بایدن خواهان بازگشت بدون پیش شرط به برجام است/ بایدن به نظرات عربستان در مورد بازگشت به برجام توجهی ندارد/ محاصره قطر به زودی به پایان می‌رسد

«رحمن قهرمانپور»، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل، در گفت و گو با خبرنگار سیاسی برنا درباره اظهارات اخیر عربستان گفت: قاعدتا ایران در مرحله چانه‌زنی‌های دیپلماتیک قرار دارد و بازیگران ذی‌نفع در موضوع برجام احساس می‌کنند که زمان مناسبی است که برگ‌های برنده خود را آشکار کنند؛ ایران که قبل از این اتفاقات اعلام موضع کرد، ظریف و روحانی نیز در مصاحبه‌های متعدد و همچنین مجلس، مواضع خود را اعلام کرده‌اند.

او افزود: از سوی دیگر نیز بایدن در مصاحبه‌ای که با توماس فریدمن داشت، خطوط کلی سیاست آینده دولت خودش را در قبال برجام و ایران اعلام کرد و بعد از مصاحبه بایدن، شاهد بودیم که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، در این باره اظهارنظر کرد و از روز گذشته نیز مقامات کویتی و عربستانی و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس موض عگیری کردند.

قهرمانپور ادامه داد: اینکه در عمل چه اتفاقی رخ می‌دهد تابع کنش و واکنش بازیگرانی است که در حال حاضر در شرایط فعلی و مراسم تحلیف جو بایدن، مواضع و پیش‌شرط‌ها و خواسته‌های خود را بیان می‌کنند تا قدرت چانه‌زنی خودشان را افزایش دهند اما آنچه را که اکنون می‎توان با ضریب اطمینان بالایی مطرح کرد این است که بایدن در مصاحبه با فریدمن هم تکرار کرد که سیاست دولت او، بازگشت به برجام است البته از اظهارات قبلی مقامات آمریکایی می‌توانیم نتیجه بگیریم که در داخل دولت بایدن در مورد نحوه بازگشت به برجام، اختلاف نظر وجود دارد.

بایدن خواهان بازگشت بدون پیش شرط به برجام است

او اضافه کرد: عده‌ای بر این باورند که دولت بایدن بلافاصله پس از در اختیار گرفتن قدرت در کاخ سفید، بدون پیش شرط و انجام مذاکره به برجام بازگردد و تلاش کند که ادامه مسیر خودش، ایران را برای پذیرش محدودیت‌‎های بیشتر در زمینه مذاکره در مورد موضوعات موشکی و منطقه‌ای تحت فشار قرار دهد. عده‌ای دیگر در درون دولت بایدن بر این باورند که دولت بایدن نباید در بازگشت به برجام عجله کند به نظر می‌رسد وندی شرمن، این دیدگاه را نمایند‌گی می‌کند. این گروه معتقدند که دولت بایدن باید از هزینه‌هایی که دولت ترامپ در تعامل با ایران پرداخته، بهره‌برداری لازم را ببرد و به همین آسانی، سیاست ترامپ را در قبال ایران نادیده نگیرد و تلاش کند با تأمل و تدبیر به برجام بازگردد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی منطقه عنوان کرد: مقاله‌ای که توماس فریدمن در روزنامه نیویورک تایمز نوشت و در ایران بازتاب داشت بیان‌کننده همین نگاه بود؛ در واقع او هم معتقد بود که بازگشت به برجام، پیش از آنکه موضوع موشکی ایران به سرانجام برسد، اقدام درستی نیست. اما بایدن در مصاحبه‎ای که با روزنامه نیویورک تایمز و توماس فریدمن، نظر گروه اول را تایید کرد هرچند با قاطعیت از بازگشت بدون پیش شرط به برجام سخن نگفت. اما به نظر می‌رسد که جو بایدن طرفدار گروه اول است به بیانی دیگر سخنان او، بدین معناست که آمریکا به برجام بازمی‌گردد و پس از بازگشت به برجام، به رایزنی و مشورت با متحدان اروپایی و منطقه‌ای آمریکا می‌پردازد مبنی بر اینکه مسیر بعدی تعامل یا مهار ایران چگونه باشد و در اینجا اشاره می‌کند که پس از بازگشت به برجام، موضوع موشک‌های ایران و فعالیت‌های ایران در منطقه در دستور کار قرار گیرد.

