بررسی حقوقی اختلافات اخیر ایران و آذربایجان

به گزارش خبرگزاری برنا از تهران ؛ در روز‌های گذشته با تنش‌هایی بین ایران و آذربایجان روبه رو شدیم که دخالت کشور‌هایی چون اسرائیل و آمریکا بی‌تاثیر نبوده و این دخالت با هدف برهم زدن امنیت منطقه به منظور تامین منافع صورت گرفته است.

در ایام گذشته تنش‌هایی بین ایران و آذربایجان به وجود آمده است که یکی از دلایل به وجود آمدن این تنش‌ها بازداشت دو راننده کامیون ایرانی به دلیل عدم پرداخت عوارض بود ولی این تنها مورد نبود و دولت آذربایجان مدعی شد که علی‌رغم تذکرات چندگانه به مقامات جمهوری‌اسلامی ایران، ممنوعیت ورود به قره‌باغ توسط کامیون‌های ایرانی، پرداخت تعرفه و بازرسی از کامیون‌ها رعایت نشده و وزارت خارجه جمهوری اسلامی با تکذیب این ادعا خواستار حل مشکلات از طریق گفت‌وگو شد.

 این موضوعی در حالی رخ داده است که رزمایش نظامی مشترک نیروهای ارتش جمهوری آذربایجان در کنار نظامیان ترکیه و پاکستان در فاصله ۵۰۰ کیلومتری از مرز ایران برگزار گردید و دولت ایران متوجه تحرکات مشکوک رژیم صهیونیستی و نیز عناصر تروریستی در خاک آذربایجان شد که منجر به برگزاری مانور نظامی از سوی ایران در نقاط مرزی با کشور آذربایجان گردید و رزمایش ایران پیش از برگزاری آن نیز با ابراز نگرانی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، روبه‌رو شد.

برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» از سوی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز جمعه ۹ مهر در مرزهای شمال غرب ایران به دنبال روزها نقل و انتقالات تجهیزات نظامی در منطقه برگزار شد و طبق نظر سرتیپ کیومرث حیدری هدف آن هشدار به دولت اسرائیل و ابراز اطمینان از خروج  نیروهای ادعایی سوری متحد ترکیه از قفقاز جنوبی بود.

همچنین فرمانده نیروی زمینی جمهوری اسلامی بیان کرده است که، آغازگر جنگی نیستیم اما وجود عناصر مشکوک در منطقه را تحمل نمی‌کنیم، حضور عناصر تروریستی داعش و رژیم صهیونیستی را برنمی‌تابیم.

 *اجرای معاهدات با حسن نیت از موارد حائز اهمیت حقوق بین‌الملل* 

پوریا علیلوی نیری پژوهشگر دکتری حقوق عمومی و مدرس دانشگاه در خصوص تنش‌های اخیر بین ایران و آذربایجان می‌گوید: بررسی یکسری اتفاقات و موضوعات در حوزه‌های مختلف منجر به شکل‌گیری تجربه‌ها و دستاوردهایی برای آیندگان می‌شود، اصولا روابط ایران و آذربایجان به دلیل به رسمیت شناختن آذربایجان بعد از فروپاشی شوروی توسط ایران، همزبانی و دیگر موارد باید روابط حسنه‌ای باشد اما بعد از جنگ 44 روزه آذربایجان با ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ و برگزاری مانورهایی با ترکیه در دو مرحله با اسامی مختلف و ردپای غیر مستقیم آمریکا و اسرائیل این روابط دستخوش تغییراتی شد.

این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: در حقوق بین‌الملل اجرای معاهدات با حسن نیت از موارد حائز اهمیت است، لازمه صادرات ایران به ارمنستان عبور از منطقه 5تا7 کیلومتری واقع در خاک آذربایجان است که بعد از جنگ قره‌باغ مورد چالش قرار گرفته است و توقع ایران ارائه راهکار جایگزین در این مورد بود براساس معاهده آتش‌بس نوامبر 2020 روسیه ناظر بر تعیین دقیق مرز‌های آذربایجان و ارمنستان شد که تاکنون مشخص نشده و از مجرای دیپلماتیک هم به ایران اطلاع داده نشده است.

