بحران تئاتر اصفهان؛ کرونازدگی یا بی‌پناهی؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری برنا در اصفهان، از یک‌سو تئاتر‌ی‌ها و از سویی دیگر ، مسئولین هنری دست به دهان مانده اند تا این بحران ، خود به خود به اتمام برسد ؛گرچه همین دست به دهان ماندن هم میتواند برای سلامتی هنرمندان، بهداشتی نباشد.

در همین زمینه با چندین  هنرمند مستقل تئاتر و مسئولین فرهنگی و هنری شهر اصفهان ، گفتگویی داشتیم تا در اجماع نظری به این دست بیابیم که بحران کرونا، دقیقا با کجا کار دارد و چه بخشی را بیش از هر مسئله تحت‌الشعاع قرارداده است و چه امتیازاتی می تواند تئاتری‌ها را از این بحران به سلامت بگذراند. در این همفکری و اجماع نظر هنرمندان و مسئولان قصد داریم تا دقیقا نکات طلایی این بحران برای یک هنرمند و متعاقبا یک مسئول هنری بیابیم و با یک اجماع نظر، راه‌هایی که گذار از این بحران را میسر می سازد  مرور کنیم.

تئاتر، نهالی که خم شده است

دکترگرامی ، مدیر موسسه‌کمک به توسعه‌  فرهنگ و هنر در اصفهان ، کسی که ابزار اجرا و توسعه‌ تدبیر در این شهر بیش از مدیران هنری مستقل در دستش است ،پس از دلداری به هنرمندان تئاتراصفهان گفت: تئاتر نهالی است که خم شده و باید دست به دست یکدیگر دوباره قامتش را راست کنیم. به هر دلیلی، فرهنگ و هنر در سبد خانوارمان جایگاه والایی نداشته و جزو الویت های ضرور نیست. اما کژدار و مریز پیش میرفتیم ، هرازگاهی به تئاتر اقبالی صورت میپذیرفت و هر از گاهی هم مهجور باقی می ماند و بدتر می شد. در نیمه   دوم سال۱۳۹۸ ، باچالش های مداومی روبرو شدیم که تعطیلی های زیاد، بانی تضرر گروه های تئاتری شد. از بهمن ماه ، امید مجددی ایجاد شد تا تئاتر جان تازه بگیرد؛ اما کرونا آمد و با خود چالش های فزون تری به دل اجتماع انداخت. و گروهی از جامعه که بسیار متضرر شدند ، هنری ها و بالاخص تئاتری ها بودند. چنانچه بسیاری راه ارتزاقشان از تئاتر بود ؛ تئاتر اولین مکانی بود که در پی کرونا تعطیل شد و به نوعی ، آخرین مکانی هم که باز می شود ، سالن های تئاتر هستند.

وی در ادامه افزود :اما حالا باید چه کنیم؟ گمان میکنم مهمترین عاملی که میتواند کمک کننده‌ ادامه‌  روند معمول تئاتر باشد ، در وهله‌  اول حمایت مردم و مخاطبین تئاتری‌ست. آماده کردن  زیرساخت‌ها و تبلیغات فرهنگی می تواند بسیار مهم باشد ؛آن هم از لحاظ روانی و اعتماد سازی در تبلیغات برای مخاطب. البته کمک های دولتی بسیار میتواند این تاثیر را دوچندان کند . گرچه شرایط دولت و تعریف بودجه در حوزه‌ی فرهنگ و هنر بسیار کم است و احتمالا پیگیری ها سخت خواهد بود. زیرساخت‌های حمایتی دولت مثل بیمه‌ی بیکاری و هنرمندان میتواند تئاتری ها را و شرایطشان را کمی مطلوب تر سازد ،کماکه به نوعی چنین کمکی مسکن است نه درمان شرایط . بایستی کمی ریشه ای تر به مسئله نگاه شود و از بنیان برنامه ریزی بشود. دوستان در شهرداری و اداره‌ ارشاد می توانند تاثیر مطلقی در این زمینه ایجاد کنند.

