عطار بر خلاف سنایی در شعرهایش زبانی مردمی داشت

به گزارش خبرگزاری برنا، برنامه گفت و گوی فرهنگی با موضوع جایگاه عطار نیشابوری در عرفان و ادبیات فارسی و با حضور دکتر غلامحسین مراقبی پژوهشگر و نویسنده و ضیاء الدین خالقی، شاعر روانه آنتن شد.

دکتر غلامحسین مراقبی پژوهشگر و نویسنده در ابتدا با بیان اینکه وقتی سخن از عطار می گوییم، افسانه هایی که درباره او وجود دارد را باید به کنار بگذاریم، اظهار داشت: نباید بگوییم عطار کسی بوده است که 500 بیمار را درمان کرده است. می دانیم هیچ گاه هیچ پزشکی نمی تواند 500 بیمار را درمان کند.

وی با تاکید بر اینکه به جایگاه عطاری، عطار نیشابوری کاری نداریم، گفت: عطار پیش از این کار نیز شاعر بوده است. اگر سنایی نخستین کسی است که طریقت را وارد شعر کرد، اما دشوار گویی را آغار کرد اما عطار روان گویی را پیش گرفت. عطار زبان خاص خودش را دارد و حدود 800 داستان کوتاه دارد که در این داستان های کوتاه تبلیغ اندیشه و تفکر و عرفان شخصی خودش را به کار می برد.

وی با اشاره به اینکه عطار پیرو بغدادی بود، بیان داشت: بغدادی دست پرورده نجم الدین کبری بود و در زمان بحران در سرزمین ما بود زیرا مغول ها داشتند می آمدند. آن ز مان بحث این بود که باید ادبیات مقاومتی داشته باشیم یا اینکه ادبیات مان برای کنار کشیدن و نشستن در جایی بود. گرچه برخی از سرزمین رفتند مانند مولوی اما نجم الدین کبری ایستاد و با سنگ با مغول ها جنگید و همچین شیخ عطار نیز ایستاد و کشته شد.

مراقبی به کتاب های عطار اشاره کرد و ادامه داد: منطق الطیر و مصیبت نامه این شاعر بسیار زیبا است. اندیشه و تفکر عطار را می توانیم در این دو کتاب به راحتی ببینیم.

این پژوهشگر با رد این ادعا که عطار بیش از 100 کتاب به نگارش درآورده است، اظهار داشت: عمر عطار کوتاه بود و فقط 54 سال زندگی کرد. ضمن اینکه مشاغل دیگری همچون طبابت و وزارت هم داشت و وقت نمی کرد که این همه کتاب را به نگارش در بیاورد.

وی تصریح کرد: اندیشه و تفکر عطار را می توان در فتوت نامه و منطق الطیر به راحتی پیدا کرد؛ اندیشه های زیبا و نقادانه ای داشته است.

ضیاء الدین خالقی، شاعر در ادامه با بیان اینکه می توان شاعرها را به چند دسته تقسیم کرد، اظهار داشت: شاعرهایی که عارف هستند و عرفانشان بر شعرهایشان پیشی دارد و یا برعکس. در واقع در عارف های شاعر، شعرهایشان جایگاه ایدئولوژیک شان است و خیلی ها هم شاعر عارف هستند یعنی شعرشان بر عرفانشان برتری دارد، مانند حافظ و سعدی و برخی دیگر هم شعر و عرفانشان در جایگاه برابر است مانند مولانا و عطار.

وی بیان داشت: عطار در زمانی حضور داشته است که زمینه آماده بوده است و شعر ایرانی را به مرتبه والاتری هدایت کرده اند. شعر ایرانی را شعر عرفانی کردند و در واقع به غزل عرفانی رسیدند و زمینه ای برای تعدیل این امر شدند و به جایی رسیدیم که حافظ و سعدی این وضعیت را تعدیل کردند. این افراد در واقع سعی کردند به حقیقت شعر و اوج آن نزدیک تر شوند و همه این زمینه ها پیش از عطار آماده بود و امثال عطار نیز با عرفانی کردن غزل، پرورش دادند.

مراقبی در ادامه با بیان اینکه سنایی نخستین کسی است که می خواهد از ابزار داستان بهره بگیرد و شعر بسُراید، اظهار داشت: مسئله ای که درباره سنایی مطرح است این است که در واژگان بسیار سخت گیر است و به همین جهت سختی زیادی در کلمات او یافت می شود و کلمات وزن بسیار زیادی دارد.

وی ادامه داد: همچنین او در زمانی می زیست که خونریزی بسیار زیاد شده بود و استبدادی که حنفی ها به کار می بردند، بسیار سخت بود و نمی گذاشتند کسی به جز خودشان سخن بگوید. حتی برای یکی از کتاب هایش حکم ارتداد برای سنایی دادند که نجات یافت.

وی با بیان اینکه عطار بر خلاف سنایی زبان مردمی را به کار می برد، بیان داشت: غزل عرفانی با عطار آغاز شد زیرا سنایی با غزل میانه ای نداشت.  طنزی که در کلام عطار است طنز عریان است و به همه چیز به دیده شک نگاه می کند و پوسته ای از مردمی گری در شعرهایش وجود دارد و هنور لایه کاملی نشده است.

این نویسنده با طرح این پرسش که چرا در منطق الطیر وقتی مرغان در مرحله نهایی می رسند، سیمرغ را نمی بینند، گفت: در واقع آنها به مرحله ای می رسند که خودشان در آن غرق شده اند و این فنا فی الله است زیرا وادی هفتم فنا است.

شایان ذکر است برنامه گفت و گوی فرهنگی شنبه تا چهارشنبه ساعت 20 از شبکه رادیویی گفت و گو پخش می شود و علاقه مندان می توانند برای دریافت فایل صوتی برنامه به سایت رادیو گفت و گو مراجعه کنند.