فاصله تولید تا انتشار کتاب کودک را کم می‌کنیم

به گزارش خبرگزاری برنا، اولین نشست تخصصی نقد و بررسی مجموعه شعرهای کودک و نوجوان، عصر دوشنبه ششم اردیبهشت 1395 به همت حوزه هنری استان تهران در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد. در این نشست که به بررسی اثر برگزیده دهمین جشنواره سراسری شعر فجر با نام «هر گلابی، یک چراغ» اختصاص داشت، سیدصادق رضایی رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان، کمال شفیعی سراینده کتاب، محمود پوروهاب، بابک نیک طلب و بسیاری دیگر از داستان‎نویسان و شاعران کودکان و نوجوانان و همچنین علاقه‌مندان و پیش‌کسوتان مطبوعات تخصصی کودک، حضور داشتند.

در ابتدای این برنامه، سیدصادق رضایی، با اشاره به اینکه چنین جلسات تخصصی نیاز ادبیات کودک و نوجوان است، گفت: به همین منظور اقدام به برگزاری این جلسات کردیم تا سهم خودمان را در بهتر شدن فضای ادبی کوکان و نوجوانان ادا کنیم.

وی با ابراز امیدواری از اینکه این نشست¬ها تداوم داشته و در فضای ادبی کشور موثر باشد، افزود: در کنار اینکه نویسندگان، کارشناسان و منتقدان ادبی در این نشست¬ها حضور خواهند داشت، از تصویرگران کتاب کودک هم دعوت می¬کنیم تا با حضور در این گفت‌وگوهای کارشناسانه، اثری متناسب با نیاز مخاطب به او تحویل شود. تعامل منطقی و درست بین شاعر، تصویرگر و ناشر، مطالبه درستی است که مخصوصا شاعران دارند و لازم است با همفکری با صاحب اثر تصویرگری اتفاق بیفتد تا حق مخاطب ما که در اینجا کودکان هستند تضییع نشود و آن¬ها بتوانند ارتباط متن و تصویر را به خوبی درک کنند.

رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان همچنین افزود: در سال جدید تمام تلاش ما این است که فاصله بین تولید اثر و انتشار آن را کاهش دهیم و اگر تا قبل ماه‌ها و شاید سال ها طول می کشید یک اثر در حوزه کودک و نوجوان منتشر شود و در نوبت¬های طولانی انتشار قرار می¬گرفت، این وعده را می¬دهم که آثاری که به دست ما رسیده و تایید شوند، ظرف مدت چند ماه به چاپ برسند.

وی همچنین به لزوم بازنگری در انتخاب گروه سنی برای کتاب¬های کودک و نوجوان اشاره و تاکید کرد: با توجه به دانشی که امروز در اختیار بچه‌هاست و آشنایی آنها با فضاهای مجازی، شاید دیگر نتوان تعریف¬هایی که درباره گروه سنی برای آن ها به کار گرفته می¬شد را استفاده کرد. کودکان امروز از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های جدید، دانش بیشتری نسبت به گذشته کسب می-کنند؛ بنابراین نیازمند بررسی و پژوهش برای تعریف های خاصی درباره آثار متناسب با گروه سنی‌شان هستیم و باید با تحقیق هایی که صورت می گیرد، دستمان پر باشد که بتوانیم پاسخگوی خانواده‌ها در این زمینه باشیم.

همچنین در ادامه این جلسه، بابک نیک طلب، شاعر کودک و نوجوان که اداره این نشست را نیز به عهده داشت، با اشاره به اینکه نقد و بررسی آثار ادبی کودک و نوجوان مظلوم واقع شده، افزود: با سکوت مجامع ادبی و مجلات درباره آثاری که برای کودکان و نوجوانان منتشر می¬شوند، انگیزه از شاعر و نویسنده گرفته می¬شود. هرچند که آن¬ها برای کودکان کار می¬کنند اما اگر ببینند اثرشان مورد نقد و تحلیل قرار می گیرد، قطعا به تولید آثار بهتری اقدام می¬کنند.

