در مبارزه و مقابله با اعتیاد آنطور که باید موفق نبوده‌ایم

تربیت شهروندان مسئول و آگاه برای اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر

او گفت: دولت و خصوصاً وزارت کشور در حال پیش بردن مبحث اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد در جامعه است بدین معنا که پیشگیری از اعتیاد و رسیدن به جامعه‌ی عاری از اعتیاد، چیزی نیست که صرفاً نهادهای دولتی بتوانند آن را محقق کنند. به همین خاطر سعیشان بر این است که مردم پای کار بیایند و شهروندان مسئول و متعهدی تربیت شوند که ضمن مصرف نکردن مواد مخدر، خودشان تبدیل به یک رسانه برای مبارزه با مواد مخدر تبدیل می‌شوند. ما در مؤسسه جوینگان امید آلامتو صدها کلاس در دل محلات، پارک‌ها، خوابگاه‌های دانشجویی، مدارس، کارخانجات، مساجد، محیط‌های کارمندی، زندان‌ها و... برگزار کرده و می‌کنیم؛ چرا که اعتقاد داریم اعتیاد چیزی نیست که مختص به افراد مثلاً بیکار، بیسواد یا فرودست جامعه باشد. در حال حاضر حجم زیادی از معتادان ایلام کارمندان ادارات هستند که تمکن مالی دارند و باسواد هستند. اعتیاد نه متعلق به قشر باسواد و بیسواد است و نه فقیر و دارا و نه زن یا مرد و نه کوچک یا بزرگ. شاید هیچ مسأله‌ی اجتماعی به اندازه‌ی اعتیاد فراگیر نباشد.

در مبارزه با اعتیاد موفق نبوده‌ایم

مؤمنی اظهار داشت: باید بگویم که ما در مبارزه با اعتیاد موفق نبوده‌ایم. آمارهای رسمی خبر از ابتلای حدود سه میلیون نفر به مواد مخدر می‌دهند که با احتساب 20 تا 30 درصد خطا شاید چیزی حدود 4 و نیم میلیون معتاد در کشور داشته باشیم. طبق آخرین آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور آمار معتادان 2 میلیون و 900 هزار نفر عنوان شده است اما باید بدانیم که بسیاری از معتادان نه به مراکز ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند، نه در کمپ‌ها تحت درمان قرار می‌گیرند و نه پرسشنامه پر می‌کنند. شاید می‌ترسند که از اداره اخراج نشوند.

او به موضوع کمی مناقشه‌برانگیز تعداد معتادان در استان ایلام نیز پرداخت و گفت: می‌گویند که نُرم اعتیاد در کشور حدود شش درصد است ولی برای استان ایلام می‌گویند 2 درصد است. طبق نرم کشوری در استان ایلام باید بیش از 36 هزار نفر معتاد داشته باشیم در حالی که ستاد مبارزه با مواد مخدر ایلام اعلام کرده که حدود 11 هزار نفر معتاد داریم که هفت هزار و 500 نفر آن‌ها تحت درمان هستند! یعنی این که بیش از 70 درصد آن‌ها را جذب کرده‌اند و در حال درمانشان هستند. من این را قبول ندارم و معنقدم که بسیاری از معتادان شناسایی نشده‌اند و بسیاری هم وارد فاز درمان نشده‌اند. ما افرادی را داشته‌ایم که 10 بار به کمپ رفته‌اند ولی مدتی بعد دوباره اعتیادشان عود کرده؛ یا داریم افرادی را که مدتی در کمپ هستند و سم‌زدایی می‌شوند ولی 2 ماه بعد دوباره مبتلا به اعتیاد می‌شوند. لذا چندان نمی‌توان به چنین اعدادی اعتماد کرد.

