دستمزد بازیگر چند برابر عوامل دیگر

سعید سعدی، مهران مهام، بهروز مفید، امیر پور رحمانی، مهران رسام و زینب تقوایی، در بخش های قبل بررسی تاثیر دستمزد بازیگران بر ساخت سریال های تلویزیونی دیدگاه های خود را تشریح کردند، از نگاه غیر حرفه ای برخی از تهیه کنندگان تا مشکل نگاه برخی از مدیران مواردی بود که مطرح شد. در ادامه و در بخش پایانی پای صحبت های مجید اوجی و اسماعیل عفیفه نشستیم.

مجید اوجی، تهیه کننده سریال های «سفر سبز»، «تا رهایی»، «توطئه فامیلی»، «تعطیلات رویایی» و ... یکی از تهیه کنندگانی است که با او درباره میزان دستمزد بازیگران سریال های تلویزیونی و تاثیر آن بر کیفیت ساخت آثار نمایشی تلویزیون گفت و گو کردیم. اوجی نظرات متفاوتی نسبت به دیگر تهیه کنندگان داشت، هر چند او هم اشکالاتی به برخی از مدیران داشت، او معتقد است اشکال از دستمزدها نیست، بلکه مشکل اصلی برآوردهای صدا و سیما است که از سال ها پیش تغییری نکرده است و افزایش نیافته است.

مجید اوجی، تهیه کننده تلویزیون با تایید اینکه دستمزد بازیگرها خیلی بیشتر از عوامل پشت صحنه است و در بسیاری از موارد ممکن است دستمزد یک بازیگر نصف دستمزد مجموع عوامل پشت صحنه باشد، گفت: «وقتی می بینیم که سطح برآوردها پایین آمده است، این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی می شود، مثلا از شش ماه پیش همه چیز دو برابر شده، اما از 3 سال پیش برآوردها تغییری نکرده است. در نتیجه این که برآوردها پایین است، عوامل درجه یک را کمتر می توانیم وارد پروژه کنیم، اما هر کدام از این عوامل هم قاعده مشخصی دارند و این قاعده تغییر نمی کند، من به عنوان تهیه کننده برای اینکه پول کمتری بدهم ریسک می کنم، مثلا کسی که قبلا دستیار تصویربردار بوده است را می آورم و به عنوان تصویربردار می گذارم، در نتیجه پول کمتری می دهم، کسی هم که آورده ام انگیزه بیشتری دارد و چه بسا در همین موارد نیروهای خوبی کشف شوند، چه بسا هم این اتفاق نیافتد، اما این موارد باعث نمی شود که کیفیت کارها پایین بیاید، کیفیت کارها به دلایل بسیار زیاد دیگری پایین آمده است.

اوجی درباره رقابتی که بین مدیران شبکه های مختلف در ساخت سریال و جذب بازیگران مختلف گفت: «این رقابت سال هاست در تلویزیون به وجود آمده است. همه مدیران می خواهند سریالی بسازند که بیشتر دیده شود، این موضوع اشکالی هم ندارد، اما این مسئله وجود ندارد که مدیری به خاطر حضور بازیگر خاصی پولی را به پروژه ای تحمیل کند. ضمن این که الان بازیگرانی که در تلویزیون هستند، بازیگران سوپر استار سینمایی نیستند، همان بازیگرانی هستند که همیشه در تلویزیون بوده اند و کار می کنند، دستمزدهای خیلی بالایی هم ندارند. به عنوان مثال من در همین سریال اخیری که کار کردم بازیگرانی داشتم که دستمزدشان با چهار سال پیش فرقی نکرده بود. آن ها شرایط تلویزیون را درک کردند و می دانند تلویزیون بودجه ای دارد و با آن بودجه باید سریال ساخته شود.

این تهیه کننده تلویزیون همچنین معتقد است تلویزیون بیشتر از گذشته نقش مولد دارد، او در این خصوص گفت: «اتفاقا الان جزو دوران هایی است که برنامه سازان به خاطر مشکل بودجه تلویزیون، یک یا دو بازیگر چهره می آورند و بقیه بازیگران را از بازیگرهای تئاتر و ... می آورند، من خودم وقتی تیتراژ سریال های را می بینم، اسامی بازیگران را نمی شناسم.»

