روش «تحریم و مذاکره» نه درباره کره شمالی کارساز بود و نه درباره ایران/ کمک‌های آمریکایی‌ها برای تغییر رژیم ایران به تعدادی از مخالفین، قطع شده است

«نصرت‌الله تاجیک»، سفیر اسبق ایران در اردن و کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفتگو با خبرگزاری برنا، در رابطه با پیشنهاد مایک پمپئو مبنی بر مذاکره بدون پیش‌شرط گفت: ایران نمی‌تواند این پیشنهاد را با تکمله‌ای که پمپئو در پیشنهادش آورده، قبول کند. پمپئو می‌گوید ما حاضریم بدون پیش‌ شرط مذاکره کنیم ولی تحریم‌ها پا برجاست. ایران به‌دلیل موقعیت ژئوپلتیک و قدرت‌های نرم و سختی که در اختیار دارد و با توجه به روحیات ایرانیان امکان پذیرش چنین پیش‌ شرطی را ندارد. این صحبت وی متناقض است چراکه پمپئو می‌گوید ما حاضریم بدون پیش‌ شرط مذاکره کنیم و هم پیش‌ شرط دیگری می‌گذارد و آن ادامه تحریم‌هاست.

این کارشناس مسائل خارمیانه، حذف تحریم‌ها را شرط لازم برای ایجاد تغییر در وضعیت کنونی روابط ایران و آمریکا دانست و اظهار کرد: به عقیده من تا زمانی که تحریم‌ها برداشته نشود، جمهوری اسلامی در روابطش با آمریکا هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد. برای ایجاد تغییر در روابط میان ایران و آمریکا، قدم اول برگشت وضعیت تحریم‌ها به قبل از خروج ترامپ از برجام است. بعد از آن ما می‌توانیم یک زمینه مقدماتی و منطقی بین ایران و آمریکا از نظر گفتمانی برقرار کنیم.

وی افزود: در حال حاضر بین ایران و آمریکا گفتمان غالب جز کینه، نفرت، تشدید و تداوم بی‌اعتمادی که منجر به دشمنی شده است، وجود ندارد. ما در دور باطل فشارها و تحریم‌ها از سوی آمریکا و بی‌اعتمادی مفرط از سوی ایران در به نتیجه رسیدن هرگونه مذاکره هستیم. در چنین وضعیتی من بعید می‌دانم جمهوری اسلامی آمادگی داشته باشد این پیشنهاد پمپئو را حتی مورد بررسی قرار دهد.

سفیر پیشین ایران در اردن راهکار تحریم و مذاکره‌ توامان را کارساز ندانست و گفت: با توجه به تفاوتی که از جهات مختلف بین ایران و کره شمالی هست، روش مذاکراتی «ترامپ- اون» به معنی هم تحریم و هم مذاکره، نه در کره شمالی کارکرد داشت و نه حتما در ایران کارگر خواهد بود.

وی افزود: بنابراین به عقیده من این وضعیت شرایطی را ایجاب می‌کند که دو حالت دارد؛ اگر با خوش‌بینی به حرف‌های پمپئو نگاه کنیم، به نظر می‌رسد که منطقی دارد به اختلافات میان ایران و آمریکا حاکم می‌شود، از درون این منطق می‌شود به یک تفاهم رسید. ولی اگر دید منفی داشته باشیم، من فکر می‌کنم این پیشنهاد بیشتر به دلیل ژست صلح‌خواهانه است؛ یعنی در حقیقت در تلاش است که یک ژست صلح‌خواهانه بگیرد و چنین القا کند که ما مایلیم با ایران مذاکره کنیم و این ایران است که تن به مذاکره نمی‌دهد. این ژست می‌تواند برای ایجاد فشار داخلی به مردمی که از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا رنج می‌برند، علیه حکومت ایران باشد و هم مقابله با فشاری باشد که از سوی کشورهای دیگر، از جمله اروپا، و سایر هم‌پیمانان ما در برجام و ... به دولت آمریکا است که پمپئو می‌خواهد، این فشارها را برطرف و خنثی کند. همانگونه که در رسانه‌ها منعکس شده فشارهایی از سوی کشورهای اروپایی و سایر کشورهائی که علاقه‌مند به میانجی‌گیری بین دو کشور هستند، برای برداشتن پیش‌شرط‌ها و مذاکره با ایران وجود دارد. البته علاوه بر این موارد، اتخاذ این موضع از سوی پمپئو می‌تواند در مقابلِ مواضع و اقدامات ایران و تا حدی فعالیت‌های دیپلماتیک، نیز باشد. جنبه دیگری که می‌توان در بروز این ژست صلح‌طلبانه نیز مؤثر دانست، مسائل داخلی آمریکا که مرتبط با ترامپ است؛ از جمله انتخابات سال 2020 و مبارزه ترامپ با دمکرات‌ها که وارد فاز جدی شده‌ است، مجموعه این دلایل می‌تواند، زمینه ‌ساز چنین ژستی از سوی تیم ترامپ باشد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به بیانیه وزارت امور خارجه ایران در واکنش به اظهارات پمپئو گفت: این بیانیه نشانگر همان رویکرد بدبینانه به ژست صلح‌خواهانه‌ است. لذا با وجود همه مشکلاتی که داریم و مسائل اقتصادی و فشارهای ظالمانه‌ای که حتی بر کودکان بیمار ما تحمیل می‌شود، بعید می‌دانم که بتوانیم وضعیت مذاکره و تداوم تحریم را قبول بکنیم.