اصراری بر بازگشایی سالن‌ها ندارم

حسن محمدی، کارگردان‌ و بازیگر تئاتر نیز با اشاره به سختی و ناهمواری جانفرسایی که تعطیلی‌های مداوم سالن‌های تئاتر بر خانواده‌ تئاترمی گوید:شخصا هیچ عجله ای برای رفع نابخردانه‌ی قرنطینه ندارم. برایم هیچ چیز مهمتر از سلامتی آدمها نیست. اعتراضی ازباب باز نشدن سالن ها ندارم و در چنین شرایط خاص که سلامت شهروندان در گرو خطر است اصراری بر بازگشایی سالن‌ها ندارم. گرچه من هم مثل همکاران دیگر، تنها راه معاشم از تئاتر است و اجراها و کلاسهایم تعطیل هستند. امیددارم به تغییر شرایط و آغاز دوباره‌ی روند معمول. ما در رویکرد مسئولین به تئاتر ،دچار یک قبض و بسط هستیم ، چنانچه اوج و فرود و این روند سینوسی مسیر عادی زندگی یک تئاتری، حداقل در این شهر است. اما تنها بانیان این اوج و فرود مسئولانی اند که در رفت و آمدند و اشخاص ثابت که میتوانند موثر باشند، هنرمندانند و هنرشان . شک ندارم که در این مقطع ، با یک تدبیر درست ، توسط اشخاصی که ابزار اجرای تدبیر در اختیارشان است بحران پشت سر گذاشته خواهد شد.

   نقش مدیریت شهری و دولتی کلیدی است

وحید عمرانی ،عضو کانون ملی منتقدان و کانون منتقدان جهان  نیز با اشاره به نقش مدیریت شهرداری و دولتی ، پشت سر گذاشتن این بحران، کلیدی ترین عنصر پیشبرد شرایط دانست و گفت: کرونا یکی از عوامل تاثر برانگیزی بود که وضعیت تئاتر را بهتر مشخص کرد . اینکه ضرورت تئاتر چقدر است و چقدر تئاتر ،برای توده‌ اجتماع مهم است و چه جایگاهی دارد. چیزی که عیان است ،این است که اولین جایی که تعطیل شد و آخرین جایی هم که باز می شود ، تئاتر است . ولی آیا این تاثیری در مسئولان و حوزه‌  تصمیم گیری‌شان در رابطه با این هنر دارد؟ گمان نمی کنم اینطور باشد. تئاتر می تواند تاثیر گذار ترین هنر از جهت بیان مسائل اجتماعی و فرهنگی باشد.تئاتر می تواند واسطه‌  کارسازی باشد. این مدت با اینکه مصائب زیادی بر این مملکت هموار بود تا دولت از طریق راه‌های مختلفی فرهنگ رعایت اصول را به مردم آموزش بدهد ، این میان تئاتر حضور نداشت که بتواند خیلی کارساز تر نقش کارآمدی در این حوزه ایفا کند. یکی از مهمترین ویژگی های یک تئاتر ، بنا به اندیشه‌ی ارسطو کاتارسیس است ؛ یعنی ایجاد عواطف شفقت آمیز و همذات‌پنداری ، این ویژگی و بیدار کردن این حس در تماشاگر میتواند تاثیر صدچندانی در حوزه‌ی آموزش یا تاثیر اجتماعی به مردم القا کند  و آگاهی سازی های لازم را ایجاد کند.

برای تئاتر غمگینم

شمیلا تابش،بازیگر تئاتر نیز که ده‌ها فعالیت تئاتری و سینمایی را در کارنامه‌  خودش دارد، درباره وضعیت تئاتری ها گفت:حرف زیاد است. متاسفم ،غمگینم ، چرا که شیرفهم شدم که ما در هیچ کجای ذهنیت مدیریت فرهنگی جایی نداریم و رسمیتی به جامعه‌  تئاتری داده نمیشود. اولین نشانه  این بیان، این است که هیچگونه صنفی که مدبر مسیر کاری حرفه  تئاتر باشد ، وجود ندارد. کرونا ، تلنگری بود که شما اول بایست به عنوان یک شخص که در حوزه‌ای فعالیت میکند ، رسمیتی داشته باشید که بتوانید درخواست و پرسشگری مشخصی داشته باشید. و قابل دفاع باشد. بیش از هروقت معلق بودن این حرفه و هنر به من ثابت شد. این ، بیش از هرزمان لزوم داشتن یک صنف و رسمیت برای جامعه‌ی تئاتری را گوشزد میکند.