تهیه کننده «سفر سبز» در پاسخ به این که چرا تلویزیون در معرفی سوپر استار به سینما مانند سال های گذشته موفق عمل نکرده است توضیح داد: «برای مثال باید دید افرادی مانند عطاران از کی شروع کردند، چه کارهایی کردند، با چه کسانی کار کردند. این دست از بازیگران کم کم مراحل را طی کرده اند تا به جایی رسیده و وارد سینما شده اند و حالا به جایی رسیده اند که سوپر استار شده اند، کسانی مثل رضا عطاران یا مهران مدیری جزو ژن های خوبند. تلویزیون به عنوان مولد کارش را انجام می دهد، بازیگر معرفی می کند. این که بازیگری که این فرصت به او داده شده و سوپر استار نمی شود مربوط به خودش است. شاید آن توانایی که باید را نداشته یا آن قدری که باید زمان نگذاشته است. این مسئولیت تلویزیون نیست. تلویزیون تلاشش را کرده است.

از او پرسیدیم شاید سریال ها به دلیل ضعف چه از نظر متن و چه از لحاظ کارگردانی یا ... به این بازیگران فرصت دیده شدن نداده است، اوجی در جواب گفت: «بله، اشکال عمده کارها متن است، متن ها اشکال دارد، اما ما به عنوان تهیه کننده باید مبنایمان را روی ساخت یک متن خوب بگذاریم. متن اگر خوب باشد و از کانال درستی وارد شده باشیم با یک کارگردانی متوسط رو به بالا کار دیده می شود و در نتیجه آن بازیگران هم دیده می شوند.»

این تهیه کننده تلویزیون در توضیح دلیل ضعف در فیلمنامه ها بیان کرد: «اشکال عمده این است که نویسنده های حرفه ای و خوب به جای این که برای تلویزیون با یک دستمزد ناچیز سریال بنویسند، سراغ سینما می روند و با دستمزد خوب و به موقع فیلمنامه می نویسد. در نتیجه سطح نویسندگی در تلویزیون پایین آمده است، همه سطوح در تلویزیون پایین آمده است. الان توی بخش های مختلف به دلیل نبود بودجه مجبوریم از عوامل ارازن تر استفاده کنیم، در جاهایی جواب داده است، در بسیاری از جاها هم جواب نمی دهد، باید جلو برویم تا ببینیم چه می شود. از طرف دیگر همان نویسنده گمنام هم که کارش جواب می دهد، سمت سینما می رود.»

اسماعیل عفیفه، تهیه کننده تلویزیون سابقه ساخت سریال های «پس از باران»، «پریا»، «آنام» و ... را در  کارنامه کاری خود دارد. عفیفه سال های زیادی در تلویزیون حضور داشته است از او درباره دستمزد بازیگران و تاثیری که این دستمزد روی کیفیت ساخت آثار نمایشی تلویزیون می گذارد، پرسیدیم.

اسماعیل عفیفه در پاسخ به اینکه شنیده شده در برخی از سریال ها حدود 60 تا 70 درصد بودجه سریال پای دستمزد بازیگران رفته است گفت: «در همه جای دنیا دستمزد بازیگران بالا است، البته 60 تا 70 درصد بودجه برای بازیگران کمی اغراق آمیز است. البته هنرپیشه های معروف در حرفه سینما دستمزد بیشتری داردند. این موضوع طبیعی است، اگر قرار باشد، فیلم یا سریالی از هنرپیشه های معروف استفاده کند باید هزینه بیشتری پرداخت کند.»

از تهیه کننده سریال «آنام» پرسیدیم در آثار سینمایی تهیه کننده ها برای بازگشت سرمایه سراغ چهره های سینمایی می روند، اما در تولیدات تلویزیونی محدودیت کمتری برای استفاده از بازیگر وجود دارد، چون بازگشت سرمایه مطرح نیست و تهیه کنندگان می توانند از بازیگران کمتر شناخته شده هم استفاده کنند. از طرفی احساس می شود در شبکه های تلویزیونی رقابتی برای استفاده از چهره های سینمایی با دستمزد بالا به وجود آمده است، این موضوع تا به حال باعث ایجاد  مشکل برای شما نشده است؟