یک آسیب مولتی‌فکتوریال به نام اعتیاد و ضرورت نگاه سیستمی به آن

رییس هیئت مدیره مؤسسه جویندگان امید آلامتو عنوان کرد: اعتیاد شاید خودش علت بعضی از آسیب‌های اجتماعی باشد اما خودش معلول سایر آسیب‌هاست. اعتیاد یک آسیب مولتی‌فکتوریال است بدین معنا که دلایل بسیار مختلفی باعث اعتیاد می‌شوند؛ موضوعی که مردم خیلی به آن دقت نمی‌کنند. شبکه‌ای از عوامل دخیل هستند که یک فرد به سمت اعتیاد گرایش پیدا می‌کند. سبک‌های فرزندپروری والدین، اختلالات شخصیتی و روانی خود افراد مانند افسردگی، زندگی در محلات و محیط‌های پرخطر، داشتن والد معتاد، گروه همسالان و... را اگر بتوانیم به صورت سیستمیک به آن بنگریم و برایش برنامه‌ریزی کنیم، شاید بتوان گفت در مقوله‌ی کنترل و کاهش گرایش به موادمخدر می‌توانیم مؤثر باشیم.

او افزود: اما متأسفانه باید بگویم که تا کنون همواره تک عاملی به مسأله‌ی اعتیاد نگریسته‌ایم و تمرکزمان را بر یک عامل گذاشته‌ایم. مثلاً یک دهه‌ی کامل جرم‌انگاری کردیم و معتادان را دستگیر کرده و به زندان می‌انداختیم؛ از آن ور بام که افتادیم حالا به جایی رسیده‌ایم که می‌گوییم باید سرنگ در اختیار معتادان برای تزریق بگذاریم و به آن‌ها وام بدهیم و بیمارشان بدانیم. من تا کنون برخورد نکرده‌ام که یک پکیج کامل وجود داشته باشد تا نهادها به صورت سیستمی بر اساس همکاری و هم‌افزایی به مبارزه با اعتیاد بپردازند.

ضرورت تولید محتوای علمی و راهبردی در مبارزه با اعتیاد

مؤمنی گفت: یکی از مشکلات ما این است که دستگاه‌ها و نهادهای زیادی وارد این مقوله شده‌اند ولی نگرش و عملکرد هر کدامشان با دیگری متفاوت است. احساس من این است که اگر یک تولید محتوای علمی و راهبردی در این زمینه بشود و نیروی این ارگان‌ها تجمیع گردد و همگی در آن مسیر راهبردی پیش بروند، و در کنار این مهم داده‌های آماری متقن و درستی داشته باشیم، شاید بعد از یک دهه بتوان به نتایج خوبی در این زمینه دست یافت و گر نه در حال حاضر چشم‌انداز مبارزه با مواد مخدر در ایلام مطلوب نیست؛ سن اعتیاد در حال پایین آمدن است و مدل‌های مصرف نیز مرتباً در حال متنوع‌تر شدن است.

این فعال اجتماعی توضیح داد: بعد از نفت و گاز و اسلحه، مواد مخدر بزرگ‌ترین تجارت دنیاست و با توجه به گردش مالی بسیار بسیار بالای آن، به انواع نیروهای نظامی، لابراتوار، پزشک، جامعه‌شناس و... مجهز هستند. برای همین مبارزه با این مافیای جهانی بسیار سخت است. به طور میانگین آن‌ها هر 20 روز یک ماده‌ی مخدر جدید وارد بازار خویش می‌کنند؛ به شکل آدامس، پاستیل، قرص، کپسول رنگی، پودر، کِرِم و... با اشکال متنوع و جذاب عرضه می‌شود که تا ما بخواهیم آن را بشناسیم و اجزای متشکله‌اش را تشخیص داده و به مبارزه با آن بپردازیم، ماده‌ی دیگری وارد بازار شده است.

او افزود: شیوه و مدل مصرف نیز به همین سرعت متحول شده است و در آن جذابیت ایجاد کرده‌اند. فرد به راحتی با جویدن یک آدامس، بلعیدن یک قرص یا تزریق یک آمپول به حالات نشئگی می‌رسد و مشکلاتی را ندارد که قبلاً در مصرف مواد سنتی وجود داشت. در برابر این سوداگران قدرتمند و به‌روز، روش‌های مقابله‌ی ما همچنان سنتی بوده و کارآمدی و کارایی لازم را ندارد. وقتی ما هنوز آمار درستی هم نسبت به این مقوله نداریم، مشخص است که روش‌های ما در این میدان سخت مبارزه با روش‌های متحول شده و متنوع مافیای مواد مخدر، چقدر ناکارآمد است.