نوجوانان رها شده ترین قشر جامعه

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ رصد اخبار و گزارش‌های رسانه‌های مختلف، نشانگر توجه کارشناسان و مسئولان کشوری به وضعیت زندگی، امنیت و آینده کودکان و جوانان  کشور دارد و در این میان نوجوانان، قشر بزرگی از جامعه که میان این دو رده سنی قرار دارند، مورد کم توجهی هستند. نوجوانان در حساس‌ترین سن زندگی به سر می‌برند.  رشد فرهنگی، جسمی، فکری آنها تاثیر بسزایی بر تفکر و روند زندگی خودشان و رفتارهای اجتماعی ایران آینده خواهد داشت.

سامان توکلی، روان‌پزشک و رئیس انجمن علمی روان درمانی ایران، در این باره با تاکید بر اینکه نوجوانی یکی از مهمترین دوره‌های زندگی هر فردی است، به خبرنگار برنا گفت: در دوره کودکی و بزرگسالی، نقش افراد تقریبا تعریف شده و انتظاری که در خانواده و جامعه از کودک و بزرگسال دارد مشخص و روشن است، اما دوره نوجوانی که دوره‌گذار بین دو مرحله از زندگی است و فردی که این دوره را می‌گذراند نه کودک است و نه بزرگسال، دورانی است که می‌تواند با سردرگمی‌هایی در هویت و تعریف نقش‌ها، و بحران‌های مختلف همراه باشد و متاسفانه نوجوانان رهاترین قشر جامعه هستند.

وی با بیان اینکه در دوره نوجوانی افراد در حال تغییر از بچه خانواده به یک بزرگسال هستند، افزود: این تغییر نقش اهمیت زیادی دارد و برای مثال، رفتارهایی که در کودکی ممکن است به عنوان شیطنت تلقی شوند در بزرگسالی به خلاف، جرم یا ناهنجاری‌های دیگر شناخته می شوند.

نوجوانی محدود به عدد سن نیست

توکلی با اشاره به اینکه تنها دوره‌ای که به طور معمول به عنوان نوجوانی می‌شناسیم و تا حدود ١٨ تا ٢٠ سالگی را در برمی‌گیرد نیست که این خصوصیات را دارد، ادامه داد: حال دوره‌ ابتدای جوانی و زمانی که فرد از نظر تقویمی بزرگسال شناخته می‌شود نیز تا زمانی که بتواند از نظر اقتصادی و اجتماعی مستقل شود نیز به نوعی مربوط به این دوره‌ی گذار است و اهمیت زیادی در رشد فرد دارد که البته متأسفانه اغلب توجه کافی به آن نمی‌شود. این دوره‌ گذار در کشورهای مختلف و در دوره‌های مختلف، برحسب عوامل و شرایط فرهنگی و اقتصادی، می‌تواند دوره‌ سنی متفاوتی را در بربگیرد. در این دوره که می‌تواند تا سی سالگی یا بالاتر از آن را هم در بربگیرد که افراد مشغول تحصیل‌اند یا هم‌چنان به خانواده‌ خاستگاه خود وابسته‌اند و از آن جدا نشده‌اند، ممکن است افراد نقش‌های اجتماعی بزرگسالی را برعهده بگیرند بی آن که الزاما برای آن آماده باشند. شاید یکی از علل شکست‌های شغلی و حتی ازدواج‌ها در سنین آغاز جوانی به همین موضوع مربوط باشد.

ضرورت آگاهی‌سازی به خانواده‌ها و جامعه در خصوص نوجوانان

این روان‌پزشک با بیان اینکه دوره‌ نوجوانی و دوران گذار به بزرگسالی حائز اهمیت‌ها و حساسیت‌های بسیاری است، گفت: به این دوره در بررسی‌ها توجهی که شایسته‌ آن است نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه خانواده و جامعه هر دو باید نسبت به دوره گذار به بزرگسالی آگاه باشند، توضیح داد: جامعه و خانواده نسبت به نیازهایی که کودکان دارند آگاهی بیش‌تری دارد. نیاز به وجود خانواده‌ یا شرایطی که بتواند حمایت زیستی و عاطفی لازم را برای کودک فراهم کند تا بتواند در مسیر رشد طبیعی خود را طی کند تا حدی شناخته‌شده است.

