دلایل کمرنگ شدن سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در گفت‌وگو با چند سینماگر به بررسی لزوم حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های معتبر جهان پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

شهابی: فقدان آزادی مشکلی جهانی است/ مشکلات اقتصادی حضور ما در جشنواره‌های معتبر را کم‌رنگ کرده

حسین شهابی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری برنا اظهار داشت: حضور سینمای ایران در بخش رقابتی جشنواره‌های معتبر دنیا همیشه اینگونه بوده که چند سالی حضور پررنگی داریم و بعد چند سال کنار می‌رویم و این اتفاق مدام تکرار می‌شود. به نظر من سیاست‌ برخی مواقع در شکل‌گیری چنین فضایی امکان‌پذیر است، به عنوان مثال وقتی فیلم اولم را ساخته بودم و برای حضور در جشنواره فیلم کن برنامه‌ریزی داشتم شنیدم سیاست‌های جشنواره آن سال به گونه‌ای بوده که قصد پذیرش فیلم‌های ایرانی را نداشته و این البته هیچ‌وقت برایم مشخص نشد ولی مسأله‌ای نبود که چندان نیز بعید به نظر برسد.

شهابی خاطرنشان کرد: اما جشنواره‌های بزرگ دیگری نیز وجود دارند که این مسائل را مدنظر قرار نداده و از سیاست‌های چندانی برای پذیرش فیلم‌ها تبعیت نمی‌کنند. دلیل اصلی عدم حضور فیلم‌های سینمای ایران در بخش‌های اصلی جشنواره‌های معتبر به مشکلات اقتصادی برمی‌گردد. ما به دلیل مشکلات اقتصادی فیلمسازان خوب‌مان قادر به ساخت فیلم نیستند و یا فیلم‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی کیفیت مطلوبی ندارند.

وی افزود: فیلمسازان موفق ما که صلاحیت ساخت آثار هنری را دارند به دلیل اینکه شاید در مبحث فروش و اقتصاد نتوانند چندان موفق عمل کنند بیکار هستند و فیلم نمی‌سازند. در این شرایط قطعاً انتظار حضور در جشنواره‌های معتبر دنیا نمی‌تواند منطقی باشد. از طرفی برخی مواقع شاهد هستیم که فیلمسازان موفق ما را محکوم به سیاسی‌بازی می‌کنند و بسیاری از افراد معتقدند تنها فیلمسازانی از ایران در جشنواره‌های مختلف مهم دنیا موفق هستند که فیلم‌هایشان همراه با نقد و کنایه‌ای است که متوجه حکومت ایران است. من از اساس این اعتقاد را غلط می‌دانم و تجربه‌ای که شخصاً از جشنواره‌های خارجی داشتم هیچگاه با چنین موضوعی روبرو نشدم.

این کارگردان در ادامه گفت: شخصاً تجربه‌ای که از حضور در فستیوال‌های مهم دنیا مثل فستیوال فیلم کن دارم چنین مسأله‌ای را مشاهده نکردم. به عنوان مثال کشور آرژانتین که با کشور ما مشکل سیاسی دارد بعضاً در جشنواره‌های سینمایی‌اش به فیلم‌های ما جایزه نیز داده و این موضوع نشاندهنده عدم غلبه نگاه‌های سیاسی به جشنواره‌هاست. در جشنواره‌های هنری افراد باسواد و با شعوری حضور دارند که بیش از هر چیز به کیفیت هنری فیلم‌ها توجه دارند و این موضوع حتی در جشنواره فیلم فجر کشورمان نیز وجود دارد و ما اگر یک فیلم با برخی سیاست‌های کشور هماهنگ نباشد اما ارزش‌های سینمایی بالایی داشته باشد را نمی‌توانیم به آن بی‌توجه باشیم.

کارگردان فیلم سینمایی «روز روشن» خاطرنشان کرد: به‌طور کل رسالت فیلمساز در ژانرهای اجتماعی پرداختن به معضلات اجتماع است و وجود نگاه‌های انتقادی به وضعیت جامعه مسأله‌ای دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. قطعاً آن آزادی که در ذهن ما وجود دارد و آن را جزو آمال خود می‌دانیم در کشورهایی چون آمریکا نیز دیده نمی‌شود و هیچ فیلمسازی اجازه انتقاد صریح و آشکار به دولت را ندارد.

