کاهش ۶۰درصدی آتش‌سوزی در مناطق حفاظت شده/ سد گتوند نمونه بارز توسعه ناپایدار در کشور

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در نظر داریم با اجرای طرح های آزمایشی در برخی مناطق به صورت پایلوت، از ظرفیت مردم بومی و محلی و مشارکت آن ها در زمینه حفاظت از مناطق بهره گیریم.

 

وی تاکید کرد: تا کنون هیچ منطقه خاصی برای حضور و مشارکت مردم در امر حفاظت اعلام نشده است ولی پس از تدوین ضوابط خاص، مناطق پایلوت به صورت رسمی و از طریق رسانه ها به مردم اعلام عمومی خواهد شد.

 

دبیری ادامه داد: یکی از بخش های مشارکت مردمی از طریق مشارکت سمن ها خواهد بود بدین نحو که با امضای تفاهم نامه ای از سمن های متخصص حوزه می خواهیم در حوزه نظارت به سازمان حفاظت محیط زیست کمک کنند.

 

معاون سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: مشارکت مردم در امر حفاظت به طور قطع از پارک های ملی شروع نخواهد شد.

 

وی با بیان اینکه حدود 278 منطقه برابر با 10.34 درصد از خاک کشور تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد، گفت: 29 پارک ملی و 44 پناهگاه حیات وحش از جمله این مناطق هستند.

 

الگوسازی تجربه موفق دنیا در استفاده از مشارکت مردمی برای حفاظت از مناطق

دبیری با بیان اینکه امکانات سازمان حفاظت محیط زیست بسیار محدود است، اظهار کرد: در این شرایط، رویکرد جدیدی را در دستور کار قرار داده‌ایم که مبتنی بر استفاده از توان مردمی در حفاظت از مناطق است و این همان چیزی است که بسیاری از کشورها در آن دارای تجربه موفق هستند.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: یکی دیگر از اقدامات این است که از این پس تلاش می‌کنیم تنها مناطقی را تحت حفاظت قرار دهیم که دارای ارزش اکولوژیک خاص هستند.

آغاز طرح سرشماری سراسری جمعیت حیات وحش کشور

وی با اشاره به کاهش جمعیت حیات وحش، اظهار کرد: برخی از برنامه‌های توسعه‌ای، تخریب زیستگاه‌ها، شکارهای غیرمجاز در جمعیت حیات وحش کشور تاثیر گذاشته است بنابراین برنامه‌ای برای سرشماری سراسری حیات وحش کشور به منظور سنجش جمعیت حیات وحش کل کشور آغاز کرده‌ایم.

 

دبیری از اجرای طرح سرشماری سراسری جمعیت حیات وحش در کشور خبر داد و گفت: این طرح به منظور دست یابی به آمار دقیق جمعیت وحوش در کشور اجرا شده است.

 

معاون سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: در اجرای این طرح از سازمان های مردم نهاد، محیط بانان، برخی شکارچیان مورد اعتماد و سایر دستگاه ها استفاده خواهد شد تا شرایط لازم برای اجرای دقیق و کامل این طرح در کشور فراهم شود.

 

وی تاکید کرد: بخشنامه مربوط به این موضوع 31 شهریور ماه سال جاری به تمام ادارات کل سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شده تا بتوانیم به آمارهای نسبتا دقیقی در این زمینه دست یابیم.

 

دبیری افزود: سرشماری سراسری در حالی صورت می گیرد که طی سالیان گذشته هر یک از ادارات حفاظت محیط زیست استانی به صورت محدودی اقدام به آماربرداری از حیات وحش خود می‌کرد و تا کنون اقدامی برای سرشماری سراسری حیات وحش کشور انجام نشده است.

 

 

دبیری در ارتباط با شکار غیرمجاز در کشور گفت: در حال حاضر حدود یک میلیون و 600 هزار قبضه اسلحه غیرمجاز در میان مردم داریم و نزدیک به همین میزان هم اسلحه مجاز در دست مردم است. در واقع بالای دو میلیون اسلحه در دست مردم وجود دارد و اگر حتی ده درصد آنها نیز به شکار بپردازند، نمی‌توانیم اطمینان داشته باشیم که جمعیت حیات وحش ما افزایش پیدا کرده باشد.