وی با بیان اینکه در دوره نوجوانی شرایط متفاوتی را افراد تجربه می‌کنند، تشریح کرد: در این دوره گستره‌ ارتباط فرد از خانواده گسترده‌تر می‌شود و ارتباط با مدرسه، همسالان و گروه‌های اجتماعی دیگر نیز به روابط اصلی فرد اضافه می‌شوند. فرد بخشی از اطلاعات، ارزش‌ها و نیازهای عاطفی و بین‌فردی خود را از همسالان و گروه‌هایی غیر از خانواده کسب می‌کند و بنابراین، توجه به این موضوعات در رشد اجتماعی فرد اهمیت زیادی دارد.

توکلی با تاکید بر اینکه خانواده‌ها و جامعه باید متوجه این مهم باشند که نوجوانی ویژگی‌های خاص خود را دارد، این ویژگی‌ها را عنوان کرد: در این دوره فرد قرار نیست مثل یک کودک کاملا وابسته خانواده باشد و به تدریج از میزان وابستگی او کاسته می‌شود تا به سمت استقلال بیش‌تر گام بردارد. نوجوانان باید فرصت تجربه کردن، شکست خوردن و آموختن را تحت نظارت خانواده داشته باشند و بتوانند با عضویت در گروه‌ها و نهادهای واسط اجتماعی، که بین خانواده و جامعه‌ای بزرگ بیرونی قرار دارد، این رشد اجتماعی را طی کنند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، از نظر سلامت روان نیز این دوره اهمیت دارد و خیلی از اختلالات روانی و مشکلات بین‌فردی در این دوره آغاز می‌شوند و بنابراین، خانواده‌ها و جامعه باید نسبت به این موضوع نیز آگاهی داشته باشند.

وی با بیان اینکه خانواده‌ها باید بتوانند شرایط رشد فرد را فراهم کنند، گفت: اگر قرار باشد با فردی که این دوره را طی می‌کند مثل کودک برخورد شده و فضای بسته‌ای برای او وجود داشته باشد فرد نمی تواند سیر رشد خود به سمت استقلال را طی کند و این حالت باعث تداوم وابستگی و عدم رشد مسئولیت فردی و اجتماعی در او می‌شود. از سوی دیگر، اگر به او به چشم فردی کاملا مستقل نگریسته و به عنوان فردی بزرگسال رها شود نیز نمی‌تواند فضای امن لازم برای پشت سر گذراندن این مرحله از رشد خود را داشته باشد.

از دانش متخصصان سلامت روان کودک و نوجوان استفاده شود

توکلی در پاسخ به اینکه آگاه‌سازی خانواده و جامعه در برخورد صحیح با نوجوانان به چه شکل باید صورت گیرد، گفت: گروهی از جامعه که با این گروه‌های سنی سر و کار دارند، لازم است که از همه‌ افراد و متخصصانی که در زمینه‌ امور روانی، اجتماعی و تربیتی صاحب‌نظرند استفاده کنند. از جمله، به دلیل اهمیت فرآیندهای روانی این دوره، صاحب‌نظران و متخصصان سلامت روان که در این حوزه و با این گروه سنی کار می‌کنند، می‌توانند در آگاه‌سازی خانواده‌ها و جامعه نقشی برجسته داشته باشند.

سامان توکلی در پایان با تاکید بر اینکه نیاز به آگاهی درباره‌ نوجوانان محدود به گروهی خاص نیست، تصریح کرد: همه افرادی که به نوعی با نوجوانان مواجه‌اند- از خانواده گرفته تا مدرسه و دانشگاه و نهادهای اجتماعی دیگر- لازم است اطلاعات لازم در این زمینه را داشته باشند. نیازهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین آمادگی برای به دست آوردن شغل و جایگاه اجتماعی نیازهایی در دوره نوجوانی است که کل جامعه باید متوجه آنها باشند.