روند رو به رشد مناسبات علمی ایران در جنوب شرق آسیا

به گزارش گروه آموزش خبرگزاری برنا، برجام به عنوان یک توافق جهانی سبب شد تا فضا برای گفت وگوها و حرکت برای همکاری های منطقه ای وبین المللی در مسیر هموارتری پیش رود.

بررسی فعالیت های علمی، تحقیقاتی و دانشگاهی در جنوب شرق آسیا حاکی از گسترش همکاری‌های علمی، آموزشی و پژوهشی ایران در این بخش است.

* امضای ۴۲ تفاهم نامه و قرارداد همکاری علمی - دانشگاهی میان ایران و کشورهای جنوب شرق آسیا

براساس اطلاعات ارائه شده توسط رایزنی علمی ایران در جنوب شرق آسیا، طی دو سال گذشته، ۴۲ تفاهم‌نامه و قرارداد همکاری علمی و پژوهشی میان دانشگاه‌های ایران با کشورهای این منطقه به خصوص کشورهای مالزی و اندونزی امضا شده است.

این تفاهم‌نامه‌های همکاری، تضمین کننده بستر رسمی و حقوقی برای آغاز دوره جدیدی از همکاری‌های علمی، پژوهشی و تحقیقاتی در سال‌های آتی در حوزه‌های مختلف را فراهم کرده است، به ویژه اینکه در تمامی این تفاهم‌نامه‌ها، هدف عمده، اجرایی کردن پروژه‌های مشترک علمی و در وهله دوم تبادل استاد، محقق و دانشجو، تعریف شده است.

این تفاهم‌نامه‌ها که برای یک بازه زمانی پنج ساله تعریف شده اند، طیف وسیعی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی- تحقیقاتی ایران را تحت پوشش قرار می دهد.دانشگاه‌های تهران، الزهرا (س)، صنعتی شریف، مازندران، صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، علامه طباطبایی، پیام نور، خواجه نصیرالدین طوسی، شیراز، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمان و دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه‌های طرف این تفاهم‌نامه‌های علمی هستند.

پارک علم وفناوری یزد، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نیز از دیگر مراکز علمی- پژوهشی طرف تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های جنوب شرق آسیا محسوب می‌شوند.

* تغییر جهت و دوسویه شدن روند بازدیدهای علمی و دانشگاهی به سوی ایران

نکته حایز اهمیت اینکه عمده این تفاهم‌نامه‌ها با حضور نمایندگان و هیات‌های دانشگاهی از کشورهای این منطقه در ایران به امضا رسید که این امر نشان دهنده تغییر جهت در راستای دو سویه شدن همکاری‌ها و بازدیدهای علمی و تقاضا از سوی این کشورها به سمت ایران بوده است.

براساس این گزارش، فقط در یک سال گذشته حداقل ۱۵ هیات علمی و دانشگاهی از دانشگاه‌های منطقه جنوب شرق آسیا از مراکز علمی، دانشگاهی و پارک‌های علم و فناوری کشورمان بازدید کرده‌اند که سفرهای وزیر علوم اندونزی به ایران به همراه روسای دانشگاه برتر این کشور، روسای دانشگاه های یو.پی.ام ( UPM )، و یو.اس.ام ( USM ) مالزی، رئیس موسسه بین‌المللی مطالعات پیشرفته اسلامی مالزی ( IAIS ) و شماری دیگری از مسئولان دانشگاه‌های منطقه از جمله این بازدیدهای دانشگاهی در کشور هستند.

* جذب افتخاری برخی از برجسته‌ترین اندیشمندان و محققان کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا

عضویت افتخاری رئیس آکادمی علوم مالزی، رئیس دانشگاه یو.اس.ام در فرهنگستان علوم پزشکی ایران و نیز شورای راهبردی پایگاه استنادی جهان اسلام ( ISC ) و عضویت افتخاری رئیس دانشگاه UPM مالزی در هیات علمی دانشگاه تهران ازجمله روندهای تقویت حضور دانشگاهیان جنوب شرق آسیا درمراکز علمی ایران بوده است.

