تقویت سواد رسانه ای، درمان درد بی اخلاقی‌های رایج در شبکه های مجازی

به گزارش خبرگزاری برنا، در برنامه "گفت و گوی اجتماعی" بحث «حساسیت زدایی نسبت به استفاده از شبکه های مجازی» محور قرار گرفت و میهمانان حاضر در برنامه (سید محمدرضا اصنافی، پژوهشگر فضای مجازی، محمدصالح مفتاح، کارشناس حوزه آی تی و آی سی تی و مدیر سایت خبری فردا و محمد صادق افراسیابی، مدرس دانشگاه و کارشناس فضای مجازی و سواد رسانه ای) هر کدام به طرح دیدگاه های خود در این زمینه پرداختند.

آنچه در این باره و در این بحث، گسترده بود، یافتن راه علاج در مواجهه با انواع بی اخلاقی ها و بداخلاقی های  رایج در شبکه های مجازی بود که به مرور در طی این سال ها، انگار قبحش ریخته و کاربران ایرانی در این رویارویی مجازی با انواع داده ها از داخل و خارج و یافته های متنوع، چندان واکنشی نسبت به ضدهنجارهای دینی و اخلاقی جامعه ایرانی ندارند و برای شان گویا علی السویه شده است.

مفتاح، با طرح موضوع محتویات درست یا نادرست شبکه های مجازی، این گونه بحث خود را آغاز کرد که وقتی ارتباط مان با محتوای نامناسب مداومت پیدا می کند، ممکن است مانند روز اول که به محض مواجهه با امری غیراخلاقی، واکنش نشان می دادیم، دیگر نشان ندهیم. چون مثلاً در طی این دو سال، آن پیام و محتوا و یا موارد مشابه آن را بارها و بارها دیده ایم و خوانده و شنیده ایم. بنابراین ممکن است دیگر نسبت به آن محتوا، حساس نشویم و برای مان عادی شود. الان بحث این است که یکی از اپراتورهای تلفن همراه، قرار است اینترنت بسیار پرسرعت برای جامعه مان بیاورد. و این بحث ارزان تر شدن اینترنت و اینها که خوب هم هست، اما ما مشکلات فراوانی هم داریم. استفاده ی نامناسب از اطلاعات و داده‌های شبکه های مجازی درواقع موجب بحران و آسیب به بنیان های فرهنگی جامعه ماست. مجری برنامه (کیوان نقره کار) بلافاصله از او می پرسد: با توجه به این همه تبلیغ شبکه های اجتماعی در داخل و خارج، آیا برای مهار بیشتر چنین فضاهایی، مثلا فیلترینگ شبکه های غیراخلاقی می تواند مؤثر باشد؟ مفتاحی پاسخ داد ما باید حساسیت های مان را بالا ببریم. گروه های شبکه های اجتماعی که زیاد می شوند، قاعدتاً می گوییم پس این امری عمومی است و عرف شده. به عنوان یک کاربر می گویم بله این اتفاق افتاده است. حساسیت های ما نسبت به برخی پیام ها زایل شده و کم شده است. حالا می گوییم که چه کنیم تا جلویش را بگیریم. مجری برنامه از مفتاح به عنوان یک مدیر رسانه ای (مدیر سایت خبر) می خواهد که با توجه به وفور انواع شبکه های مجازی از تغییر ذائقه مخاطبان ایرانی بگوید. مفتاح ادامه می دهد: « بله. با پدیداری این حجم گسترده ی شبکه های مجازی، عملا انحصار خبری شکست.

البته، قبلا وبلاگ ها بودند که راه را علیه انحصار خبری هموار کردند. شبکه های اجتماعی به تحول سرعت بخشید. دیگر هر کس می توانست مولد پیام و محتوای خودش باشد و ناظر و سردبیرش. کم کم جا افتادند. شهروندخبرنگارها به وجود آمدند که خود تولید پیام می کردند و با رسانه های رسمی پیوند خوردند. قبلاً در دوره هایی روی پیام ها کار نظارت انجام می شد و پیام ها انتخاب می شدند، الان دیگر دروازه بانی خارج از رسانه های رسمی است. الان دیگر بحث سوادرسانه ای مطرح است. از هر دوسوی تولیدکننده ی پیام و مصرف کننده ی پیام. قبلا بر عهده ی سردبیران بود، الان دیگر مخاطب است که باید تصمیم بگیرد با این خبر، بااین پیام چه کند. بپذیرد یا نپذیرد، آیا فوروارد کند جای دیگر یا نه.

در ادامه برنامه، گزارشی پخش شد که در آن گزارشگر با طرح مقدمه ی نرم افزارهای تلفن های همراه، از تنوع و تعدد تا تعدی ها، به اختصار به پشت صحنه ی چرخه سرمایه ای شرکت های ذینفع خارجی پرداخت که نهایتا  احتمالاً به سرقت اطلاعات و پیام های شخصی کاربران ایرانی از سوی همان شرکت های خارجی سرویس دهنده ختم می شود.

