پاسخی به یکی از مهم‌ترین پرسش‌های فلسفی در «عقلانیت در کنش»

به گزارش خبرگزاری برنا، کتاب حاضر، یکی از مهم‌ترین کتاب‌های سرل است. سرل در این کتاب تلاش کرده است تا تحلیلی از برخی از بحث‌انگیزترین مسائل فلسفی ارائه دهد. مسائلی مانند این‌که کنش ارادی چگونه به وجود می‌آید؛ آیا ما واقعاً دارای اراده آزاد هستیم یا نه؛ چرا کارهایی را انجام می‌دهیم که بد میدانیم؛ و عقلانیت عملی یعنی چه و دارای کدام مؤلفه‌هاست. جنبه‌های مختلف عقل عملی در این کتاب با روشی جذاب موردبحث قرار گرفته است.

شرایط تحقق مقوله کنش عقلانی تاکنون بارها در فلسفه مطرح شده است. جان سرل (John Searle) نیز به عنوان فیلسوفی تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این پرسش می‌گوید تصور کنید در یک جلسه کاری برای رأی دادن به تصمیم باید دست خود را بالا ببرید، سپس می‌پرسد علت رأی دادن شما و این تصمیم شما چیست و می‌پرسد آیا علت رأی دادن شما، بالا رفتن دست است و رأی مثبت شما معلول آن؟ سرل بحث خود را از همین نقطه آغاز می‌کند و نشان می‌دهد پذیرفتن این ادعا که علت رأی دادن بالا رفتن دست باشد، سخت است. شاید همین تلنگر، انگیزه بالایی باشد برای آنکه همراه با خواندن کتاب، سرل را در پیشبرد نگاهش همراهی کنید. این فیلسوف در کتاب عقلانیت در کنش با نقد پاسخ فلاسفه پیش از خود، گامی به جلو بر می‌دارد و جوابی نو عرضه می‌کند و توضیحی ارائه می‌دهد که عقلانیت چطور در کنش بروز پیدا می‌کند.

این اثر توضیح نظر سرل درباره عقلانیت عملی است. هرچند در جامعه فکری امروز، استدلال‌هایی برای به چالش کشیدن این نوع از عقلانیت مطرح می‌شود؛ سرل در این کتاب تلاش نمی‌کند تا استدلال‌های فلاسفه پیش از خود را مفصل پاسخ دهد. هرچند وی گذرا به برخی از آنها اشاره می‌کند. این کتاب در مجموع نقد مدلی از عقلانیت است که رواج زیادی دارد و سرل آن را مدل کلاسیک عقلانیت نامگذاری می‌کند و دیوید هیوم (فیلسوف اسکاتلندی قرن هیجدهم)، امانوئل کانت (فیلسوف آلمانی قرن هیجده و نوزدهم) و ارسطو را در این دسته جای می‌دهد. سرل در این کتاب جنبه‌هایی از عقلانیت عملی را بازمی‌گوید که حیوانات فاقد آن هستند.

سرل نشان می‌دهد عقلانیت ابزاری به انسان کمک می‌کند تا برای آینده برنامه‌ریزی کند و راه حل مشکلاتش را پیدا کند. به باور این فیلسوف تحلیلی انسان با عقلانیت خود می‌تواند بین اهداف ناسازگار دست به انتخاب بزند. وجه تمایز دیگر مؤثر در عقلانیت عملی انسان «میل» است. وی به طور مفصل به عامل میل، انگیزه و شور در اعمال اخلاقی می‌پردازد.

این کتاب از چند فصل تشکیل شده که مباحث آنها در امتداد یکدیگر قرار دارند و برای خواننده مبتدی خواندن فصول آغازین برای فهم موضوعات بعدی ضروری است.

فصل اول کتاب استدلال‌های خود را بر ضد پیش‌فرض‌های مدل کلاسیک و وجود شکاف بین تصمیم و نیت اختصاص داده است.

این فیلسوف تحلیلی در فصل دوم شکاف‌ها را توضیح و نشان می‌دهد در کنش‌های عقلانی سه شکاف عمده وجود دارد و آنها را این‌طور نام می‌برد؛ شکاف بین تأمل و تصمیم واقعی، شکاف تصمیم واقعی و تلاش برای انجام کنش و در نهایت شکاف در ساختار در حین کنش تا تکمیل فعالیت. او در فصل سوم کتاب این موضوع را بررسی می‌کند و به جنبه‌ها و پیامدهای شکاف می‌پردازد.

از موضوعاتی که در این کتاب بررسی می‌شود «نفس آگاه» و «ساختار منطقی استدلال» و «آگاهی و کنش» است که هریک شامل بحث‌های دقیق و ریزبینانه جان سرل است و برای اهل فن حاوی نکات دقیق و مفید.

شناخت نسبی زندگی علمی جان سرل در شناخت اندیشه او مهم است. وی از همان ابتدای فعالیت حرفه‌ای و اندیشه‌ای سعی در فهم واقعیات مربوط به زبان داشت. او به مقوله شکاکیت می‌تازد و باور دارد علم تا حد زیادی جهان را به‌درستی بازنمایی می‌کند و معرف ما از جهان به واسطه همین علم در حال افزایش است.

جان راجرز سرل دانش‌آموخته دکتری از دانشگاه آکسفورد انگلیس است. وی در مدت تحصیل در این دانشگاه تحت تأثیر دیدگاه‌های آوستین، گیلبرت رایل (فیلسوف انگلیسی اوایل قرن بیستم) و پیتر استراوسون (فیلسوف انگلیسی معاصر) قرار گرفته و به همین دلیل برای زبان شان ویژه‌ای قائل می‌شود. او اکنون مدرس دانشگاه برکلی آمریکا و عمده مطالعاتش در موضوع فلسفه زبان، فلسفه ذهن و خودآگاهی است.

انتهای پیام //