حضور بدنه علمی، تحقیقاتی و دانشگاهی کشورهای منطقه در سمینارها و همایش های علمی داخل کشور نیز در چند سال گذشته از روند صعودی برخوردار شد که از جمله می‌توان به شرکت نمایندگان علمی جنوب شرق آسیا در همایش های «مسایل و چالش های معاصر جهان اسلام» به میزبانی دانشگاه جامعه المصطفی، همایش «رسانه و ارتباطات: تبادل تجربیات ایران و مالزی» به میزبانی دانشگاه تهران، نخستین نشست بین الملل «رسانه، فرهنگ و مسائل جهان اسلام» به میزبانی انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه تهران، همایش «اسلام اعتدالی» به میزبانی دانشکده مطالعات جهان، بیست و سومین کنگره ملی «فیزیولوژی و فارمولوژی» به میزبانی دانشگاه زاهدان در چابهار اشاره کرد.

* راه‌اندازی کرسی و رشته زبان فارسی در دانشگاه پوترا مالزی

راه‌اندازی کرسی و پس از آن رشته زبان فارسی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه پوترا مالزی یکی از مهم‌ترین اقدامات علمی - آموزشی ایران در منطقه جنوب شرق آسیا محسوب می‌شود.

سال گذشته به همت رایزنی علمی ایران در شرق آسیا، کرسی زبان فارسی با اعزام یک استاد زبان از ایران و استقرار وی در دانشگاه UPM مالزی راه‌اندازی شد. این اقدام سبب شد که زبان فارسی در کنار سایر زبان‌های رایج در دانشگاه‌های مالزی تدریس شود.

اکنون به طور متوسط در هریک از دانشگاه های بزرگ و دولتی مالزی بیش از ۱۰ زبان خارجی تدریس می شود و این اقدام می‌تواند زبان فارسی را به عنوان زبان علم و فرهنگ غنی تمدن ایرانی در منطقه گسترش دهد.

در بهمن ۹۶ نیز هیات امنای دانشگاه یو.پی.ام مالزی با پیشنهاد راه‌اندازی دوره‌های فوق لیسانس و دکتری زبان فارسی به عنوان دو رشته علمی و دانشگاهی موافقت کرد و براساس برنامه ریزی صورت گرفته، این رشته در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا از ترم تحصیلی آینده (شهریور ۹۷) در دانشگاه یو. پی. ام مالزی ارایه و تدریس خواهد شد.

دانشگاه پوترا مالزی در واقع نخستین دانشگاه در این منطقه است که در مقطع فوق لیسانس و دکتری زبان و ادبیات فارسی فعالیت می کند و علاقه مندان به زبان فارسی در منطقه شرق آسیا می توانند این رشته را به صورت آکادمیک مورد پیگیری قرار دهند. وزارت علوم تحقیقات و فناوری به عنوان متولی اصلی توسعه زبان فارسی در خارج از کشور، اکنون دارای ۶۰ کرسی دائمی زبان فارسی در بیش از ۳۵ کشور جهان است.

* معرفی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در جنوب شرق آسیا

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( ISC ) اگرچه در شیراز مستقر است، اما براساس مصوبه وزرای علوم کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی ( OIC )، متعلق به تمام کشورهای جهان اسلام است.

ماموریت اصلی این مرکز آرشیو اطلاعات و داده‌های علمی و تحقیقاتی مراکز علمی و پژوهشی کشورهای اسلامی و همچنین رتبه‌بندی این دانشگاه‌ها و مراکز علمی براساس پارامترها و سنجه‌های علمی مدرن است.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به عنوان ابتکار علمی ایران، از ظرفیت‌های بالای بین‌المللی برای طبقه‌بندی و رتبه‌بندی مستندات علمی کشورهای اسلامی برخوردار است. اکنون اکثر کشورهای جهان، برای تهیه داده های علمی خود از پایگاه های کشورهای غربی مانند مرکز استنادی «اسکوپوس» و یا «آی.اس.آی» استفاده می کنند درحالیکه پتانسیل جایگزینی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام دستکم برای کشورهای اسلامی دراین زمینه بسیار بالاست.

