احمد محیط‌طباطبایی: ساخت فیلم و سریال در موزه‌ها باید متوقف شود

سید احمد محیط طباطبایی کارشناس فرهنگی و رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سریال‌ها و حتی رمان‌های تاریخی را نمی‌توان با کتاب‌های تاریخ مقایسه کرد چرا که خالق این آثار با محوریت قرار دادن برخی ماجراهای تاریخی دست به داستان‌سرایی می‌زنند و نویسنده رمان‌ها خودشان نیز بر این نکته تأکید دارند که این آثار به عنوان سند تاریخی کارایی ندارند و آنچه در این اثر ادبی می‌خوانیم روایتی است که در یک فضای اجتماعی مختص یک زمان خاص نگارش شده که ممکن است نام و نشانی آشنا از آن دوران نیز در این اثر به چشم بیاید.

محیط طباطبایی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال علی حاتمی آثار تاریخی قابل توجهی خلق کرده اما همه آن فیلم‌ها و سریال‌ها حاوی روایتی هستند که از نگاه این کارگردان به یک رویداد تاریخی مطرح شده‌اند. فیلمساز باید مرزبندی خود را در مواجهه با روایات تاریخی مشخص کند. برخی مدعی هستند که روایتی دقیق از تاریخ دارند و واقعیت را به تصویر می‌کشند و برخی تنها اقتباسی از یک روایت تاریخی دارند. فکر می‌کنم سریال «جیران» یک اثر اقتباسی است و نمی‌توان از آن انتظار روایتی دقیق از تاریخ داشت اما با توجه به اینکه حسن فتحی پیش‌تر ساخت آثاری چون «شب دهم» و «پهلوانان نمی‌میرند» را در کارنامه خود دارد از او انتظار بیشتری می‌رفت که در این سریال برآورده نشده است. در واقع در «شب دهم» ما شاهد یک فضاسازی و قصه‌پردازی دقیق هستیم که برآمده از فرهنگ خودمان است اما در «جیران» چنین مشخصه‌ای وجود ندارد.

وی افزود: در سریال‌های ترکیه‌ای، اثری چون «حریم سلطان» که بسیار مورد توجه مخاطبان ایرانی هم قرار گرفت سریالی بود که در آن فضای حرم‌سرای سلطان سلیمان به شکلی ترسیم شده بود که ویژگی‌های فرهنگی این کشور را در آن می‌شد به وضوح دید و به نوعی شاهد تبلیغ این فرهنگ هم بودیم. سریال «جیران» روایتگر قصه‌ای از حرم‌سرای ناصرالدین شاه است. در این روایت باید به این نکته توجه داشت که حرمسرا در دوره‌ قاجار با آنچه که در دوره‌های قبل مثل دوره شاه عباس صفوی بوده متفاوت است. در دوره قاجار حرم‌سرا به شکلی بوده که اقوام، گروه‌ها و شهرهای مختلف سعی داشتند حداقل یک فرد در آن داشته باشند تا اگر مشکلی برای آن‌ها به وجود آمد در واقع یک نماینده در دربار داشته باشند. در واقع حضور در حرم‌سرا یک جنبه سیاسی داشت اما در سریال «جیران» ما این جنبه‌ها را شاهد نیستیم و کاملاً فضایی عاشقانه روایت می‌شود. شاید کارگردان «جیران» سعی در روایت یک قصه عاشقانه داشته اما برای مثال به رمانی چون «دزیره» اشاره می‌کنم که قصه‌ای عاشقانه و تاریخی دارد و با ریتم و فضاسازی مناسبی روایت می‌شود که علاوه بر دنبال کردن یک ماجرای عاشقانه شما حداقل فضاسازی مناسبی از آن دوره تاریخی را احساس می‌کنید و همه می‌دانیم آنچه که در این اثر روایت می‌شود یک قصه ساخته شده از ذهنیات نویسنده‌اش است.

این کارشناس فرهنگی در ادامه با انتقاد از تصویربرداری این سریال در بناهای تاریخی گفت: مشکل اصلی که من با سریال «جیران» و آثاری از این دست دارم به این موضوع مربوط می‌شود که تصویربرداری این آثار در بناهای تاریخی انجام می‌شود. ساخت فیلم مستند و خبری در موزه‌ها می‌تواند توجیه‌پذیر، درست و منطقی باشد اما ساخت فیلم و سریال داستانی در فضای موزه اقدامی اشتباه و مخرب است که شأن آن فضا را هم زیر سوال می‌برد و نمونه مشخص آن اتفاقی است که در موزه هنرهای معاصر در زمان اجرای پرفورمنس رخ داد و به یک اثر هنری آسیب وارد شد.

وی در پایان افزود: استفاده از فضای موزه به عنوان لوکیشن سینمایی در هیچ جای دنیا اقدامی منطقی به حساب نمی‌آید، در دیگر کشورها فضای تاریخی در شهرک‌های سینمایی ساخته می‌شود. در سال‌های گذشته به نظر می‌رسد این موضوع بیشتر مورد توجه بود و به عنوان مثال وقتی علی حاتمی قصد داشت سریال یا فیلمی تاریخی بسازد لوکیشن‌هایش را در شهرک سینمایی می‌ساخت و تصویربرداری در آنجا انجام می‌شد. امروز که تکنیک فناوری برای ایجاد چنین فضاهایی فراهم است به هیچ‌وجه نباید اثری سینمایی یا تلویزیونی در موزه ساخته شود چرا که این اقدام هم می‌تواند آسیب‌زننده باشد و هم به نوعی شأن آن مکان را از بین می‌برد.

انتهای پیام //