او در پاسخ اظهار کرد: «فرقی نمی کند، تلویزیون، سینما، نمایش خانگی هر فیلم یا سریالی که ساخته می شود، هدف آن جذب مخاطب است و در این نقطه مشترک هستند، اگر قرار است سریالی مخاطب جذب کند باید از ابزارهای مختلفی استفاده کند، یکی از این ابزارها استفاده از بازیگرانی است که برای مردم شناخته شده اند یا مردم به واسطه این بازیگران ممکن است سریال را ببینند. گرچه، دستمزد هنرپیشه هایی که در تلویزیون کار می کنند به اندازه هنرپیشه های سینما نیست، ولی سلسله مراتب دستمزدی هم برای بازیگران وجود دارد و به نسبت شهرت دستمزدهای متفاوتی دارند. این قاعده است.

عفیفه با بیان اینکه زمانی در تلویزیون بخشنامه ها یا دستورالعمل هایی صادر می شد، مبلغی برای سقف پرداخت دستمزد به بازیگران تعیین می شد، ولی این بخشنامه ها و دستورالعمل ها جواب نداد، توضیح داد: « بعضی از مدیرانی که این بخشنامه ها را صادر می کردند، خودشان تبصره ای می دادند. تلفنی یا با یادداشت می خواستند که از فلان هنرپیشه استفاده کنید و ما پول آن را جداگانه می دهیم. این موضوع ماهیت اداره غیر حرفه ای تلویزیون را گاهی اوقات آشکار می کند.»

او در ادامه گفت: «باید خود بازار، یعنی عرضه سریال ها به مخاطب و میزان اقبال مخاطب به سریال میزان دستمزد عوامل تعیین کند، در یک فضای حرفه ای دستمزدها خود به خود تنظیم می شود، ولی در ایران به این دلیل که خیلی فضای حرفه ای نداریم و کارها به روش و مدل خودمان تولید می شود، اشکالاتی ایجاد می شود، گاهی اوقات به بازیگری که حقش نیست دستمزد زیادی داده می شود یا گاهی اوقات بازیگری ممکن است در 2 یا 3 پروژه کار کند و در همه آن پروژه ها هم قراردادهای ماهیانه بسته باشد. این ها اشکالاتی است که باید رفع شود، راه هایی برای رفع این اشکالات هست، اما در وهله اول باید اراده آن باشد که این فضا سامان دهی شود و نظم و ترتیبی به موضوع بازیگری در تلویزیون داده شود.»

تهیه کننده «پس از باران» با اشاره به اینکه دستمزد ها در تلویزیون منطقی و متناسب نیست بیان کرد: «اصلا تردیدی در این نداریم که متناسب سازی خیلی خوب است. البته در همه جای دنیا هنرپیشه های خیلی معروف از فیلمبردارها، صدابرداها و در بعضی مواقع از کارگردان ها دستمزد بیشتری می گیرند، اما مسئله این است که در کشورهای دیگر بازار تعیین کننده است، هنرپیشه 5 برابر پولی را که می گیرد در گیشه برمی گرداند، در ایران بدون اینکه چنین قاعده ای باشد، دستمزدهای بالا می گیرند، از طرف دیگر دستمزد عوامل دیگر پایین است، من این موضوع را تایید می کنم، یعنی دستمزد فیلمبردار، صدابردار و ... به نسبت خیلی پایین است.»

اسماعیل عفیفه در ادامه توضیح داد: «در تلویزیون اگر شما فیلمبرداری ضعیفی داشته باشید یا صدابرداری ضعیفی داشته باشید کسی متوجه نمی شود یا به ندرت متوجه می شوند، گاهی وقت ها تصاویری از تلویزیون پخش شده است که استاندارد نبوده است، ولی همان کار اگر هنرپیشه ای داشته باشد که برخی از مدیدران و مردم او را بشناسند، بقیه چیزها توجیه می شود. بازیگرها را می شناسند و تصویر یازیگر به چشم مدیر می آید، ولی صدای بد، تصویر بد و ... را اساسا کسی متوجه نمی شود، به این دلیل شاهد دستمزدهای نامتناسب هستیم. در سریال ها فیلمبرداری درجه پنج با قیمت خیلی پایین می آورند، از طرف دیگر دستمزد عجیب و غریبی برای یک بازیگر می دهند. این ماهیت غیر حرفه ای کار ما را نشان می دهد. به همین دلیل است که می گویم می توان آن را سامان داد، ولی ابتدا باید متوجه اشکالاتی در این حوزه بشویم بعد تلاش کنیم آن را سامان دهیم.»