او اظهار داشت: در خصوص جنگ قره‌باغ با دو اصل بین المللی حق تعیین سرنوشت توسط ملت‌ها و اصل استقلال تمامیت ارضی مواجه هستیم که باید محترم شمرده شود و دولت ایران از جهات حقوق بین‌الملل آن منطقه را متعلق به جهموری آذربایجان می‌داند همانطور که رهبر معظم انقلاب هم در بیانات حجت را تمام کردند.

 نیری با اشاره به بازداشت راننده‌های ایرانی توسط دولت آذربایجان بیان کرد: بازداشت راننده‌های ایرانی براساس حقوق داخلی آذربایجان مبنی بر اتهام ورورد غیر مجاز به خاک آذربایجان صورت گرفته است و باید نسبت به این موضوع دلایل کافی وجود داشته باشد درحالی که این مسائل با سبقه سیاسی صورت گرفته و منطقه قره‌باغ سابقا زیر مجموعه ارمنستان بوده و ورود این کامیون‌ها با هماهنگی انجام شده و این اتهامات بدون دلایل کافی بوده است.

این پژوهشگر دکتری حقوق عمومی اخذ عوارض را براساس موافقتامه عنوان کرد و گفت: براساس موافقتنامه‌ها، دو کشور می‌توانند یکدیگر را ازعوارض معاف یا منوط به یکسری فاکتورها  از جمله نوع تردد، میزان مسافت طی شده و دیگر موارد اخذ کنند که متاسفانه اخذ عوارض ایران از سوی آذربایجان به شدت گران، غیر منطقی و به دور از اخلاق حرفه‌ای می‌باشد.

او در خصوص توقف فعالیت تجار ایرانی در آذربایجان اضافه می‌کند: فعالیت تجاری بین تجار دو کشور می‌بایست براساس اقدام متقابل، موافقتنامه‌های دو یا چندجانبه و اسناد بین‌المللی صورت می‌گیرد اگر برمبنای بهانه‌ سیاسی و واهی فعالیت تجار را یک شبه بدون اطلاع قبلی ممنوع کنیم اقدام پسندیده‌ای نمی‌باشد و این ادعای غیرقانونی بودن فعالیت‌های تجاری وجه قانونی ندارد و باید با رایزنی‌های سیاسی و دیپلماتیک حل شود.

پوریا علیلوی نیری در خصوص رزمایش اخیر ایران در منطقه می‌گوید: برگزاری رزمایش یک موضوع حاکمیتی است که از منظر حقوق بین‌الملل حق هر حاکیمتی به حساب می‌آید و می‌توانند به صورت دو جانبه یا چند جانبه آن را برگزار کنند و این رزمایش‌ها در یکسال گذشته شدت گرفته است و صرفا از جانب ایران نبوده و آن چیزی که برای ایران خط قرمز محسوب می‌شود حضور اسرائیل در منطقه و انجام این رزمایش‌ها دارای وجهات قانونی می‌باشد.

ابن مدرس دانشگاه تاکید می‌کند: باتوجه به اقدامات ایران در سال‌های اخیر، جهموری آذربایجان می‌بایست رفتار دوستانه و حسن همجواری که در حقوق ین‌الملل تاکیده شده را رعایت کند و از اقدامات تنش‌زا که ممکن است آرامش، صلح و ثبات منطقه را برهم ‌زند دوری کند.

 ایجاد تنش به بهانه تامین منافع

باتوجه بررسی موارد مطروحه فوق در ارتباط با مسائل به وجود آمده بین دو کشور همسایه ایران و آذربایجان در می‌یابیم دخالت‌های کشورهایی چون اسرائیل و آمریکا فقط منجر به ایجاد تنش در منطقه خاورمیانه و تامین منافع خود می‌باشد.