وی با تاکید بر اینکه لازم است فاصله تولید تا انتشار آثار کودک و نوجوان کاهش پیدا کند، گفت: بچه‌ها منتظر نمی‌مانند و نمی-توانیم به آن ها بگوییم بزرگ نشوید تا کتاب مناسب شما منتشر شود. وقتی آنچه نوشته می¬شود، متناسب با نیازهای روز آن-هاست و مقتضیات دوران خاصی را شکل می دهد، سال¬ها منتظر انتشار بماند، دیگر کارایی خودش را ندارد و به این ترتیب آثاری به دست کودکان می‌رسد که از اتفاقات روز عقب است و نمی‌تواند کمکی به پرورش و رشد فکری آن‌ها کند.

نیک طلب همچنین نسبت به برگزاری چنین جلساتی و تاثیر آن بر بهبود شرایط ادبیات کودک و نوجوان ابراز امیدواری کرد.

محمود پوروهاب، منتقد ادبی، در ادامه این نشست، بیان کرد: در کتابی از آقای داوری می¬خواندم که آیا شاعر است که باعث می¬شود شعری معروف شود یا شعر است که شاعرش را معروف می¬کند؛ در آنجا اینطور مطرح شده بود که شعر است که به معروفیت شاعر می‌انجامد. مدتها بعد در کتابی از هایدگر همین مضمون را خواندم. او هم پرسیده بود شاعر باعث می¬شود اثرش مشهور شود یا اثر است که او را معروف می¬کند؛ هایدگر اینطور پاسخ داده بود که هیچکدام، بلکه این حقیقت شعر است که آن را ماندگار می¬کند و اگر حقیقتی در آن وجود نداشته باشد اثری خلق می¬شود که نه شعر و نه شاعر را معروف و ماندگار می¬کند و هر دو متضرر می¬شوند.

وی همچنین درباره درک و دریافت از شعر کودک و نوجوان گفت: معتقدم برای بررسی آثار کودک و نوجوان، نیازمند دو فهم هستیم. در درجه اول این که لازم است شخص ادیب باشد و در درجه دوم این که ظرافتهای ادبیات کودک را درک کند. اما متاسفانه برخی افراد تنها ادیب هستند و از درک ظرافتهایی که شعر کودک به آن احتیاج دارد بهره‌ای نبرده‌اند و تصور می¬کنند شعر گفتن برای کودکان کار ساده‌ای است.

پوروهاب درباره کتاب «هر گلابی، یک چراغ» سروده کمال شفیعی اظهار کرد: من این کتاب را از چند جنبه مورد بررسی قرار داده‌ام. یکی از جنبه زبان شعری؛ زبان شعر برای کودکان بسیار مهم است و برخلاف عده‌ای که میگویند شعر، کهنه و نو ندارد، باید بگویم شعر کهنه و نو دارد و میتوان در آنها دید که واژه‌ها و ترکیب آنها قدیمی هستند یا به سالهای اخیر تعلق دارند. در این کتاب، زبان شاعر، زبانی به روز است و کودک امروزی می¬تواند به خوبی با آن ارتباط برقرار کند.

این داستان نویس و شاعر کودک و نوجوان ادامه داد: منظر دوم، مشاهده است که اساسی‌ترین مولفه یک اثر هنری را تشکیل می¬دهد. نگاه شاعر و جهان بینی خاص او مهم است و این که چطور از مسائل تکراری فاصله بگیرد و با آشنازدایی، اتفاقات تازه‌ای را پیش چشم مخاطب قرار دهد. در آثار کمال شفیعی این مشاهده وجود دارد و او نگاه خودش را به پیرامونش داشته است به عنوان مثال در یکی از شعرهای این کتاب، نگاه معکوسی دارد و می¬گوید: سیب، دندان مرا گاز زده؛ یا در جای دیگری شاعر، چکمه را به شکل لانه‌ای برای کبوترها دیده است. هرچند در مواردی، ابهامی که وجود دارد، دشوارتر از درک کودک است.

