اقتضائات پژوهش‌های دینی در مواجه با علم مدرن

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا در نشست اقتضائات پژوهش‌های دینی در مواجهه با علم مدرن از سلسله‌نشست‌های پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دین اظهار کرد: مفهوم علم در دو سده نوزدهم و بیستم، به دلیل تغییر مبانی معرفت‌شناختی و فلسفیِ جامعه علمی، تحولاتی داشته است. برخی از تغییرات بدون آنکه معنای علم را تغییر دهد، دامنه معرفت علمی را محدود کرده و بعضی دیگر به تحول در معنای مدرن علم منجر شده است.

وی با بیان اینکه تعریف درستی از علم وجود ندارد ادامه داد: کسانی که تعریف معرفت دینی را می‌پذیرند و قبول می‌کنند ناگزیر باید یک داوری خاص به معرفت و باور‌های دینی داشته باشند.

وی با اشاره به ملاک‌های دینی یا غیردینی بودن علم گفت: ملاک اول به لحاظ موضوع است؛ یعنی اگر موضوع یک علم دین باشد، علم دینی خوانده می‌شود. مثلاً اگر موضوع یک علم، شناخت خدا و افعال و اقوال او باشد، آن علم به لحاظ موضوع، دینی است؛ یا اگر موضوع علوم انسانی، حوزه تجویزهای خداوند مانند فقه باشد، این علم دینی است. در مقابل، اگر حقوق را صرفاً توافقات جمعی بدانیم به لحاظ موضوع، حقوق علم غیردینی خوانده می‌شود.

پارسانیا اظهار کرد: اگر اعتقادات ماتریالیستی داشته باشیم، هیچ علمی را دینی نخواهیم دانست ولی اگر فلسفه و متافیزیک ما توحیدی باشد متوجه می‌شویم که تنها در متافیزیک نیست که علم دینی می‌شود بلکه در علوم تجربی و ریاضی نیز علوم دینی خواهد شد.

وی افزود: فضای طرح مساله است که بر شکل گیری نظریه تاثیر می گذارد. بر فرض اگر فضای غالب بر حوزه هستی شناسی ماتریالیستی و یا سکولار باشد اجازه نمی دهد که پاسخ بر پایه نظریه های معنوی شکل گیرد. همچنین اگر فضا معنوی باشد و این عالَم را نشانه عالمِ دیگری بداند، خود به خود هم مساله و هم پاسخ آن در یک کانتکس معنوی شکل خواهد گرفت. بعد از شکل گیری نظریه بلافاصله خود نظریه، به زمینه های خود ملحق می شود و عقبه معرفتی ای به انباشت جدید خود می افزاید و همچنین بر انگیزه نیز اثر می گذارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان عنوان کرد: مشکل ما این است که علم مدرن را بدون شناسنامه‌اش فراگرفتیم و اگر می‌خواهیم علم دینی داشته باشیم باید علم موجود در غرب را به خوبی بشناسیم و تجربه آن‌ها به عنوان تجربه بشری برای ما مفید خواهد بود.