نصرت‌الله تاجیک دلیل تغییر لحن آمریکا درباره ایران را تشریح کرد و گفت: اخیرا سلسله اخباری شنیدیم که کمک‌های آمریکایی‌ها برای تغییر رژیم ایران به تعدادی از مخالفین ایران قطع شده است، اگر این اخبار صحت داشته باشند بیانگر این است که ترامپ از اخبار دروغی که از سوی رژیم صهیونیستی و تعدادی تن‌پرست بی‌وطن به او منتقل می‌شده، مایوس شده‌ است. ترامپ فکر می‌کرد می‌تواند با فشارهای اقتصادی، مردم را علیه حکومت بشوراند اما دیدیم که در ژاپن، لحنش کمی متفاوت شد و گفت: «ما دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم». البته که حرف با عمل فرق می‌کند ولی همین نکته نشان می‌دهد که ترامپ به دنبال تغییر رژیم بوده و اکنون چنین نیتی را تکذیب می‌کند.

وی افزود: این پیشنهاد پمپئو از سه جنبه قابل بررسی است: 1- مسائل داخلی آمریکا از جمله انتخابات پیش روی ترامپ 2- ژست صلح‌خواهانه 3- احتمال اینکه آمریکایی‌ها از اخبار دروغی که در اختیارشان گذاشته می‌شد، مایوس شده‌اند و درباره صحت آن تردید دارند. لذا درصدد این هستند که با خود دولت ایران یا حاکمیت ایران وارد مذاکره و گفتگو شوند. اما ترامپ راه درستی را انتخاب نکرده است.

سفیر پیشین ایران در اردن تشکیل کمیته نظارتی برجام در سطح سران را راهکار مذاکره با آمریکا دانست و اظهار کرد: پیشنهاد من این است که ایران باید با همکاری کشورهای اروپایی مؤثر و کشورهای آسیایی و قدرتمندی چون چین و روسیه، کمیته نظارتی برجام را در سطح سران تشکیل دهد. در این صورت اگر واقعا آمریکایی‌ها علاقه‌مند به صلح و ثبات در منطقه و حل مشکلات‌شان با ایران هستند، ترامپ می‌تواند در آن شرکت کرده و در اجلاس و یا حاشیه آن با مقامات ایرانی مذاکره کند. بنابراین از نظر من کشورهای اروپایی و سایر هم پیمانان ما در برجام، باید در جهت تشکیل کمیته نظارتی برجام در سطح سران و یا حداقل وزرای خارجه، در صورتی که پمپئو شرکت کند، قدم بردارند. البته من معتقدم مسائل بین ما و آمریکا مسئله هسته‌ای نیست، بلکه مسئله خاورمیانه است. ترامپ اصرار دارد بگوید مشکلاتش با ایران برای عدم دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است اما این بهانه برای ایجاد انحراف در افکار عمومی است. به نظر من چنین مکانیزمی می‌تواند نقطه شروع مناسبی برای آغاز راه کاهش تنش و مدیریت بحران و چالش‌های بین دو کشور باشد.