وی که از هنرمندانی بود که در جریان هجوم کرونا به کشور و بسته شدن سالن های تئاتری در پروژه های تئاترآنلاین در فضای مجازی حضور پررنگی داشت با اشاره به این تجربه اظهار داشت : من از هرگونه نام گذاری چنین جریاناتی با عنوان تئاتر مخالف بودم. چرا که تئاتر ، یعنی مخاطب و تماشاگر . به معنایی رویارویی بی واسطه با افرادی که به تماشای یک تئاتر می آیند . چنانچه عنصر بلاحذف تئاتر ، تماشاگر است و تئاتر آنلاین بی معناست. اما این تعطیلی ها محاسنی داشت . چرا که با پناه اوردن هنرمندان به فصای مجازی ، تبادل علمی و تجربی بیشتری صورت پذیرفت و شاید بار تجربی قابل توجهی به هنرمندان افزون شد. به نوبه‌ من ، امسال سال تئاتر نیست و بیش از هروقت باید به ضرورت برنامه‌ریزی برای گذر از این بحران واقف شد.

  تابش ، با اشاره به اینکه  رسمیت و صنفیت حرفه‌ی تئاتر ، تنها راه برنامه‌ریزی کارساز است ، ابراز امیدواری کرد که در ابتدا هنرمندان تئاتر و در وهله‌ی بعد ارگان هایی چون شهرداری اصفهان و اداره‌ی فرهنگ و ارشاد ، در این مسیر سهم به سزایی را ایفا کنند.

بازی‌های رسانه‌ای  ذهن هنرمندان را آشفته‌تر می کند

حمید شهرانی ،مسئول واحدنمایش اداره‌کل فرهنگ و ارشاد نیز  بااشاره به چالش‌های مدیریتی ،که کرونا بر سیاستگذاری های فرهنگی، بالاخص تئاتر تحمیل کرده است، پیرو وظیفه و اختیاراتی که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اصفهان دارد ، اشاره کرد وگفت:در طی این سالها ، اداره‌ ارشاد ، که وظیفه‌ اصلی ارزشیابی و در وهله‌  بعد دسته‌بندی و نظارت بر آثار هنری را دارد؛ تلاش کرد تا با انعطاف بیشتر به نفع هنرمندان تئاتر ، در صدد بودیم تا با ارگان‌ها و نهادهای غیرمربوط که تلاش بر دخالت و تسهیل در حوزه‌ تئاتر داشتند ، همکاری کنیم . و از اعتبارات این ارگان ، استفاده کنیم تا هنرمندان تئاتر بهره ببرند. اما متاسفانه انعطاف متقابلی را شاهد نبودیم . اما بااین حال مانعی برای هیچ جریان یا نهاد ایجاد نکردیم تا در شرایط بی بحران ، بحرانی هم افزوده نشود.

وی ادامه داد:هنرمندان باید پی به این موضوع ببرند که برای ادامه‌ فعالیت ‌ها نباید مسیر اشتباهی را انتخاب کنند و به صورتی مسئولی را نامربوط یا بیش و کمتر از حد ارج و یا تخریب نکنند. وظیفه ارزشیابی تخصصی یک تئاتر با شورای نظارت و ارزشیابی اداره‌  ارشاد است و هیچ نهادی وظیفه‌ ارزشگذاری و اعتبار سنجی اثر‌ی را ندارد و در پی این ، در ارشاد تلاش شده است تا این ارزشگداری به نحواحسن و به حق ایجاد شود و استثنائی هم قائل نشود. موازی کاری‌ها میتواند ، روند فعالیت ارشاد را کند نماید ولی ما با انعطاف و برنامه ریزی هم نسبت بههنرمندان و هم نسبت به نهادهای دیگر ،تلاش کرده ایم تا این شرایط را تسهیل کنیم. بزرگترین چالش واحد نمایش اداره‌ی فرهنگ و ارشاداسلامی استان اصفهان ، جشنواره‌  استانی ست که برگزاری‌اش با مشکلاتی روبرو خواهد شد. منتطر ابلاغیه‌ای از وزارتخانه هستیم تا با برنامه‌ریزی دقیق ، هنرمندان بتوانند آثار خود را ارائه بدهند و امیدوارم مورد حمایت های اعتباری قرار بگیرند.

