کاهش بحران ریزگرد پس از سیل در خوزستان/ سیلاب ها در دو حوضچه با عمق کم جاری شده اند/ سوزاندن نیزارهای هورالعظیم به دلیل اقتضائات امنیتی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ بحران ریزگردها چند سالی است که مردم استان خوزستان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است. سرمنشا این بحران زیست محیطی را اما، فعالان محیط زیستی، خشکی هوالعظیم تالاب پهناور جنوب کشور می‌دانند. تالابی که حالا ورودی‌های آن به سیلاب‌های خوزستان باز شده و آب پهنه بزرگی از هور را فرا گرفته است. 

با جست و جوی واژه ریزگرد می‌توان بخش‌هایی از یک بحران فراگیر و پر آسیب را تماشا کرد. ریزگردها جدای از اینکه مانع دید مردم اهواز و دیگر شهرهای خوزستان را گرفته بود موجب بیماری‌های تنفسی بسیاری نیز شد. در پی گسترش ریزگردهای خوزستان، سازمان بهداشت جهانی شهر اهواز را به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان معرفی کرد. در سال 94 بارش بارانی اسیدی در استان خوزستان، صدها نفر از مردم این استان را به دلیل بیماری‌های تنفسی به بیمارستان کشاند. از طرفی تعطیلی مدارس، تعطیلی ادارات، قطعی برق، قطعی آب نیز شهرهای بسیاری در استان خوزستان را وارد وضعیت نیمه تعطیلی فرو برد. با وجود اینکه برخی از مقامات دولتی منشا این ریزگردها را سرزمین های عراق می‌دانستند اما به گفته بسیاری از فعلان محیط زیستی ایران، ریزگردهای دردسرساز خوزستان از تالاب خشک شده هورالعظیم بلند می شوند. 

سال جدید اما با حادثه سیل در مناطق متعدد کشور از جمله استان گلستان، فارس و لرستان آغاز شد. این سیلاب‌ها به خوزستان نیز رسید و مردم این استان را وارد شرایط بدی کرد. در ابتدای سیلاب‌ها بسیاری بر این باور بودند که در صورت باز شدن ورودی های تالاب هوالعظیم می‌توان حجم عظیم سلاب‌ها را وارد این تالاب کرده و از تخریب بیشتر خانه‌ها و زمین‌های کشاورزی در این استان جلوگیری کرد. حالا و بعد از گذشت چند هفته از سیلابی شدن استان خوزستان، بالاخره آب‌های اضافی کرخه و دز که در زمین‌ها و خانه‌های مردم بودند به هورالعظیم جاری شده و این تالاب را که مدت‌ها از خشک شدن آن می‌گذشت پرآب کرده است. با وجود اینکه یک منبع آگاه از خوزستان به خبرنگار برنا اطلاع داده بخش‌های باز شده تالاب هورالعظیم تاثیری بر کاهش ریزگردها نخواهند گذاشت چراکه همچنان بخش های مهم این تالاب محفوظ از آب مانده‌اند اما به هرحال ما بر آن شدیم تا تاثیر سیلاب‌های خوزستان بر کاهش آسیب اجتماعی دیگر مردم این استان یعنی بحران ریزگردها را بررسی کنیم. 

در این باره، محمد درویش، کارشناس و فعال محیط زیست، با تاکید بر اینکه اگر پایداری آب در هورالعظیم حفظ شود، احتمال برخاستن مجدد ریزگردها کم خواهد شد به خبرنگار برنا گفت: هورالعظیم یکی از منشأهای داخلی است که در واقع چشمه‌های تولید گرد و خاک و کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در ایران بوده و علاوه بر آن بخش‌هایی از هندی‌جان و محور اهواز به ماهشر در شمار مهم‌ترین کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در منطقه خوزستان بوده است. 

وی ادامه داد: خوشبختانه در حال حاضر تمام تالاب را آب گرفته و اگر وزارت نیرو بتواند متعهد شود تا حق‌آبه هورالعظیم را تأمین کند و به بهانه‌های مختلف این حق‌آبه قطع نشود مردم خوزستان می‌توانند مطمئن باشند که دیگر از محل کانون‌های بحرانی در داخل کشور دچار پدیده ریزگرد نخواهند شد. 

این فعال محیط زیستی در ادامه با اشاره به اینکه هورالعظیم یک پهنه یک میلیون هکتاری است، اظهار داشت: سازمان حفاظت از محیط زیست ایران  و عراق به این نتیجه رسیدند که می‌شود فقط نیم میلیون هکتار این تالاب را حفظ کرد که در جریان این تصمیم گیری، سهم ایران 130 هزار هکتار و سهم عراق 370 هزار هکتار تعیین شد.

وی ادامه داد: اما واقعیت این است که هورالعظیم بزرگ به مراتب از این چیزی که توافق کردند بزرگ‌تر بوده ولی  آنها می‌خواستند کاربری هورالعظیم را به اراضی کشاورزی و حفاری نفتی تبدیل کنند و همچنین به خاطر اینکه  مسائل  امنیتی‌شان را حل کنند بخش‌های بزرگی از هورالعظیم را هر  سال می‌سوزانند و در واقع نیزارهای موجود در تالاب را از بین می‌برند تا بتوانند کارایی امنیتی‌شان را بالا ببرند.

درویش با بیان اینکه این کار برای بهتر شدن دید در تالاب است، تصریح کرد: نیزار‌ها امنیت مرزها را پایین می‌آورد و نطفه این ماجرا نیز از زمان جنگ ایران و عراق بود که صدام از ترس پیشروی ایران یک دایک مرزی وسط هورالعظیم زد و از همانجا این ماجرا شروع شد که بعد از جنگ هم ایرانیان استقبال کردند و این دایک را ادامه دادند و بعد خود هورالعظیم هم به 5 حوضچه با جاده‌های خیلی زیاد تقسیم کردند. 

این فعال محیط زیست ادامه داد: به این ترتیب هورالعظیم از ماهیت طبیعی خودش خارج شد و در هیچ کجای دنیا یک تالاب را دیوار کشی و جاده کشی نمی‌کنند اما ما به دلیل اقتضائات امنیتی این کار را کردیم و با زدن سد کرخه در اواخر دولت آقای هاشمی رفسنجانی عملا به این نتیجه رسیده بودیم که هیچوقت سیلابی نخواهد آمد و اگر  آبی باشد برای کشاورزی استفاده خواهد شد. 

او با اشاره به اصرارهای معصومه ابتکار در دولت اول حسن روحانی برای جاری شدن آب به هورالعظیم، گفت: اگر این ریزگردها اتفاق نیفتاده بود و اصرار خانم ابتکار نبود همین مقدار هم وارد حوضچه‌های دوم و سوم هورالعظیم نمی‌شد و به هر حال حالا وزارت نفت، میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری کرده و اجازه ورود آب به این منطقه را نمی‌دهد.

درویش در پایان اضافه کرد: تصاویر ماهواره‌ای را اگر ببینید مقداری آب در حوضچه‌های چهارم و پنجم آمده اما عمق آب بسیار کم است. این آب بلافاصله وقتی حق‌آبه قطع شود خشک خواهد شد و مشکلی را حل نخواهد کرد. ما یا باید توسعه مبتنی با واقعیت‌های بوم شناختی کشور را مدنظر قرار دهیم و یا باید خود را برای سیل‌هایی سخت‌تر که طبیعت ایجاد می کند آماده کنیم.