چگونه زنگنه بازی برد-برد را به باخت سنگین تبدیل کرد؟ / روایت فرصت از دست رفته ایران در صادرات گاز به پاکستان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری برنا، در این گزارش سعی داریم به منابع گازی کشور پاکستان و همچنین نحوه مشارکت و تعامل با این کشور بپردازیم لذا در ابتدا توضیحی پیرامون ظرفیت و تاریخچه قراردادهای این کشور خواهیم پرداخت سپس راه حل ها را ارائه خواهیم نمود.

جمهوری اسلامی پاکستان با مساحت 803943 کیلومتر مربع و به مرکزیت اسلام آباد است. این کشور از شمال با افغانستان و چین، از شمال غربی با افغانستان، از شمال شرقی و مشرق با هند و از مغرب با ایران همسایه بوده و از جنوب و جنوب غربی نیز به دریای عمان محدود می‌شود. راه ارتباطی این کشور با آب‌های آزاد نیز بندر کراچی بوده و همچنین اقیانوس هند موثرترین عامل در تسهیل ارتباطات این کشور با سایر کشورها به شمار می‌آید. در کل کشور پاکستان از داشتن منابع طبیعی غنی نبوده و تنها در حوزه گاز طبیعی اندکی منابع دارد و در سایر منابع فقیر است.

تولید نفت و گاز در پاکستان

تولید نفت و گاز در پاکستان کمتر از مصرف داخلی است و این کشور عملا واردکننده نفت و گاز است. طبق گزارش موسسه مطالعات انرژی: تولید نفت و میعانات در 10 سال آینده با شیب بسیار کمی افزایش می‌یابد اما تولید گاز کاهش خواهد یافت. به همین دلیل واردات نفت اندکی کاهش خواهد یافت اما واردات گاز به دلیل افزایش تقاضا، بیشتر خواهد شد.

در این گزارش به تولید گاز طبیعی در کشور نیز اشاره شده که طبق آن: چشم انداز رشد گاز طبیعی پاکستان محافظه کارانه است. با وجود برنامه‌های تنظیم‌گری و روند صدور مجور برای میادین ساحلی و گاز شیل، ریسک در بلند مدت افزایش می‌یابد. در شکل زیر میزان تولید گاز طبیعی در پاکستان و تغییر سالانه آن مشخص شده که شاهد روند کاهشی تولید گاز طبیعی در این کشور هستیم.

نمودار یک: تولید گاز طبیعی پاکستان

لازم به ذکر است که تکیه مداوم به تولید برق در نیروگاه های گاز سوز و استفاده روز افزون از گاز در همه بخش‌ها، اصول اساسی در بازار گاز پاکستان است. گرچه عمده‌ترین محدودیت برای رشد قوی‌تر گاز، ناتوانی در کاهش کمبود زیر ساخت‌ و هزینه برای جبران کمبود تولید از طریق واردات است. محدودیت های تامین اغلب منجر به کمبود گاز و قطع برق در دوره های اوج تقاضا می‌شود و کاربران نهایی را مجبور می‌کند تا به طور دوره ای به استفاده از منابع جایگزین برق مانند LPG و نفت کوره های سنگین برگردند. شکل زیر مصرف گاز طبیعی و شکل بعدی بخش های مصرف کننده گاز در پاکستان را نشان می‌دهند.

نمودار 2: مصرف گاز طبیعی پاکستان

نمودار 3: بخش‌های مصرف‌کننده گاز طبیعی در پاکستان

با این توضحات در ادامه به بررسی تجارت گاز این کشور می‌پردازیم در این راستا محمد امین راد، کارشناس حوزه دیپلماسی انرژی در گفتگو با خبرنگار برنا گفت: با توجه به کاهش تولید گاز، افزایش تقاضا و تغییر نیروگاه‌های داخلی کشور پاکستان به نیروگاه گاز سوز، واردات LNG در این کشور در ده سال آینده تقریبا دو برابر خواهد شد. از طرفی دولت نیز بعید است با توجه به قراردادهای فعلی LNG حجم خرید را براساس توافقات موجود تغییر دهد.

با این حال این کشور به کشورهای تامین کننده انرژی از جمله چین، ایران، قطر، عربستان نیازمند است که با توجه به اهمیت این کشور برای آن به اهمیت صادرات و نحوه تامین گاز این کشور می‌پردازیم.