 

وی افزود: البته در مناطق حفاظت شده تعداد حیات‌وحش ثابت بوده و یا افزایش داشته است، اما در مناطق آزاد‌ براساس آمارهای محلی و برآوردها نمی‌توانیم چنین تصوری را داشته باشیم.

 

 

دبیری در ارتباط با بازگشت فسیل‌های ایرانی که از سال 55 به ایران بازنگشته‌اند، گفت: این فسیل‌ها که متعلق به دوران‌های مختلف زمین‌شناسی است و متعلق به جاندارانی همچون زرافه، ببر دندان خنجری و کرگدن است در حدود سال 53 در مراغه کشف می‌شود پس از‌ آن این فسیل‌ها در سال‌های 54 الی 55 برای مطالعه به آمریکا فرستاده می‌شود اما به دلیل مشکلاتی دیگر به کشور بازگردانده نمی‌شود.

 

معاون سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: اما پس از طرح دعوای ما در دادگاه لاهه و تایید این دادگاه و پذیرفتن نمایندگان آمریکا این فسیل‌ها قرار است که به کشور بازگردند در حال حاضر نیز دو نماینده از ایران برای بسته‌بندی کردن و تحویل گرفتن این فسیل‌ها عازم آمریکا شده‌اند.

فلسفه راه اندازی قرق های اختصاصی کاهش فشار بر مناطق چهارگانه حفاظتی است

وی با اشاره به قرق‌های اختصاصی اظهار کرد: ظرفیت‌های قانونی در این زمینه از سال 1346 پیش بینی شده است ولی تا کنون از آن بهره نبرده‌ایم به همین دلیل یکی از سرفصل های جلسه آینده شورای عالی محیط زیست را به این موضوع اختصاص داده ایم.

دبیری به اجرای طرح قرق های اختصاصی اشاره کرد و گفت: این قرق ها محدوده های بکری هستند که توسط یک شخص حقیقی نگهداری می شوند و فرد اجازه نگهداری حیوانات، تکثیر و پرورش آنها را دارد.

وی در ادامه تصریح کرد: فلسفه راه اندازی قرق های اختصاصی کاهش فشار بر مناطق چهارگانه حفاظتی است و ما از این قرق ها چشم داشت مالی نداریم.

 

وی اضافه کرد:‌ در حال حاضر قرق اختصاصی نداریم و محدوده‌های این قرق‌ها باید به تصویب شورای عالی محیط زیست برسد. سه قرق محلی در دستورکار است که در 29 دی ماه سال 93 آن ها را در دستور کار شورای عالی محیط زیست قرار داده ایم اما به دلیل تعدد موضوعات مطروحه در جلسات شورای عالی محیط زیست، تا کنون فرصت به طرح این موضوع نرسیده است و در حال حاضر دو قرق دیگر نیز پیشنهاد شده که آنها نیز به دستور جلسه بعدی شورای عالی محیط زیست اضافه خواهد شد.

 

دبیری در خصوص نواقص مطروحه در مورد سرشماری حیات وحش استان ها، اظهار کرد: از این پس مقرر شد در زمان تغییر و تحولات مدیریتی، مدیریان موظف باشند همان مراحلی که در مورد تحویل اعتبارات طی می شود در خصوص سرشماری حیات وحش مناطق نیز صورت پذیرد.

 

وی با اشاره به مشکلات مالی گفت:‌ تلاش‌های زیادی برای اخذ مجوز به منظور استخدام محیط بانان بیشتر انجام داده‌ایم ولی به دلیل مشکلات دولت در زمینه اعتبارات، تنها توانسته‌ایم مجوز استخدام تعداد محدودی را دریافت کنیم.