تقویت حضور نمایندگان پایگاه استنادی جهان اسلام درسمینارهای علمی کشورهای منطقه و نیز برگزاری کارگاه‌های آموزشی در جنوب شرق آسیا در سال‌های گذشته سبب شد تا فعالیت‌های این مرکز استنادی برای دانشگاه‌ها، نهادها و پژوهشکده‌های دارای رتبه‌بندی جهانی دراین منطقه معرفی و نهادینه شود.

درپی این ارتباطات، مسئولان ارشد مراکز علمی و دانشگاهی در کشورهای اسلامی منطقه شامل مالزی، اندونزی و بروئنی خواستار حضور و تثبیت خود در این پایگاه استنادی به منظور نمایش توانمندی های علمی و تحقیقاتی آنها در بین کشورهای اسلامی است به طوری که طی یک سال گذشته، برای اولین بار یک مقام وزیر از کشورهای اسلامی، وزیر علوم اندونزی، از این پایگاه استنادی در شیراز بازدید کرد.

همچنین پیش از آن، وزارت دیانت اندونزی، به عنوان متولی بیش از ۷۰۰ دانشگاه در این کشور، قرارداد همکاری با هدف استفاده از ظرفیت ها و پتانسیل این پایگاه استنادی در ایران امضا کرده بود.

پایگاه استنادی جهان اسلام درسال ۹۶ نیز با عمده دانشگاههای شبکه محمدیه در اندونزی، دانشگاه های بزرگ و دولتی مالزی و نیز سه دانشگاه برتر برونئی از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی-تحقیقاتی وارد مرحله همکاری های عملیاتی شدند.

* دیپلماسی علمی و تلاش برای جذب دانشجویان منطقه برای تحصیل در ایران در قالب بورسیه و آزاد

در چارچوب گسترش همکاری های علمی میان ایران و کشورهای منطقه و نیز جذب دانشجویان بین‌المللی، تاکنون ۲۴ دانشجوی خارجی از کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های زبان فارسی، فنی و مهندسی، مدیریت و IT و نیز رشته های پزشکی با اخذ بورسیه ازسازمان امور دانشجویان برای تحصیل در انشگاه های ایران جذب شده‌اند.

این درحالی است درکنار جذب دانشجوی خارجی، افزایش تولیدات علمی مشترک میان ایران و سایرکشورهای منطقه، به عنوان یکی دیگر از شاخص توسعه همکاری های علمی ایران پس از برجام قابل ملاحظه است.

ایران و مالزی درجنوب شرق آسیا، تا پایان سال ۲۰۱۷ بیش از پنج هزار و ۵۶۹ تولید علمی مشترک در جهان ثبت کردند که نشان دهنده رشد ۳۲ درصدی است.

این روند با دیگر کشورهای منطقه نیز صعودی بود، به طوری که در این مدت بیشترین تولیدات علمی مشترک ایران پس از مالزی با کشورهای تایلند (۸۲۳ تولید علمی مشترک)، سنگاپور (۵۳۳ تولید علمی مشترک)، ویتنام (۲۱۴ تولید علمی مشترک)، اندونزی (۱۳۴ تولید علمی مشترک) و فیلپین (۱۰۰ تولید علمی مشترک) بوده است که هریک به ترتیب ۳۰۲.۲%، ۱۰۱.۷%، ۱۵۰۰%، ۸۵۰% و ۳۳۷.۵% رشد نشان می دهد.

