصادی صورت می‌گیرد در تولید کالا و خدمات جدید و ارتقاء ارزش‌افزوده کالاهای تولیدی اثرگذار است و موجب رشد بهره‌وری و رقابت‌پذیری در هر دو سطح خرد و کلان اقتصادی می‌شود. بدین ترتیب انجام تحقیق و توسعه در بخش بنگاه‌های اقتصادی از منظر هزینه کرد تحقیق و توسعه ملی از اهمیت بالایی برای دولت‌ها برخوردار است.

آمارها نشان می‌دهد در کشورهای توسعه‌یافته، عمده هزینه‌کرد تحقیق و توسعه توسط کسب‌وکارها صورت می‌گیرد. مطابق گزارش OECD، در سال 2020 بیش از 70 درصد از کل هزینه‌های تحقیق و توسعه در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، توسط بخش بنگاه‌های اقتصادی انجام ‌شده است. یکی از ابزارهای مهم دولت‌ها، در تحریک هزینه کرد تحقیق و توسعه در بخش بنگاه‌های اقتصادی، استفاده از سیاست‌های مالیاتی است.

مشوق‌های مالیاتی به دلیل مزایایی همچون هوشمندی و نظام‌مند بودن و بی‌طرفی در اجرا، بسیار متداول و فراگیر است. در همین ارتباط، قرار است در کشورمان سیاست اعتبار مالیاتی به اجرا گذاشته شود. به طوری که هزینه‌های  صنایع در خصوص تحقیق و توسعه به عنوان اعتبار مالیاتی برای آن ها در نظر گرفته می شود. در ارتباط با اثرگذاری این روش و لزوم چاره اندیشی برای سوق دادن صنایع به سمت توسعه ی زنجیره ی ارزش محصولات شان نظرات مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین را در ادامه می خوانید.

حریری در خصوص پایین بودن ارزش محصولات صادراتی کشور و بالا بودن ارزش اقلام وارداتی مان تصریح کرد: همه به این موضوع واقف هستیم که حدود 75 درصد از صادرات ما بر پایه ی محصولات نفتی یا محصولات معدنی و فرآوری نشده است. تولیدات صنعتی با ارزش افزوده ی بالا، نسبت کمی را در سبد صادراتی مان تشکیل می دهد. زیرا بخش زیادی از 25 درصد باقی مانده از سبد صادراتی مان مربوط به محصولات کشاورزی و باغداری است.

این کارشناس در ادامه گفت: ما نیاز به تجدیدنظر اساسی در حوزه ی تولید داریم. باید فضایی به وجود بیاوریم که صنعتگران رقابت را بیاموزند. در شرایط فعلی، تولیدکنندگان می دانند که محصولاتشان را می توانند در بازار داخلی بدون اینکه رقیبی داشته باشند، بفروشند. بنابراین، رقابت را در بازارهای جهانی تمرین نمی کنند و نمی توانند همپای رقبا پیش بروند. به همین دلیل محصولات قابل عرضه ای در بازارهای جهانی نداریم.

وی در ادامه گفت: با حمایت‌های  اشتباه و گلخانه ای به جای اینکه صنایع را تقویت کنیم، آن ها را تضعیف کرده ایم و توان رقابت در بازارهای جهانی را از آن ها گرفته ایم. به یک خام فروش و صادرکننده انرژی مجازی تبدیل شده ایم و باید رقابت پذیری ما از داشتن انرژی ارزان به سمت حرکت بر لبه فناوری برود. سیاست اعتبار مالیاتی با ایجاد ابزار تشویقی برای صنایع جهت هزینه کرد در تحقیق و توسعه امکان رقابتپذیری برای صنایع از منابع خود را ایجاد خواهد کرد به طوری که صنایع را رقابت پذیر کنیم و به سمت توسعه ی زنجیره ی ارزش محصولات خود متمایل می شود.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین خاطرنشان کرد: سیاست اعتبار مالیاتی که قرار است به اجرا گذاشته شود و هزینه‌های  تحقیق و توسعه ی صنایع را به عنوان اعتبار مالیاتی برای آن ها در نظر بگیریم، یک ابزار تشویقی است و می تواند اثرگذار باشد. به کارگیری ابزارهای تشویقی به منظور سوق دادن صنایع به سمت توسعه ی زنجیره ی ارزش محصولات شان مثبت ارزیابی می شود. اما باید ببینیم در کنار این سیاست چه برنامه ریزی‌های ی داریم. اینکه ما به اعمال سیاست اعتبار مالیاتی بپردازیم و به صنایع بگوییم از این طرح استفاده کنید، تبدیل به سیاست گذاری نمی شود. الان نرخ سرمایه گذاری در صنایع منفی است و باید شرایطی به وجود بیاوریم که صنایع به نوسازی تجهیزات و ماشین آلات بپردازند. باید وضعیت را طوری تغییر دهیم که جوانان در دانشگاه ها به عنوان صنعتگر آموزش ببینند و ارتباط بین دانشگاه و صنعت برقرار شود.

وی در ادامه گفت: نباید تصور کنیم که توسعه ی زنجیره ی ارزش تمامی محصولات خوب است و ما می توانیم همه چیز را خودمان تولید کنیم. باید بررسی‌های  دقیقی داشته باشیم و در زمینه‌های ی که در آن ها مزیت داریم و توانمند هستیم، ورود کنیم. باید به صورت هدفمند روی برخی صنایع متمرکز شویم و برای تولید محصولات به منظور صادرات برنامه ریزی کنیم. ما الان به دلارهایی که برخی صنایع مانند پتروشیمی ها، فولادی ها و سیمانی ها به کشور می آورند نیاز داریم و مجبوریم چشم خود را به روی برخی واقعیات مثل این موضوع که آن ها از انرژی ارزان استفاده می کنند و خام فروشی دارند، ببندیم. اما واقعیت این است که ما در گذشته هم برنامه ای برای توسعه ی این صنایع نداشتیم و زمانیکه اضطراری در کار نبود و به راحتی نفت و گاز را در بازارهای جهانی می فروختیم، باز هم شرایط همین بود. باید به سمت برنامه ریزی‌های  دقیق برای تولید محصولات با ارزش افزوده ی بالا حرکت کنیم و نقص ها را پوشش دهیم. یکی از راهکارها این است که برای تولیدکنندگان داخلی رقیب ایجاد کنیم. مثلاً اگر صنایع به توسعه ی زنجیره ی ارزش محصولاتشان نپرداختند، اجازه دهیم واردات صورت بگیرد تا آن ها مجبور شوند به سمت تحقیق و توسعه پیش بروند.

حریری خاطرنشان کرد: الان شرایط به گونه ای است که به صنایع انرژی و خوراک ارزان قیمت می دهیم و آن ها حاضر نیستند ارز حاصله را به دولت تحویل دهند و یا محصولاتشان را در داخل به فروش برسانند. باید سیاست گذاری ها را به سمتی سوق دهیم که توسعه ی زنجیره ی ارزش برای صنایع نسبت به خام فروشی سود بیشتری داشته باشد. در این شرایط می توانیم از ابزارهای تشویقی مانند اعتبار مالیاتی که اثرگذاری بالایی هم دارد، استفاده کنیم.

انتهای پیام/