 

دبیری درباره برخی شایعات مبنی بر کناره گیری محیط زیست از موضوع سد گتوند، گفت:‌ سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاهی که وظیفه حفاظت محیط زیست را دارد باید اثرات زیست محیطی طرح‌ها را بررسی کند. در زمینه سد گتوند نیز باید این موضوع مدنظر باشد که آیا این سد دارای ارزیابی زیست محیطی هست یا نه ؟ آیا این ارزیابی را سازمان محیط زیست رد می‌کند یا نه؟ پس سازمان محیط زیست خود را در زمینه سد گتوند کنار نکشیده است ولی تنها می تواند در محدوده اختیارات قانونی خود اقدام کند.

 

وی درباره سیاست‌های سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه زمین خواری، گفت:‌ برنامه‌ای را برای تعیین میزان تخریب،‌ تجاوز و تصرف اراضی بر مناطق چهارگانه تحت مدیریت و نظارت سازمان حفاظت محیط زیست آغاز کرده‌ایم و در این زمینه از سازمان بازرسی کل کشور نیز کمک می‌گیریم و قصد داریم مشخص شود که در مناطق مختلف چه میزان تجاوز و تصرف صورت گرفته است.

 

دبیری اضافه کرد: ‌در برخی مناطق با وضعیت عجیبی روبرو بوده‌ایم. به عنوان نمونه در منطقه ورجین، تصرفاتی انجام شده است و سازمان حفاظت محیط زیست در بررسی‌های سال 93 خود به آن پرداخت. پرونده‌ای در این زمینه تشکیل شد و در اختیار دادستانی قرار گرفت و در حال پیگیری است. در سواحل دریای خزر نیز شاهد تجاوزاتی بوده‌ایم.

 

وی اضافه کرد: مذاکراتی با قوه قضاییه انجام داده‌ایم و این قوه آمادگی خود را برای انجام پیگیری‌های لازم اعلام کرده اند. ما برنامه‌هایی داریم که با مشخص شدن نوع تجاوزات، اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهیم.

 

 

دبیری در زمینه ساخت و سازهای دشت ارژن در استان فارس، گفت: ما تنها بخش بیرونی آن را مالک هستیم و بخش داخلی آن را نتوانستیم مالک باشیم. البته دهه 50 قرار بود این منطقه به پارک بین المللی تبدیل شود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی این کار منتفی شد. در آن زمان برای احداث پارک بین المللی دولت خریداری زمین‌های آن منطقه را از حاشیه‌ها آغاز کرد اما زمانی که طرح متوقف شد خریداری بخش‌های مرکزی که مهمترین بخش محدوده دشت ارژن بودند باقی ماند به همین دلیل اکنون مشکلاتی در این منطقه مبنی بر اینکه کدام بخش‌ها مستثنیات مردم است و کدام بخش ها متعلق به دولت، پیش آمده است اما به هر حال پرونده ساخت و سازها در دشت ارژن در حال پیگیری است.

 

 

وی درباره مسئله آشوراده نیز گفت: مسائل آشوراده بزرگ شده است. این بخش در منطقه میانکاله قرار دارد و مثل پناهگاه‌های دیگر دارای پناهگاه حیات وحش، طرح‌های مدیریت و زون‌های گردشگری است. مشکل زمانی آغاز شد که ادعاهای خارج از مسئولیت مطرح شد که با موازین زیست محیطی تطبیق نداشت و سازمان حفاظت محیط زیست در مقابل آن مقاومت کرد.

 

وی با اشاره به این ادعاها گفت: یکی از ادعاهای مطرح شده تصمیم برای تبدیل آشوراده به منطقه‌ای مانند جزیره کیش بود. آشوراده گوشه کوچکی از میانکاله است که 48 هکتار آن مستثنیات است که سال ها در اختیار شیلات بوده است.

 

دبیری اضافه کرد: منطقه آشوراده به یک تابو تبدیل شده است. در این منطقه باید طرح‌های گردشگری اجرا شود ولی سازمان حفاظت محیط زیست در برابر هتل سازی در آن ایستاد ولی آشوراده می‌تواند سایت گردشگری داشته باشد و جوامع محلی در آن برنامه‌های گردشگری اجرا کنند. اگر قرار باشد تاسیسات عظیمی برای تفرج احداث شود بندر ترکمن نزدیک آشوراده است.

