انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درگذشت استاد محسن جهانگیری را تسلیت گفت

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ محسن جهانگیری، در سال ١٣٠٨ش در قصبه ضیاء‌آباد از مضافات قزوین متولد شد. ابتدا به مکتب‌خانه رفت و قرآن آموخت، بعد تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش به پایان رساند. از آنجا که به علوم دینی علاقه‌مند بود برای ادامه تحصیل به قم رفت و محضر آیات عظام محمدتقی خوانساری، سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای تبریزی، بروجردی و سیدمحمدحسین طباطبایی را درک کرد، در زبان عربی تبحر یافت و از سوی دیگر دلبسته عرفان اسلامی شد. در این ایام با بزرگانی چون امام موسی صدر، استاد جلال‌الدین آشتیانی، آیت‌الله دکتر بهشتی و آیت‌الله شهید مرتضی مطهری آشنا و همکلاس گردید.

جهانگیری در سال ١٣٣٢به تهران بازگشت و دوره متوسطه را در آموزشگاه شبانه خرائلی گذراند. بعد از اخذ دیپلم، در سال ١٣٣٣ وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد و در رشته فلسفه به تحصیل پرداخت. در این ایام نیز از محضر استادان برجسته‌ای چون دکتر یحیی مهدوی، پروفسور هانری کربن، محمد مشکوه، دکتر محمود شهابی، ابوالحسن شعرانی و دکتر سید احمد فردید بهره برد و فوق‌لیسانس گرفت. موضوع پایان‌نامه او ترجمه بخشی از کتاب «نقد خرد محض» اثر کانت بود. بعد تحصیلات خود را در همان رشته ادامه داد و در سال ۱۳۵۱ موفق به اخذ دانشنامه دکتری از دانشگاه تهران شد. عنوان رساله دکتری او «مقایسه وحدت وجود ابن‌عربی و وحدت جوهر اسپینوزا» بود که با راهنمایی سید احمد فردید به انجام رسید و دکتر نصر و دکتر جلیلی مشاوره آن را به عهده داشتند.

دکتر جهانگیری در این ایام نیز با دکتر غلامرضا اعوانی، دکتر نقیب‌زاده‌، دکتر مهتاب مستعان و دکتر نبهی هم ‌دوره بود. او کار تدریس را از دبیرستان‌های تهران آغاز کرد و تا سال ١٣٣٦ش آن را ادامه داد. سپس از سال ١٣٥٢ تا١٣٥٤ در دانشگاه ملی (شهید بهشتی) به تدریس فلسفه پرداخت. اما با اخذ درجه دکتری، رسماً به دانشگاه تهران انتقال یافت و مشغول تدریس «فلسفه غرب از بیکن تا هیوم»، «عرفان نظری» در دوره لیسانس و «فلسفه اسپینوزا»، «فلسفه دکارت»، «عرفان نظری» و … در دوره‌های فوق لیسانس و دکتری شد. دکتر جهانگیری علاوه بر تدریس، دمی از پژوهش، تألیف و ترجمه در زمینه فلسفه غرب و عمدتاً اسپینوزا و فلسفه اسلامی به‌ویژه ابن‌عربی باز نایستاد. 

از آنجا که دکتر جهانگیری معلم حقیقی دانش و اخلاق بود و در طول حیات خود شاگردان متعددی را در مکتب خویش پرورش داد، در سال ۱۳۶۸ به عنوان استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس، در سال ۱۳۷۷ پژوهشگر برجسته و در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان چهره‌ ماندگار رشته فلسفه معرفی شد و مورد تقدیر قرار گرفت. 

دکتر جهانگیری در حوزه تحقیق فلسفی برای پژوهشگران علاقه‌مند به عرفان ابن‌عربی و فلسفه‌های جدید به‌خصوص پایه‌گذران تفکر جدید یعنی فرانسیس بیکن (۱۵۶۱-۱۶۲۶) و رنه دکارت (۱۵۹۶-۱۶۵۰) نامی شناخته شده است. او پژوهش‌های ارزشمندی در زمینه عرفان نظری، فلسفه اسلامی به‌ویژه اندیشه‌های عرفانی ملاصدرا و ابن‌سینا و تأملات فلسفی در اسلام انجام داده و دیدگاهی مقایسه‌ای و تطبیقی به فلسفه اسلامی و غرب داشته است. برای نمونه به اعتقاد او رابطه تنگاتنگی میان«وحدت جوهر» اسپینوزا با «وحدت وجود» ابن‌عربی وجود دارد. در ساحت فکر و جهان اندیشه اسپینوزا «سعادت» به شهود،عشق و معرفت به خدا خلاصه می‌شود. ابن عربی هم مانند او سعادت بشر را در عشق به خدا می‌داند و لاغیر. 

آثار متعددی از وی در زمینه فلسفه اسلامی، فلسفه غرب و حکمت اسلامی اعم از ترجمه، تألیف و تصحیح باقی مانده است که از آن جمله می‌توان به ترجمه«شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی، بندیکت اسپینوزا»، «اخلاق، بندیکت اسپینوزا» و تصحیح کتاب «کسر اصنام‌الجاهلیه» تألیف محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی و تألیف کتاب‌های «اسپینوزا: فیلسوفی جاودانه»، «احوال و آثار و آراء فرانسیس بیکن»،«محی‌الدین ابن‌عربی چهره برجسته عرفان اسلامی»، «رابطه اجتهاد و اخباری‌گری»، «بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد» اشاره کرد. مجموعه مقالات استاد نیز در سه جلد به کوشش زهرا قزلباش در انتشارات حکمت و با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی انتشار یافته است. جلد اول: کلام اسلامی، جلد دوم: عرفان و فلسفه اسلامی و جلد سوم: فلسفه غرب.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات ارزشمند علمی و فرهنگی آن استاد برجسته فلسفه و عرفان اسلامی، مراسم بزرگداشتی در ٦ اسفندماه ١٣٩٠ برگزار کرد و از ایشان به‌عنوان یکی از مفاخر فرهنگی این کهن‌سرزمین تقدیر به عمل آورد و زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی او را به اهتمام احمد مظاهری منتشر کرد. این مجموعه مشتمل بر گفت‌وگو با دکتر محسن جهانگیری/ سعید انواری و احمد مظاهری و مقالاتی از رضا داوری اردکانی، احمد احمدی، سعید انواری، سیدمصطفی شهرآیینی، یوسف نوظهور، فاطمه فنا، عبدالحسین خسروپناه، حسین شیخ‌رضایی، محمدجواد اسماعیلی، محمدعلی میرباقری و علی گلباز است. 

در این مراسم که با حضور دکتر سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر غفاری، رئیس گروه فلسفه دانشگاه تهران، استادان و پژوهشگران برگزار شد، رئیس وقت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دکتر سید‌محمد حسینی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، رئیس سابق حکمت و فلسفه، دکتر غلامرضا اعوانی، رئیس سابق انجمن حکمت و فلسفه و استاد فلسفه و مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد احمدی، رئیس فقید انتشارات سمت به ایراد سخنرانی پرداختند. 

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درگذشت این استاد فقید را به خانواده آن مرحوم و اصحاب فرهنگ و اندیشه تسلیت عرض می‌‌کند.