وی در توضیح منظر سومی که در این کتاب مورد توجه قرار داده، گفت: جریانی شکل گرفته که بسیاری از شاعران و نویسندگان مخصوصا در عرصه ادبیات کودک و نوجوان، کار تقلیدی میکنند در حالی که هرکس باید خودش باشد. حسن بزرگ کمال شفیعی در اشعار این کتاب این است که تقلید نکرده و روی پای خودش ایستاده است.

در این جلسه، کمال شفیعی با استقبال از این که چنین جلسه نقد و بررسی برای ادبیات کودکان شکل گرفته، گفت: آرزوی قلبی شاعران کودک و نوجوان این است که چنین فضاهایی وجود داشته باشند.

وی با اظهار این که ادبیات کودک و نوجوان، بی¬خانمان بوده است، گفت: از طرف تمام شاعران و نویسندگان عرصه کودک و نوجوان از برگزاری این جلسه تشکر می¬کنم و امیدوارم این جریان برای نقد و بررسی آثاری که در این زمینه منتشر می¬شوند ادامه داشته باشد.

این شاعر درباره کتاب «هر گلابی، یک چراغ» گفت: همانطور که همه ما «مرگ مولف» را شنیده‌ایم، جایی برای توضیح من درباره این کتاب باقی نمی‌ماند، مخصوصا این که سالها از نگارش اشعار این کتاب می¬گذرد و با تاخیر بسیار زیادی منتشر شده و من حالا دیگر خیلی مرده‌ام! اما آنچه می¬توانم بگویم این است که تلاش کردم خودم باشم.

شفیعی بیان کرد: تلاش کردم از ظرفیت طنز استفاده کنم تا کودکان با علاقه بیشتری با کتاب ارتباط برقرار کنند، ضمن این که برخی از نقدهایی که میشود چندان به من وارد نیست زیرا وقتی کتابی سالها منتظر انتشار می¬ماند و مجبوری دل کارشناسها را به دست بیاوری، گاهی از بعضی موارد کوتاه می¬آیی و همه چیز مطابق سلیقه نویسنده و شاعر پیش نمی¬رود.

وی با اشاره به لزوم بحث تعامل شاعر و تصویرگر نیز گفت: اگر این ارتباط وجود نداشته باشد مانند این است که یکی در خانه‌اش ساز بزند، یکی در خانه‌اش آواز بخواند و یک نفر دیگر در خانه‌اش صدابرداری کند. شرایط فعلی انتشار کتاب کودک هم اینطور است، ناگهان کتابی را بعد از چند سال به دستت می¬دهند و بدون این که در جریان چند و چون آن باشی می¬بینی منتشر شده است. در حالی که ارتباط بخش¬های مختلف یک اثر با همدیگر باعث    می¬شود شاهد کیفیت بهتری باشیم.

شفیعی در پایان حرفهایش گفت: کودک و نوجوان امروز بسیار هوشیار است، باید باور کنیم که آنها یا کتابخوان هستند یا نیستند، اگر هستند مفاهیمی که ممکن است کمی پیچیده باشند را درک می¬کنند چون دایره لغات و دانش بیشتری از گذشته دارند، بنابراین زیاد نباید نگران این باشیم که همه چیز را خیلی صریح و مستقیم به آنها ارائه دهیم تا آن را درک کنند. من هم هنگام نوشتن این کتاب، به این فکر می¬کردم که کودک امروز دیگر تیله بازی   نمی¬کند بلکه فضای مجازی سطح دانش و درک او را تغییر داده و برای همین است که ممکن است تصور شود برخی از بیت‌ها به شکل پیچیده‌تری نسبت به سایر شعرهای کودکانه نوشته شده‌اند.

گفتنی است، «عصر کتاب شعر کودک و نوجوان» به همت حوزه هنری استان تهران دوشنبه اول هر ماه، یک کتاب برگزیده در جشنواره‌های ادبی را که از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است، با حضور شاعران و نویسندگان و علاقه‌مندان مورد نقد و بررسی قرار خواهد داد.