بایدن در مورد لحاظ کردن نظرات امارات و عربستان درباره بازگشت به برجام سخنی نگفته است

قهرمانپور با تاکید بر اینکه بایدن از ضرورت حضور امارات و عربستان در این بخش از مذاکرات سخن گفته است، تصریح کرد: به بیانی دیگر در مصاحبه بایدن، سخنی مبنی بر حضور امارات و عربستان یا در نظرگرفتن نظرات آنها درباره بازگشت به برجام نیست بلکه او می‌گوید که آمریکا به برجام بازمی‌گردد اما در ادامه تلاش می‌کند، ایران را مهار کند و در مهار ایران یا مذاکره احتمالی با ایران بر سر مسائل موشکی و منطقه‌ای، ضروری می‌داند که امارات و عربستان هم حضور داشته باشند آن هم به منظور رفع دغدغه‌ها و نگرانی‌های این دو کشور در ارتباط با ایران.

او اضافه کرد: گروهی یا نظریه‌پردازانی در آمریکا بر این باورند که دلیل اصلی نزدیکی امارات و بحرین به اسرائیل، نگرانی از تهدیدات ایران است. از این رو پیشنهاد می‌کنند اگر دولت بایدن بتواند نگرانی‌های امنیتی بحرین، امارات و عربستان را رفع کند در آن صورت خاورمیانه باثبات‌تر شده و در نتیجه زمینه برای کاهش حضور آمریکا در خاورمیانه و حرکت به سمت آسیا و مهار چین فراهم خواهد شد.

عربستان با آمدن بایدن در مواضع سرسختانه خود انعطاف نشان داده است

این کارشناس مسائل منطقه در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از سخنان وزیر امور خارجه سعودی مبنی بر مشورت با عربستان در خصوص هرگونه توافق با ایران چیست؟ تشریح کرد: جهت‌گیری‌های کلان عربستان در منطقه به ویژه در شبه جزیره عربی و خلیج فارس، ناخواسته به سیاست منطقه‌ای آمریکا گره خورده است. بدین معنا که نحوه حضور آمریکا در منطقه، میزان حمایت واشنگتن از ریاض، تاثیر بسیار زیادی در جهت‌گیری‌های منطقه‌ای عربستان دارد. در چهار سال گذشته که دولت ترامپ بدون توجه به انتقادهای صورت گرفته از عربستان و پرونده حقوق بشری این کشور، از بن سلمان و عربستان حمایت می‌کرد، شاهد بودیم که عربستان، سیاست تهاجمی‌تری در منطقه در پیش گرفته بود اما در حال حاضر که بایدن روی کارآمده به صورت طبیعی، عربستان نگرانی‌های جدی درباره آینده روابط آمریکا و عربستان نسبت به میزان حمایت واشنگتن از ریاض دارد.

او ادامه داد: در این فاصله کوتاه، عربستان به دعوت ترکیه به کاهش تنش پاسخ مثبت داد. وزیر خارجه دو کشور عربستان و ترکیه با یکدیگر دیدار کردند این در حالی بود که قبل از این عربستان به دلیل نحوه برخورد ترکیه با موضوع قتل خاشقچی، واردات تعداد زیادی از کالاها از ترکیه به عربستان را تحریم کرده بود. به عبارت دیگر، ریاض، موضع سازش ناپذیری در برابر آنکارا داشت اما زمانی که مشخص شد بایدن رئیس جمهور بعدی آمریکا است در مواضع خود انعطاف نشان داد. عربستان همچنین درباره محاصره قطر طی چند سال گذشته، موضع سرسختانه‎ای داشت و در مورد ضرورت ترمیم جهت‌گیری در شبکه الجزیره و کاهش حمایت دوحه از اخوان المسلمین، اختلافات جدی با دوحه داشت اما در این فاصله کوتاه در این ارتباط هم انعطاف نشان داد و خبرهایی منتشر شده حاکی از آن است که محاصره قطر به زودی به پایان می‌رسد.

درخواست عربستان از بایدن در مورد ایران

رحمن قهرمانپور تاکید کرد: موضوع ایران هم از این قاعده، مستثنی نیست. عربستان نگرانی‌های جدی دارد در این باره که بازگشت آمریکا به برجام، قدرت مانور منطقه‌ای ایران را افزایش دهد و این موضوع را به طور طبیعی تهدیدی برای خودش می‌داند چراکه هر چه، قدرت ایران افزایش یابد به تبع آن، حضور منطقه‌ای عربستان ضعیف تر می‌شود. از این رو عربستان از واشنگتن می‌خواهد که نظرات عربستان را درباره بازگشت به برجام و نحوه تعامل با ایران در نظر بگیرد.

گفتنی است؛ فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان روز شنبه گفت که درباره هرگونه توافق هسته‌ای میان واشنگتن و تهران باید با کشورهای حوزه خلیج فارس نیز مشورت شود.

همزمان با این اظهارات، عبداللطیف الزیانی وزیر خارجه بحرین نیز در سخنانی گفت که کشورهای حوزه خلیج فارس آماده مذاکره با ایران هستند.