ترانه هایی که از تولد تا مرگ همراه انسان هستند

به گزارش خبرگزاری برنا، گفتگوی فرهنگی با موضوع «ادبیات شفاهی و عامیانه، کارکردها و آسیب ها» با حضور حسین یاوری استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگرو عباس قنبری عدیوی استاد دانشگاه روی آنتن رادیو گفتگو رفت.

در ابتدای برنامه یاوری درباره ادبیات شفاهی گفت:ادبیات شفاهی بخش مهمی از فرهنگ عامه و فولکلور ما را تشکیل می دهد. بخشی از این ادبیات در گذر زمان از بین رفته، بخشی به صورت ناقص به ما رسیده و بخشی نیز کارکرد گذشته را ندارد اما گنجینه بسیار ارزشمندی است. قصه ها، افسانه ها، اشعار مربوط به جشن ها و شادی ها، مرثیه خوانی، فال ها، نمایش های سنتی، پرده خوانی، نقالی و کارآواها و کارنواها و...از جمله ادبیات شفاهی ما هستند.

یاوری ادامه داد: در ایران به سختی می توانیم 500 دیوان شعر پیدا کنیم و بسیاری از شاعران اندیشمند ما گمنام بودند. تعدادی از این اشعار سینه به سینه نقل شدند. کارآواها، لطیفه ها، طنزها و فتوت نامه ها همچنان باقی مانده اند اما انگشت شمار هستند. برای مثال فتوت نامه ها گنجینه های بزرگی هستند که اگر دنبال آن بگردیم، مانند آن پیدا نمی کنیم.

وی در خصوص کارکردهای ترانه ها در زندگی روزمره توضیح داد: پروژه ای را برای یونسکو بخش "میراث نا ملموس" تعقیب کردم و به صورت جهانی ثبت شد. این پروژه مربوط به روش ها و فنون سنتی در فرشبافی بود. طی این 10 دقیقه فیلم، دو کار نوا گذاشتم که یک خانم یک لالایی به زبان لری و یکی به زبان ترکی قشقایی خواند و یکی از عوامل تصویب این پروژه همین آواها بود.

این استاد دانشگاه افزود: یک روز نیز در کرمان بودم و قالی بافی با شعر را تماشا کردم و این یکی از پروژه هایی بود که یونسکو از من درخواست کرد. همچنان این کار آواها وجود دارد و جالب اینکه با موسیقی تطبیق دارد و تمام آن ها دارای موسیقی درونی هستند.

یاوری در پایان گفت: اساس تئوری مدیریت روابط انسانی در آمریکا بر شادی، نشاط، خواندن آواز و ترانه حین کار است و بعد از تحقیق به این نتیجه رسیدم که اساس آن را از ترانه های شرقی، ایرانی و هندی گرفتند. موسیقی و آواز در هندوستان جایگاه بسیار مهمی دارد و جزو لاینفک فرهنگ مردم هند است.

ترانه زندگی را با لطافت و هنرمندی همراه می کند

در ادامه قنبری درباره کارکرد ترانه های شفاهی عنوان کرد: ترانه از دو واژه تر و انهبه معنای تازگی تشکیل شده است. ترانه ها مردمی ترین نوع ادبیات شفاهی هستند چون از تولد تا مرگ همراه انسان هستند. ترانه هاآرامش دهنده گوینده و شنونده هستند و شامل ترانه های لالایی و مادرانه، نوازشی و بازی، عاشقانه، حماسی و کاری می شوند.

این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به مهمترین کارکردهای ترانه تشریح کرد: یکی از مهمترین کارکردهای ترانه این است که زندگی را با لطافت و هنرمندی همراه می کند. آنچه در ترانه ها برای ما اهمیت دارد این است که شامل تمام گروه های سنی و برای مخاطبان مختلف می شود و گوینده و شنونده و محتوا در ترانه وجود دارد. ترانه سیال است و به روز می شود و متناسب با نیاز روزانه ما تغییر می کند و متناسب با نامش همیشه نو می ماند.

وی در خصوص ترانه خوانی در ایل بختیاری گفت: در حوزه زاگرس میانی به دلیل طبیعت و اقلیم باید با ترانه ها و ویژگی های خاص آن ها روبرو شویم. در رشته کوه های زاگرس میانی رشته کوه های سخت گذر همراه با طبیعت و حضور پرندگان خوش آوا دیده می شود.

قنبری ادامه داد: این زیبایی ها در حوزه دوبیتی و و لالایی می آید و در آن الزامی برای کار وجود ندارد و مادر درد و رنج، آرزو و ناکامی خود را در زندگی بیان می کند. زمانی ما این زیبایی را احساس می کنیم که زنی کنار دار قالی می نشیند و همین ترانه ها را می خواند.

این استاد دانشگاه عنوان کرد:در همین آیین ها برای بخت گشایی آیینی به نام سرتم داری یعنی آنچه روی دار قالی است، وجود دارد. در این زمان برای ارج نهادن به کار و سپاسگذاری از زن هدیه ای به او می دهند و به او دست مریزاد می گویند و این ارج نهادن به کار هنرمند است. این نشان می دهد در اوج زیبایی ها کسی که این ترانه ها را خلق کرده، با اشراف به زیبایی و در عین گمنامی آن ها را خلق کرده است.