شهابی در ادامه این بحث گفت: اما نباید فراموش کرد میزان آزادی در کشورهای مختلف فرق دارد. متأسفانه آستانه تحمل سیاستمداران و مسئولان ما پائین آمده و با کمترین انتقاد از سوی فیلمساز، فیلم توقیف می‌شود. این وضعیت شاید کمبود آزادی در بین فیلمسازان ما برای تولید آثار سینمایی را نشان دهد اما باید بدانیم آزادی مطلق در همه جای دنیا غیرممکن است. اگر یک فیلم به انتقاد از وضعیت جامعه‌اش می‌پردازد و در جشنواره‌های مختلف حضور دارد نباید به عنوان اثری در راستای بی‌آبرو کردن یک کشور تلقی شود، به عنوان مثال امسال فیلم سینمایی «انگل» از کره‌جنوبی با انتقادات تندی که داشت توانست جایزه نخل طلا را از آن خود کند ولی کسی در کره‌جنوبی قطعاً چنین اعتقادی ندارد که این فیلم مایه آبروریزی کشور است و یا جشنواره کن به دلیل مسائل سیاسی به این فیلم جایزه داده بلکه قطعاً «انگل» اثر باکیفیتی بود که صلاحیت هنری بالایی داشت.

وی تأکید کرد: قطعاً مسأله تبلیغات و پخش‌کننده‌های خارجی برای موفقیت یک فیلم در خارج از کشور موثر است. پخش فیلم‌ها در خارج از کشور هزینه بالایی دارد و بسیاری از فیلمسازان ما آثارشان را به همین دلیل به جشنواره‌های مختلف ارائه نمی‌دهند. اکثر فیلمسازان یا خودشان شخصاً فیلم را به جشنواره‌ها می‌فرستند و یا از طریق پخش‌کننده‌های معدودی که در کشور حضور دارند اقدام به پخش فیلم‌شان می‌کنند. ما در پخش بین‌المللی فیلم‌هایمان با کمبود متخصص روبرو هستیم و چون از لحاظ اقتصادی این موضوع هزینه زیادی برای ما به همراه دارد پخش بین‌المللی فیلم‌ها برای حضور در جشنواره‌ها چندان به صرفه نیست و با ریسک بالایی همراه است.

بهزادی: ما جایگاه خود را در سینمای جهان از دست داده‌ایم/ هیچ جشنواره‌ای نمی‌تواند یک فیلم خوب را نادیده بگیرد

بهنام بهزادی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: در روزگاری که همه مدیران و مسئولان سینمایی با افتخار از بیشتر فروختن فیلم‌ها و رونق گیشه‌ها صحبت می‌کردند و این مسأله را در آن زمان به عنوان یک امتیاز بزرگ به حساب می‌آوردند و تنها فروش فیلم‌ها را ویژگی مطلوب و قابل افتخار سینما می‌دانستند باید منتظر این روز می‌ماندیم که حضورمان در جشنواره‌های معتبر خارجی به حداقل برسد.

بهزادی خاطرنشان کرد: اگر ارزش‌های سینما همین مسأله و فروش کمدی‌های سخیف باشد قطعاً ما جایی در سینمای جهان نخواهیم داشت. سینمای کمدی سخیفی که می‌بینیم هیچوقت جایی در جشنواره‌های معتبر دنیا نداشته و ما نباید انتظار داشته باشیم که این فیلم‌های سخیف که خود نمونه‌های دسته چندم فیلم‌های خارجی هستند بتوانند جایگاهی برای ما در سینما به وجود آورند.

وی افزود: ما جایگاه خود را در سینمای جهان به مرور از دست داده‌ایم و امروز با سیاست‌هایی که اعمال شده با سانسور و گران کردن هزینه تولید فیلم‌ها کار را برای فیلمسازانی که دغدغه‌ای به غیر از فروش دارند سخت‌تر کرده است. پول‌های نامشخصی که به سینما ورود پیدا کرد و اشخاص و ارگان‌هایی خاص تولید را در دست گرفتند و همه چیز را گران‌تر کردند باعث شد تا امروز هیچ‌کس به فیلمسازی به عنوان یک فعالیت فرهنگی هنری نگاه نکند یا در واقع قادر به پرداختی فرهنگی هنری به این مقوله نباشد.