حمید شهرانی، بااشاره به اینکه بازی‌های رسانه‌ای میتواند ذهن هنرمندان را آشفته‌تر کند ، نقش اجرا و کارآمدی را فراتر از اضافه‌گویی دانست و با اتکا به فعالیت و برنامه‌ریزی همکارانش و مدیر جدید اداره‌کل فرهنگ و ارشاداسلامی استان اصفهان از هنرمندان خواست که دست از امید نکشند و با ابلاغیه‌های جدید و با حفظ پروتکل های بهداشتی و محافظت از سلامت خود و همکارانشان به تولید و برنامه ریزی ادامه دهند.

اما چیزی که این میان، چالشی که هنرمندان تئاتر را بیش از هرچیز در تهدید قرارداده است ، اقتصاد تئاتر است. گروه‌هایی کاگه براثر لطمات اقتصادی ، توان فعالیت ندارند و یا هنرمندانی که در جهت دغدغه‌های اقتصادی، نمیتوانند فعالیت هنری‌شان را به صورت جدی برنامه ریزی و اجرا کنند. محمدجواد سجادی ، کارگردان و مدرس تئاتر با اشاره به بحرانی که اقتصاد تئاتر متحمل شده است افزود. 

پیرو تعطیلی‌های حاصل شده به دلیل بی رحمی کرونا ، اولین اتفاقی که افتاده است؛ اقتصاد تئاتر متضرر و متزلزل شده است . تمام گروه های تئاتری شدیدا دچار مشکل شده اند. اما منظر من این است که باید به این نگاه کنیم ، ما واقعا برای تئاتر چه کرده ایم؟

  تن نحیف اقتصاد تئاتر فرو ریخت

محمدجواد سجادی،کارگردان و بازیگر تئاتر با اشاره به لزوم وجود صنف و یک تشکل تدبیر محور برای حرفه‌ی تئاتر ، از فروریختن تن نحیف اقتصاد تئاتر ابراز تاسف کرد. وی با اشاره به راهکار های برون رفت از این بحران ، گفت:حمایت های دولتی و شهرداری پررنگ ترین نقش را دارد، که ما هنرمندان فهمیده ایم باید ناامید باشیم ، اما این دلیل انفعال جامعه‌ تئاتری نیست و نباید پرسشگری و خواستمندی خویش را نسبت به دولت و ارگان ها از دست بدهد. به نظر من پایه های هنر تئاتر در این استان ، باید محکم تر بنیان شود و نیاز به یک تجدید نظر از سوی هنرمندان دارد. ما بیش از هرچیز به یک تشکلی داریم که بتواند به نمایندگی از هنرمندان تئاتر خواسته های خود را به مسئولین استان ارائه دهد.

مدیر تالارهنر و دفترتخصصی تئاتر شهرداری اصفهان، سعید امامی کارشناس‌ارشد مدیریت است. تجربه  آکادمیک هنری نداشته است اما به صورت تجربی از کودکی علاقه‌مند و فعال بوده است. در حوزه‌  فیلم کوتاه، نماهنگ‌فرهنگی آثاری را داشته و همکاری با تلوزیون را در کارنامه‌  خود دارد. در بدو ورودش به شهرداری اصفهان ، مدیر کمیته‌  فرهنگی بوده و همچنین حدود دوسال در دفترتخصصی سینما فعالیت مستمر داشته است و حالا مدیر تازه معارفه شده‌  دفترتخصصی تئاتر و تالار هنر اصفهان است.

او بااشاره به نقش کمک کننده‌  شهرداری در احیای دوباره‌  اقتصاد و اجرای تئاتر می گوید :مهمترین چیزی که می تواند در صدر تسهیل اجرای تئاتر برای هنرمندان کارساز باشد ، بستر های تئاتری ست که  در اختیار هنرمندان قرار داده خواهد شد. این مسئله منوط به فعالیت جدی و دغدغه مند هنرمندان است.