دبیری در پایان اظهار کرد: قصد داریم همایش حقوق محیط زیست را برگزار کنیم و با اقدامات انجام شده، قضات در حال کمک به پرونده‌های مربوط به محیط زیست هستند.

 

 

علی تیموری مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این نشست در خصوص آتش سوزی جنگل ها در مناطق حفاظت شده، گفت: اگرچه در شش ماهه نخست سال 1394تعداد آتش‌سوزی‌ها در مناطق چهارگانه محیط‌زیست افزایش یافته اما وسعت آن حدود ۶۰درصد کاهش یافته است.

 

تیموری افزود: از سال ۹۰تا ۹۴میزان آتش‌سوزی در مناطق چهارگانه محیط زیست روند نزولی داشته و با اینکه از نظر تعداد، افزایش داشته، از نظر وسعت کاهش چشمگیری آتش‌سوزی در این مناطق داشته است.

 

وی تصریح کرد: در شش ماهه نخست سال ۹۴، ۲۱۰مرتبه آتش‌سوزی در مناطق چهارگانه محیط‌زیست رخ داده است؛ در حالی که در سال ۹۳، ۱۹۶مرتبه آتش‌سوزی در مناطق چهارگانه محیط‌زیست رخ داده بود. با این حال در شش ماهه نخست سال ۹۴نسبت به مدت مشابه در سال ۹۳، وسعت آتش‌سوزی‌ها در این مناطق ۶۰درصد کاهش یافته است.

 

مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست یادآور شد: به عنوان مثال در سال ۹۴در پارک ملی گلستان تاکنون آتش‌سوزی در حدود ۱۰۰هکتار از این منطقه رخ داده است در حالی که در سال‌های ۹۲و ۹۳به ترتیب در ۱۵۰۰و ۱۳۰۰هکتار از مناطق پارک ملی گلستان آتش‌سوزی رخ داد.

 

تیموری در خصوص علت کاهش وسعت آتش سوزی‌های امسال گفت: افزایش تجهیزاتی چون استفاده از صنعت هوایی؛ پهپاد، هلیکوپتر و هواپیما که دولت 8 میلیارد تومان برای آن اعتبار اختصاص داده، مانورهای اطفاء حریق و آمادگی مناطق سابقه‌دار در آتش سوزی، القای حساسیت پیشگیری و کاهش آتش سوزی به مدیران ادارات کل محیط زیست، تشکیل ستاد واکنش سریع در ادارات محیط زیست استان‌ها از عوامل چشمگیر در کاهش میزان آتش سوزی‌ها بوده است.

 

وی ادامه داد: در پنج ماهه نخست سال ۹۴وسعت آتش‌سوزی در مناطق چهارگانه ۲۶۵۰هکتار توسط بازرسی‌ها و بررسی‌های انجام شده برآورد شده است در حالی که این میزان در سال ۹۳در مدت مشابه معادل ۵۷۹۰هکتار بوده است.

 

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص اینکه چرا با وجود تامین اعتبار توسط دولت برای استفاده از هلی‌کوپتر و هواپیما در اطفای حریق در منابع طبیعی و مناطق چهارگانه محیط‌زیست در آتش‌سوزی هفته گذشته پارک ملی گلستان از این تجهیزات استفاده نشد؟، گفت: در سال ۹۴، هشت میلیارد تومان توسط دولت برای اطفای حریق با بالگرد و هواپیما در مناطق طبیعی اعتبار تصویب شده است و بنابراین استفاده از این تجهیزات، هیچ هزینه‌ای برای محیط‌زیست استان ها ندارد و استان ها نیز از این امکان بهره می برند.

 

 

مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تعداد گونه‌های در معرض انقراضی که در شش ماهه نخست سال جاری از بین رفته‌اند، اظهار داشت: در این مدت حدود ۱۴قلاده پلنگ در مناطق مختلف کشور از بین رفته و آمار دقیقی از تعداد خرس‌های قهوه‌ای در دسترس نیست و به نظر می‌رسد دو یا سه خرس قهوه ای تلف شده باشند.