نکته حائز اهمیت این است که در انجام پژوهش های مشترک و انتشار تولیدات علمی بین ایران با کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا حدود ۱۸ هزار محقق / استاد / دانشجو مشارکت داشته‌اند که از این میزان، ۹ هزار و ۳۳۶ نفر از ایران و ۸ هزار و ۶۴۶ نفر از کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا و عمدتاً کشورهای مالزی، اندوزنزی، سنگاپور و تایلند بوده‌اند.

* عضویت هشت دانشگاه ایرانی در اتحادیه «آسایهل» و ریاست دانشگاه آزاد اسلامی بر اتحادیه

اتحادیه دانشگاه‌های جنوب شرق آسیا «آسایهل» به عنوان مهم‌ترین اتحادیه علمی منطقه جنوب شرق آسیاست که سابقه بیش از ۶۰ سال فعالیت دارد. دبیرخانه این اتحادیه در کشور تایلند واقع شده و بیش از ۲۴۰ عضو دارد که کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا بیشترین سهم را در آن دارند، هرچند در سال‌های گذشته دانشگاه‌هایی از اروپا و آمریکا نیز به عضویت آن درآمده‌اند.

اتحادیه دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی جنوب شرق آسیا (آسایهل) سالیانه دو نشست دارد و ریاست دوسالانه آن در نشست هیات امنای این اتحادیه به یکی از اعضای آن داده می‌شود.

با توجه به سیاست همگرایی بین کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا در قالب اتحادیه آ.سه.آن، حضور در اتحادیه های منطقه‌ای علمی و دانشگاهی، گام موثری برای توسعه همکاری های علمی و دانشگاهی است. از این رو برای نخستین بار با همت رایزنی علمی ایران در شرق آسیا هشت دانشگاه ایرانی در این اتحادیه منطقه ای عضو شدند.

نشست نوامبر ۲۰۱۶ این اتحادیه در مالزی نیز شاهد حضورمتفاوت ایران در میان دانشگاه‌های این منطقه بود، زیرا با موافقت هیات امنای آن، ریاست این اتحادیه دانشگاهی برای نخستین بار از دانشگاه های منطقه خارج و به دانشگاه آزاد اسلامی تحویل داده شد که دوره ریاست آن ۲ ساله است.

علاوه براین قراراست نشست اتحادیه دانشگاه‌ها و موسسه های آموزش عالی کشورهای جنوب شرق آسیا (آسایهل) به ریاست و میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی در تهران با حضور نمایندگان بیش از ۲۴۰ دانشگاه عضو اتحادیه در ماه نوامبر سال جاری میلادی (آبان ۹۷) برگزار شود.

* اهدای بیش از یک هزار جلد کتاب نفیس ایرانی

اهدای آثار متنوع تاریخی و فرهنگی از جمله کتاب به کشورهای دیگر یکی از رسوم دیرینه فرهنگی در عرصه‌های بین المللی است که سبب آشنایی بیشتر ملل از یکدیگر، تقویت همکاری‌ها و گسترش دوستی و صلح درجهان می‌شود.

سال گذشته باهدف تقویت همکاری های علمی و آشنایی با تمدن و فرهنگ دیرینه ایرانی یک هزار و ۲۰۰ جلد کتاب نفیس از نویسندگان، شعرا و مفاخر ادبی کشور به دانشگاه‌ها و موسسه های آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشورهای جنوب شرق آسیا اهدا شد.

دیوان حافظ، بوستان و گلستان سعدی، پرده نای (مولوی)، کیمیای سعادت (غزالی) ۱و۲، شاهنامه فرودسی، رستم و سهراب، پهلوان جهان (برگزیده شاهنامه فردوسی)، سیصد و شصت و پنج روز (در صحبت مولانا)، شاهکار نگارگری ایران، رباعیات حکیم عمر خیام و چندین عنوان دیگر از جمله آثار نفیس فرهنگ و هنر ایرانی است که در کتابخانه دانشگاه ها و مراکز علمی کشورهای جنوب شرق آسیا قرار گرفتند.

این کتاب ها را پژوهشکده اسلام و غرب و نیز پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اهدا کردند.