صادرات گاز ایران به پاکستان

محمد امین راد پیرامون تاریخچه قرارداد این کشور با ایران در جهت صادرات گاز گفت: قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان با نام خط لوله IP در قالب خط لوله صلح  ما بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت ISGS پاکستان در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۰۹ (۱۵ خرداد ۸۸) به مدت ۲۵ سال منعقد گردید که تاریخ آغاز تحویل گاز طبیعی به پاکستان ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ و میزان حجم گاز طبیعی صادراتی ۸ میلیارد مترمکعب در سال تعیین گردیده است. عملیات احداث خط لوله این قرارداد در ایران با سرمایه گذاری بیش از ۲ میلیارد دلار از سال ۹۲ تا کنون متوقف بوده است.

رستم قاسمی وزیر سابق نفت پیرامون قرارداد صادرات گاز به پاکستان می‌گوید: در حوزه گاز چند اقدام اساسی را در دستور کار قرار دادیم که یکی آنها انعقاد قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان بود. بعد از پیگیری‌هایی که انجام دادیم قرارداد جامع و کاملی را با پاکستانی‌ها تنظیم کردیم که از نظر قیمت حتی از قیمت فروش گاز به ترکیه هم بهتر بود. طبق این قرارداد در ابتدا ایران روزانه 21 میلیون متر مکعب گاز به پاکستان صادر می‌کرد. پاکستان به این گاز را برای تامین سوخت نیروگاه‌هایش در بندر گوادر نیاز داشت.

وی در ادامه به انجام عملیات های مربوط به این پروژه اشاره کرد و گفت: برای احداث خط لوله ما با قرارگاه خاتم‌الانبیا قراردادی را امضا کردیم. با توجه به این قرارداد، احداث خط لوله صلح تا ایرانشهر انجام شده بود. برای تکمیل عملیات گازرسانی 200 کیلومتر تا ایرانشهر و 250 کیلومتر هم از مرز ایران تا بندر گوادر باقی مانده بود. برای احداث خط لوله در داخل پاکستان هم توصیه ما به طرف پاکستانی این بود که چون قرارگاه خاتم‌الانبیا این توانمندی را دارد کار را بر عهده بگیرد. بنابراین پیمانکار دو طرف قرارداد، قرارگاه خاتم‌الانبیا شد و قرار شد از نقطه صفر مرزی از یک طرف به سمت پاکستان از طرفی به سمت ایرانشهر کار احداث و تکمیل خط لوله شروع شود و مقداری هم کار انجام گرفت.

قاسمی عدم به موفقیت رسیدن این پروژه را روی کار آمدن دولت یازدهم دانست و گفت: متاسفانه بعد از برگزاری انتخابات سال ۹۲ و روی کارآمدن دولت جدید، پروژه صادرات گاز ایران به پاکستان متوقف شد. جالب است بدانید که پاکستانی‌ها اگر بر اساس تاریخی که در قرارداد مندرج شده است، گاز را نمی‌بردند، باید پول ۸۵ درصد گاز خریداری نشده را به ایران بپردازند.

با این حال آنچه که مشخص است تا کنون توجهی به صادرات گاز به این کشور نشده و دولت جدید نیز اهمیت این موضوع را تا کنون درک نکرده است زیرا محمد چگنی مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران درباره صادرات گاز به پاکستان در مصاحبه‌ای گفته بود: در این خصوص مذاکرات را آغاز می‌کنیم، آنها هم علاقمند هستند که از ایران واردات داشته باشند اما هنوز در شروع مذاکرات هستیم و اقدام خاصی انجام نشده است.

دولت جدید می‌تواند با توجه به این که از حدود نیمی از زمان قرارداد با پاکستان باقی مانده به تکمیل این پروژه بپردازد زیرا این تکمیل خط لوله صلح می‌تواند بازی برد-بردی را برای دو طرف به ارمغان آورد. زیرا از طرفی پاکستان برای تامین گاز خود به گاز ارزان نیاز دارد و از طرفی ایران نیز می‌تواند با صادرات گاز، صنعت برق این کشور را وابسته به خود کند و حجم تعاملات اقتصادی خود را به شدت افزایش دهد.

انتهای پیام/