مقایسه میزان استناد جهانی به مقالات علمی بیش از ۲۰ مسئول علمی کشور

 به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، اچ-ایندکس ( H index)یک شاخص عددی است و بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمی نمایش دهد. عدد این شاخص را می‌توان از پایگاه اسکوپوس به آدرس www.scopus.com استخراج کرد. این شاخص با درنظر گرفتن تعداد مقالات پر استناد افراد و تعداد دفعات استناد شدن آن مقالات توسط دیگران محاسبه شده و از آن می‌توان برای تأثیر گذاری علمی گروهی از دانشمندان و بررسی میزان علم نافع آنان بهره برد. این شاخص برای محاسبه تأثیرگذاری علمی دانشگاه‌ها و دانشمندان در سراسر جهان و رتبه بندی های علمی(Ranking)  نیز استفاده  می‌شود.

این شاخص معتبر اما عمرچندانی ندارد، در سال ۱۳۸۴ یا به‌عبارتی ۲۰۰۵ میلادی فیزیک‌دانی به نام Jorge E. Hirsch پیشنهادایجاد آن را ارائه کرد اما خیلی زود دامنه آن گسترش یافت و فراگیر شد.

یکی از ویژگی‌های اچ ایندکس این است که با استفاده از آن می‌توان دانشمندان و محققان تأثیر گذار را از افرادی که صرفاً تعداد زیادی مقاله منتشر کرده‌اند متمایز کرد. این شاخص همچنین برای مقایسه محققانی که دریک حوزه کاری یکسان فعالیت می‌کنند کاربرد دارد. محاسبه اچ ایندکس توسط پایگاه‌های اسکوپوس، آی اس آی و گوگل اسکالر برای مقالات انگلیسی زبان و نیز پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) برای مقالات فارسی امکان‌پذیر شده است.

به عبارتی ساده‌تر زمانی که یک عدد به عنوان اچ‌-ایندکس فردی اعلام می‌شود معنایش این است که از آن فرد دست‌کم برابر همان عدد مقاله علمی وجود دارد که حداقل برابرهمان عدد در سطح جهان به آن ارجاع شده است. مثلا اگر اچ-ایندکس فردی 17 باشد، یعنی آن فرد حداقل 17 مقاله علمی منتشر کرده که دست‌کم به هرکدام از آنها 17 بار در نگارش مقالات معتبر علمی توسط سایر دانشمندان استناد شده است.

ضریب اچ-ایندکس در بسیاری از کشورهای جهان آنچنان اهمیتی یافته که بسیاری از امتیازات و مجوزهای علمی با بررسی عدد آن صادر می‌شود. مثلا این شاخص تأثیر زیادی درپیشگویی افرادی دارد که بعداً نشان‌هایی از جمله نوبل دریافت کرده‌اند. یا به عنوان مثال در کشور آمریکا فیزیکدانان دارای شناسه اچ ۱۲ می‌توانند دانشیار دانشگاه باشند و با شناسه ۱۸ می‌توانند استاد تمام باشند و با ۱۵ تا ۲۰ می‌توانند عضو انجمن فیزیک آمریکا باشند و با بیش از ۴۵ می‌توانند عضو آکادمی ملی علوم در آمریکا شوند.

درایران گرچه این شاخص اهمیت زیادی دارد اما تا رسیدن به نقطه مطلوب آن فاصله زیادی دیده می‌شود. در این گزارش شاخص اچ-ایندکس شماری از مقامات علمی و آموزشی سال‌های اخیرکشور آمده است. این شاخص از منظری دیگر نیز قابل بررسی و توجه است،  طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، روسای دانشگاه‌های بزرگ همچون دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، شریف و ... و همچنین وزیران علمی  باید در رشته تخصصی خود دارای وجاهت علمی بالایی باشند که شاخص اچ ایندکس به خوبی می‌تواند بیانگر میزان وجاهت علمی ایشان باشد.  متاسفانه بعضی از مدیران علمی کشور بدون داشتن حداقل شاخص قابل قبول علمی،استاد تمام و یا حتی عضو فرهنگستانهای (آکادمی) علمی کشور شده اند ! که نشان دهنده ورود پارامتر اولویت بندی های سیاسی و حتی نفوذ این پارامتر در سیستم ارتقا اساتید و برکشیدن افراد فاقد وجاهت علمی در پست های مدیریتی علمی بالای کشور است.

در جدول زیر شاحص اچ-ایندکس 20 نفر از مقامات علمی کشور نشان داده شده است ( مرجع www.scopus.com تاریخ مشاهده 23/5/1396).