این کارگردان در ادامه گفت: بزرگ‌ترین تحریم سینمای ایران در 8 سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به سینما اعمال شد و ما شدیداً تیغه سانسور را در آثار سینمایی‌مان حس می‌کردیم و همان زمان بود که راه را برای ارتباط با غرب بستیم. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد دلیلی ندارد که غرب با ما در تبادلات فرهنگی هنری‌اش همکاری داشته باشد. همانطور که تحریم در تبادلات اقتصادی کشور تأثیر گذاشته این تأثیر در سینما نیز منجر به این شده که ما نتوانیم آثاری با کیفیت و جذاب برای موفقیت در عرصه بین‌الملل داشته باشیم.

کارگردان فیلم سینمایی «وارونگی» تصریح کرد: ما وقتی از جشنواره‌های خارجی حرف می‌زنیم طیف وسیعی را در بر می‌گیرد که نمی‌توان همه آن‌ها را با یک سیاست و ایدئولوژی در نظر گرفت. در برخی جشنواره‌ها نگاه هنری غالب است و برخی جشنواره‌ها نیز نگاهی کاملاً سیاسی دارند. به عنوان مثال می‌توان جشنواره فیلم برلین را مثال زد که در گذشته از فیلم‌هایی با نگاه‌های کاملاً سیاسی حمایت می‌کرد و کشورهای مختلف به این جشنواره فیلم‌های سیاسی متفاوتی ارائه می‌دادند، از کشور ما نیز شاید اینگونه فیلم‌ها که پیام اپوزوسیون دارند، بیشتر به برلین راه پیدا می‌کرد و مسئولان این جشنواره نیز چنین موضوعی را تکذیب نمی‌کردند اما به نظر می‌رسد با تغییر مدیر این فستیوال این نگاه تغییر کرد اما به هر حال باید این نکته مهم را بپذیریم و در نظر داشته باشیم که هیچ جشنواره‌ای نمی‌تواند از کنار فیلمی هنرمندانه و قدرتمند به راحتی بگذرد.

بهزادی اظهار داشت: برخی افراد در کشور ما چنین اعتقادی دارند که فیلم‌های به اصطلاح ارزشی ما که شاید سیاست‌های کشورمان را بیان می‌کنند به دلیل مخالفت سیاست کشورهای خارجی نمی‌توانند به فستیوال‌های سینمایی این کشورها راه پیدا کنند. من چنین نگرشی را به شدت رد می‌کنم. همانطور که گفتم هیچ جشنواره‌ای نمی‌تواند فیلمی قدرتمند را نادیده بگیرد و اگر طیفی از فیلم‌های ما در عرصه بین‌الملل نتوانسته‌اند موفق عمل کنند قطعاً دلیل اصلی‌اش بی‌کیفیت بودن آثار است.

این کارگردان در ادامه این بحث گفت: برای مثال می‌توان فیلم‌های عباس کیارستمی را مثال زد که نه تنها هیچ رنگ و بوی سیاسی و اپوزوسیون نداشتند بلکه در بسیاری مواقع حتی به گفته بسیاری از کارشناسان تأییدکننده برخی سیاست‌های کشورمان بود که با این حال آثارش همیشه در جشن‌ها و جشنواره‌های معتبر دنیا حضور داشت. اگر یک فیلم خوب با مشخصه‌های یک اثر هنرمندانه ساخته شود قطعاً مورد توجه و استقبال فستیوال‌های معتبر دنیا قرار می‌گیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: جشن سینما فرصتی است تا ما به معضلات اصلی سینما توجه کرده و به دستاوردهای یک سال اخیر سینما‌ی‌مان فکر کنیم. امیدوارم دخالت ارگان‌ها و نهادهای دولتی و شبه دولتی از سینما حذف شود و هنر هفتم در ایران مثل هنرهایی چون نقاشی به طول مستقل به حیات خود ادامه دهد.