وی افزود: در حال حاضر حدود ۸۰۰هزار شکارچی غیرمجاز در کشور وجود دارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش می کند با ایجاد قرق های اختصاصی، شکار و صید در کشور را مدیریت و ضابطه‌مند کند.

 

تیموری در خصوص مجوزهای شکار صادر شده از سوی سازمان محیط‌زیست اظهار کرد: در سال ۹۲برای حدود ۳۰۰رأس چهارپا شامل کَل و بز، قوچ، میش و آهو که هیچ یک از گونه‌های در معرض خطر انقراض کشور نیستند، مجوز شکار صادر شده است.

 

مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در سال 92، حدود ۵۰مجوز برای شکارچیان خارجی و ۲۵۰مجوز برای شکارچیان داخلی صادر شده است.

 

 

تیموری تصریح کرد: در سال ۹۳، نه برای خارجیان و نه برای شکارچیان داخلی هیچ‌گونه مجوز شکار و صیدی صادر نشد.

 

وی افزود: در چهار ماهه نخست امسال تاکنون به غیر از مجوز شکار گنجشک در پنج استان و بلدرچین در هفت استان، هیچ مجوزی برای شکار و صید نه شکارچیان خارجی و نه برای شکارچیان داخلی صادر نشده است.

 

تیموری تاکید کرد: مجوزهایی که برای شکار گنجشک و بلدرچین صادر شده در حد معیشت و امرار معاش جوامع محلی در استان‌هایی مانند خوزستان، لرستان و تهران صادر شده است.

 

مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: برنامه‌ای با حضور اساتید دانشگاه، معتمدین محلی، NGOهای زیست محیطی و شکارچیانی که اسلحه‌های خود را بر زمین گذاشته‌اند، در حال تبیین شدن است تا بر اساس سرشماری‌های پاییزه در خصوص صدور مجوز شکار و صید در استان‌های مختلف در سال جاری تصمیم‌گیری شود.

 

به گفته تیموری، بر اساس این سرشماری‌ها تاکنون در برخی از استان‌ها از جمله خراسان جنوبی و برخی دیگر استان‌ها نرخ رشد جمعیت حیات‌وحش به ویژه چهارپایان مثبت بوده اما هنوز تصمیمی گرفته نشده است.

 

 

حمید گشتاسب میگونی مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست سد گتوند را نمونه بارز توسعه ناپایدار در کشور دانست و گفت: این سد بر روی سازند نمکی گچساران ساخته شده و از همان ابتدا گفته شده که مشکلاتی ایجاد خواهد کرد ولی متاسفانه به رغم هشدارها، مورد غفلت واقع شد.

وی افزود: راه حلی که من پیشنهاد می‌کنم تخریب سد است زیرا غیر از این هر راهکاری که ارائه شود کارگشا نخواهد بود.

گشتاسب میگونی در خصوص تدوین طرح های مدیریت مناطق تحت حفاظت محیط زیست، گفت: طرح مطالعاتی 130 منطقه از 278 منطقه تهیه شده و برای  70 منطقه نیز بر اساس طرح های مطالعاتی، برنامه مدیریت مناطق تدوین شده است.

مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست افزود: یکی از مواردی که در طرح های مطالعاتی و مدیریتی مناطق در نظر گرفته شده، زون گردشگری در مناطق است.

وی ادامه داد: زون گردشگری بر اساس شاخص های گردشگری پایدار تنظیم شده و قرار است شش منطقه به صورت پایلوت برای مباحث گردشگری پایدار انتخاب و معرفی شوند.

این مقام مسئول با اشاره به نقایص حفاظت سنتی از مناطق طی پنج دهه گذشته، اظهار کرد: امروز تمام دنیا به این نتیجه رسیده اند که مناطق حفاظت شده باید با مشارکت مردم و بهره گیری پایدار آن ها از این مناطق محافظت شوند.

گشتاسب میگونی، توریسم پایدار را یکی از مباحث نهفته در نگاه نوین حفاظتی دانست و گفت: در همین راستا آئین نامه و ضوابط طبیعت گردی در حال تدوین است.