زندان‌های ایران دو برابر ظرفیت زندانی دارند/ زندان در تنبه محکومان موفقیتی نداشته است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، جدای از مبالغ هنگفتی که  سالانه دولت برای  زندانیان  هزینه می کند، با نیم نگاهی به آمار و پرونده های مجرمان سابقه دار متوجه می شویم که گویا این افراد بعد از خروج از زندان نیز رویه قبلی را پیش گرفته و گاها مرتکب جرم های سنگین تری نیز می شوند. اما علت چیست؟

در رابطه با علل تکرار جرم توسط مجرمان و بهترین روش در برخورد با این قبیل افراد، با بهمن کشاورز، حقوق‌دان و وکیل دادگستری، گفت و گو کردیم و نظر او را جویا شدیم.

این وکیل دادگستری درباره اهداف کلی مجازات گفت: «به جز  تاکیدی  که صرف در دسترس نگه داشتن  متهم و مجرم از جامعه انجام می شود باید سعی در  بازسازی و آماده بازگشتن به اجتماع شدن او انجام گیرد تا مرتکب جرم  پس از تحمل کیفر از تکرار جرم خودداری کند »

او درباره میزان تاثیرگذاری زندان بر مجرمین چنین گفت: « این مطلب که در زندان های ما چه میزان آمادگی متهم برای بازگردانده شدن به جامعه مدنظر است  درخور بحث و توجه است. مسئله مهم به نظر می رسد آن قسمتی باشد که گمان می کنیم از طریق مجازات حبس، مرتکب را وادار خواهیم کرد که جرم را تکرار نکند و در عین حال در مدت تحمل کیفر شخصیت او را بازسازی میکنیم.»

بهمن کشاورز درباره لزوم استفاده از مجازات های جایگزین در کشوری که بیش از ظرفیت زندان هایش متهم در حبس دارد  گفت: « این ها اهداف مجازات است اما اینکه آیا در عمل تحقق می یابد یا خیر جای تامل دارد. در مورد جرایم عمدی همانطور که گفته شد  با مکانیسم مجازات های جایگزین می توان مشکل را به سادگی تقریبا حل کرد. در صورتی که دادگاه های ما به تعیین مجازات های جایگزین تمایل پیدا کنند و اعتقاد داشته باشند که مجازات جایگزین چیز مفیدی است. هنوز مجازات های جایگزین در ذهن قضات و مراجع قضایی به اندازه کافی شناخته نشده است. ما درباره مجازات های جایگزین خلا نداریم، مشکل تا حد زیادی تمایل نداشتن قضات به استفاده از اینگونه مجازات ها است. بازسازی شخصیت متهمی که مرتکب جرم عمدی شده و آماده کردن او برای پیوستن مجدد به اجتماع و بازداشتنش از تکرار جرم، مستلزم انجام کار روانشناسانه و کارشناسی درباره او است. آنچه مسلم است شلوغی زندان ها و کثرت تعداد زندانیان و کمبود امکانات مطمئنا اجازه انجام اقدامات جدی در مورد بازسازی شخصیت متهم را نمی دهد. در حال حاضر زندان های ایران دو برابر ظرفیت ، زندانی دارند ،مطمئنا آموزش و  تحمل کیفر در کنار هم مهمترین عامل برای پاکسازی متهم از ذهن و فضای ارتکاب مجرمانه است  یعنی اگر محکوم علیه، کار مفیدی که بتواند با آن امرار معاش کند بلد نیست باید در طول تحمل کیفر چنین کاری را بیاموزد. البته که امکاناتی در این خصوص  در زندان های ما وجود دارد ولی  نه به اندازه کافی، از نظر اقدامات کارشناسانه روان کاوی و روان درمانی، گمان نمی کنم اقدامات جدی در این مورد صورت بگیرد.»

این وکیل دادگستری درباره تکرار جرم بعد از آزادی از زندان گفت: «اگر به آمار تکرار جرم یعنی آمار بازگشت محکوم علیه بعد از آزادی به زندان دسترسی باشد، آنگاه میتوان فهمید که در جامعه ما از نظر تنبه محکومان چه می گذرد و آیا موفقیتی حاصل شده است یا نه؟ که البته من بدون اینکه آماری در دست داشته باشم، صرفا بر مبنای شنیده ها و خوانده ها می گویم که حبس چندان جدی نیست و موفقیتی نداشته است ، به عبارت دیگر زندان نه تنها  باعث بازسازی شخصیت محکوم علیه نمی شود، بلکه در مواردی حتی باعث می شود که او با آموخته های جدیدی از رفتار مجرمانه از زندان خارج شود.»

باتوجه به گفته های این حقوقدان و وکیل دادگستری، متوجه شدیم که مجرمین جرائم سنگین به سبب خطری که برای جامعه دارند، چنانچه در زندان به آن ها حرفه ای و یا شغل مفیدی که بشود از طریق آن امرار معاش کرد، آموخته شود و یا تحت مداوای روانی قرار گیرند، می تواند مفید واقع شود. در غیر این صورت تنها حکم اتاقکی موقتی را دارد که علاوه بر هزینه ای که دولت برای نگهداری از آن ها پرداخت می کند، با آموزش رفتارهای مجرمانه به دیگر زندانیان، علی الخصوص زندانیان جرائم غیر عمدی و یا عمدی کم اهمیت، ضرر و زیانی جبران ناپذیر بر بدنه جامعه وارد می کنند. در اینجاست که اهمیت مجازات های جایگزین را متوجه می شویم. تا با استفاده از آن ها، علاوه بر اینکه مجرم را از محیط زندان دور نگه داشته است، از تشکیل پرونده و سابقه دار شدن او جلوگیری به عمل می آورد و مجرم پس از کسب آموزش های لازم و بازسازی شخصیت، به آغوش جامعه بازمی گردد.