تهیه کننده «در مسیر زاینده رود» یکی از موارد دیگر را که باعث اقبال به بازیگران گران قیمت می شود را بسیاری از کارگردانان و تهیه کنندگان دانست، او در این باره توضیح داد: «بسیاری از کارگردانان و تهیه کنندگان برای اینکه روی ضعف کارهایشان سرپوش بگذراند دست به دامان بازیگران سرشناس می شوند، نمونه های آن را این اواخر دیده ایم، نه فیلمنامه خوبی دارند، نه کارگردانی درست و حسابی دارند و نه لوکیشن خوبی دارند، اما در عوض از چند هنرپیشه شناخته شده استفاده کرده اند، این بازیگران فقط نشسته اند با هم حرف می زنند و هیچ اتفاق دراماتیکی هم نمی افتد.»

او راه حل این موضوع را نگاه درست مدیریتی عنوان کرد و ادامه داد: «در وهله اول این موضوع امری مدیریتی است، مدیران ما دوغ و دوشاب اثر را باید از روی کیفیت اثر ارزیابی کنند، از روی کیفیت ساخت، کارگردانی، صحنه آرایی، موسیقی، لوکیشن های متعدد و ... بعد سراغ بازیگران بیایند. اما متاسفانه همیشه اول بازیگر به چشم می آید. این معضلی است که وجود دارد.»

عفیفه در ادامه نقدی را هم متوجه بازیگران کرد و گفت: «متاسفانه یکی از راه های این که تهیه کنندگان بتوانند بودجه بهتری بگیرند این است که دست به دامان بازیگران چهره می شوند مثلا اسمی دهن پر کن بیاورند. کما اینکه اگر دقیق نگاه کنیم، 95 درصد این بازیگران که به عنوان بازیگر معروف در سینما و تلویزیون ما مطرح هستند، مخاطب یا گیشه ندارند. در ایران افرادی که مردم به خاطر دیدن تصویرشان روی سر در سینما، وارد سینما شوند انگشت شمارند. بسیاری از بازیگران گیشه ندارند ولی به دلایلی برای خودشان فضایی درست کرده اند و قیمت های بالا می گیرند. الان بعضی از بازیگرانی که در تلویزیون هم مخاطب ندارند، در فضای مجازی شلوغ می کنند و دائما اظهار نظرهای عجیب و غریب می کنند که در صدر بصری فضای مجازی قرار بگیرند. اگر ما در یک ساختار حرفه ای دقت کنیم بسیاری از بازیگرانی که در تلویزیون یا سینما هستند گیشه ندارند و اساسا با بازیگری ناشناسی که بازیگر خوبی که تصویر آن هنوز دیده نشده تفاوتی نمی کنند.»

در پایان از اسماعیل عفیفه پرسیدیم که آیا تا به حال به عنوان تهیه کننده سعی کرده است این معادله را به هم بزند و مثلا به جای بازیگر برای نویسنده برای تولید فیلمنامه بهتر هزینه کند، او پاسخ داد: «این موضوع مقداری پیچیده است، یک طرف مدیریت سازمان است، طرف دیگر بحث جلسات برآورد و ارزیابی است. نمی شود برای تولید سریال نسخه ای پیچید و قال قضیه را کند. خیلی پیچیده تر از اینهاست. از نظر من باید برای فیلمنامه هزینه کرد، از نظر من باید فیلمنامه نویس هم به اندازه کارگردان دستمزد بگیرد، اما این اتفاق نمی افتد.»

 او در ادامه با بیان اینکه سال های پیش خیلی بدتر بود و در دو سه سال اخیر کمی بهتر شده است گفت: «اما به نظر من دوباره به شکل سابق بر می گردد، چون بقیه دستمزدها بالا می رود، چون سازمان  صدا و سیما فیلمنامه ها را مجزا برآورد می کند و ممکن است نرخ مشخصی داشته باشد و این میان به فیلمنامه نویس ها اجحاف می شود.»