برای یافتن راه حل پیشگیرانه، سراغ مسؤول مربوطه در اداره تعیین مصادیق مجرمانه ی قوه قضائیه رفت و از او در این باره روشنگری خواست که وی هم اشکال عمده را در فراوانی اپلیکیشن های خارجی دید و گفت: «متآسفانه در این زمینه بیشترین آسیب را نوجوانان ما در مدارس می بینند. خیلی از خانواده ها به ما مراجعه می کنند و از ما کمک می خواهند. ممکن است برخی بگویند ما با تکنولوژی داریم مقابله می کنیم، در حالی این طور نیست. ما همواره تأکید و توصیه مان به استفاده صحیح از این نرم افزارهاست.» گزارشگر برنامه در ادامه، سراغ دیدگاه های مردم می رود که به اتفاق تأکید براپلیکیشن های وطنی دارند و برخی می گویند کنترل این گوشی ها دست ما نیست. معلوم نیست کجاست!  درحالی که اگر اپلیکیشن ها بومی خودمان باشد، احساس ایمنی داریم. چون نرم افزارهای داخلی امنیتش بالاست!

اصنافی، دیگر میهمان برنامه هم در پاسخ به پرسش مجری که گفت چگونه می شود این همه تراکم اطلاعات و محتویات را در شبکه های مجازی مدیریت کرد؟ نقش دولت چیست؟ آیا مثلاً فیلترینگ هوشمند می تواند کمک کند، چنین توضیح داد: « هیچکدام این راه ها، نافی آن یکی نیست. هرقدر جلوتر می رویم، کنترل حاکمیت براینها کم و کمتر می شود. یعنی دارد به حداقل می رسد. این مشکل، فقط در کشور ما نیست. خیلی کشورهای دیگر هم همین مشکل ما را دارند. همه تخم مرغ ها را نباید در یک سبد بچینیم. باید به سمتی برویم که کاربر، تواناتر از گذشته باشد. در آینده ای نه چندان دور، این سیستم های مخابراتی هم ممکن است از بین برود.

همین حالا ظرفیت هایی وجود دارد که خارج از بستر مخابراتی دارند کار می کنند. توانایی کنترل حاکمیت ها روی شبکه های مجازی دارد از بین می رود. ما نیازمند تقوای دسته جمعی هستیم، ولی خب، مدینه ی فاضله ای هم اتفاق نمی افتد. الان خیلی از کشورها در این زمینه بی در و پیکرند و البته در کشور ما بی در و پیکرتر. این همه شبکه های مجازی در فعالیت اند و به هیچ جا هم پاسخگو نیستند. مثلا همین بحث تلگرام. نمی گویم بسته شود یا باز بماند.  تلگرام می آید اینجا 14 میلیون و به روایتی هم می گویند 20 میلیون کاربر جمع می کند، تازه حالا مسئولین آمده اند می گویند چه کار کنیم؟! حالا شبکه دیگر مثلاً ده هزار کاربر دارد، آن لابد نیازی به کنترل ندارد! درحالی که شایعه پراکنی ها، آبروریزی ها و عملیات خرابکارانه در همین فضاها دارد رخ می دهد و قانون مدون و مشخصی می خواهیم داشته باشیم در این مورد که نداریم. قانونی که بشود با استناد به آن در خارج هم حرف داشته باشیم  درحالی که شبکه های خارجی، از همین خلاء قانونی دارند استفاده می کنند و دارند کار خودشان را می کنند و قانونی برای شان نداریم. یعنی اینجا قانون نداریم ولی خود فعالیت های شان است.

مجری برنامه از مفتاح می پرسد: چرا هنوز نتوانستیم سامان دهیم شبکه های مجازی را؟

کارشناس آی تی و آی سی تی و مدیر سایت فردا می گوید: «بخش عمده شان داخل کشور نیستند. دست مان بسته است. قانونی هم که نداریم. در داخل هم قوانین، روشن و مشخص نیست. برخوردها عموماً تبعیض آمیز است. مثلا مدیر وبلاگی که در لا به لای حرف هایش، کاربری بیاید چیزی بگوید، مسئولیتش بر عهده همان مدیر آن وبلاگ است و او را می گیرند. اینجا یک اتفاق خوب افتاد در سالهای پیش. یک سرویس دهنده ایمیلی نوآور داشتیم که بومی بود. اما حیف که تداوم پیدانکرد.»

مجری: بله اگر حمایت می شد، الان ایمیل ملی بود.

در دقایق پایانی برنامه، افراسیابی، میهمان تلفنی این گفت و گو، وارد بحث سواد رسانه ای شد و گفت: « الان ما باید به سمتی برویم که توجه به دین را پررنگ کنیم. اخلاق را و فلسفه اخلاق را. مهارت های استفاده از رسانه را باید درک کنیم. از وجود روحانیت، نخبگان و فرهنگیان و استادان دانشگاه ها بخصوص از بسیج دانشگاه بهره مند بشویم و بخواهیم که در شبکه های اجتماعی حضور داشته باشند. کاربران ما هر پیامی را که دیدند به اشتراک نگذارند. باورنکنند. معیار انتشار پیام ها این سالها شده سرعت، نه صحت. اینها آفت و آسیب اند. ما باید رفتارهای مان را افقی کنیم. فضای شبکه های اجتماعی افقی است. تبادل نظر و اندیشه و فرهنگ است. به محض کوچکترین انتقاد، از کوره درنرویم و آنجا را ترک نکنیم. کاربران بی غرض را تنها نگذاریم.

قابل ذکر است؛ برنامه "گفت‌ و گوی اجتماعی" هر شنبه تا چهارشنبه ساعت 13:30 از شبکه رادیویی گفت ‌و گو پخش می شود و علاقه مندان می توانند برای دریافت فایل صوتی برنامه به سایت رادیو گفت ‌و گو مراجعه کنند.