در همین راستا ، شهرداری اصفهان، فعالیت های مکان محوری را پیش‌برده است که میتوانم به بازگشایی تالارهنر که شامل دو سالن اجرا و سه پلتفرم تمرین‌اجرا است و پردیس هنر اشاره کنم.برنامه‌های متعدد دیگری هم در دست اجراست، که تبدیل یکی از فرهنگسراهای مرکزی اصفهان، به سالن بلک‌باکس اجرای تئاتر یکی از آنهاست.به تداوم، درون یا نزدیک به تمام مناطق اصفهان بستر هایی تعریف و یا گشوده شده است که میتواند تمرکز بحث اجرای تئاتر را از یک سالن یا منطقه بردارد و هنرتئاتر را بیش از پیش به شهروندان عرضه کند.

وی ادامه داد:اگر بخواهم چند نکته‌  کلیدی و بنیادین از نگاه مدیریتی در دفترتخصصی تئاتر، تالارهنر را برای شما عرض کنم؛ رشد تولیدات با کیفیت در حد امکان ، به معنای  شاخص کیفی و کمی تولیدات تئاتری، دغدغه‌ شهرداری است و به زودی وامی با همکاری هنرمندان و شرایطی که ما در اختیارشان قرار می دهیم میسر خواهدشد.

در وهله‌ دوم ، بحث اقتصادتئاتر را در اولویت های مدیریتی قرارداده ایم و تلاشمان این است که بازار هنرهای نمایشی را به سویی ببریم تا که متکی به حمایت های دولتی یا شهرداری نباشد و بتواند مسیر مستقل خودش را پیش ببرد. البته این منوط به تمرکز و زمان مفصلی ست که برای رسیدن به آرمانش باید برنامه ریزی و تلاش افزون کرد. سیاست‌های تسهیلی و حمایتی که پیش از این در دفتر تخصصی تئاتر،تالارهنر  برای هنرمندان و آثار نمایشی تعریف میشد، به قوت خودش ادامه پیدامی کند، از جمله جنبه‌  تبلیغات شهری ، بودجه‌های تعریفی بنا به اقتضای اثر ، دراختیار گذاشتن ساان های تحت نطر شهرداری. حمایت در هردوجنبه‌  معنوی و مادی مسیر خودش را طی میکند و انشالله افزایش پیدا خواهد کرد. اما بازهم منوط به نوع ،جدیت و قابلیت فعالیت دوستان است.

سعید امامی با اشاره به اینکه قطعا حمایت از آثار در یک سطح مساوی نخواهد بود افزود :سطح آثار با توجه به هزینه‌های جاری ،کیفیت ،قابلیت جذب شهروندان به سالن‌تئاتر و یا ارزش تخصصی و ذاتی یک اثر قطعا متفاوت خواهد بود . تشخیص این موضوع براساس نظر و پیشروی شورای تخصصی ست که ما برای اعتبارسنجی از نظر اقتصادی و تخصصی آثار تشکیل خواهیم داد. در پایان باید عرض کنم که دو شاءن در رویکرد مدیریتی ما خواهد بود؛ یکی تالارهنر که محل اجرای تئاتر است و دیگری دفترتخصصی تئاتر که تلاش بر استفاده‌ی بهینه از ظرفیت‌های تئاتر دارد. تلاش ما این است که در  این دو حوزه برنامه ریزی پیشبردی و اجرایی با کیفیتی رقم بخورد و امیدوارم تئاتر ، در جامعه‌  اصفهان نقشی تنگاتنگ و اثر گذار را در دوره پساکرونا ایفا کند.

حالا تئاتری‌ها مانده‌اند و تعدد ابلاغیه های بهداشتی و کرونا که نشسته بر سردر سالن های تئاتری به شهروندان چشمک می زند. خبری آمده که آموزشگاه‌ها و سالن های تئاتر می توانند از تیرماه با نیمی از ظرفیت و با حفط قوائد بهداشتی فعالیت خود را مجددا آغاز کنند. اما هنرمندتئاتر هنوز نمی داند با تمام جوانب این امر هنوز از این بحران نهادینه چطور عبور کند.

گزارش از عرفان آیتی/خبرگزاری برنا در اصفهان