مجموعه تاریخی رخت‌شوی‌خانه زنجان

این بنا در مدت 15 ماه ساخته شده و در سال 1307 هجری شمسی، علی اکبر توفیقی، رئیس بلدیه‌ شهر، آن را خریده است. علی‌اکبر توفیقی فرزند آقا حسین زنجانی، اولین شهردار زنجان، بود. وی بانی بناهای عام المنفعه‌ای همچون رخت‌شوی‌خانه، بنای مسجد غریبیه، نخستین مدرسه در محله سرچشمه زنجان (مدرسه توفیق) و غیره است.

مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل می‌شسته‌اند. چنین کاربری برای یک بنای عمومی در جهان مشابه ندارد یا کم‌نظیر است. این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزه مردم‌شناسی استفاده می‌شود و مردم می‌توانند از آن بازدید کنند. بنای رخت‌شوی‌خانه در سال‌های گذشته به جهت وجود هوای سرد در زمستان‌ها برای بانوان زنجانی ساخته شده‌ است.

این بنا در حال حاضر موزه مردم‌شناسی شهر زنجان است.

این بنا را دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته‌اند.
زمین این بنا را علی اکبر خان توفیقی، اولین شهردار وقت زنجان، خرید و در سال ۱۳۴۵ ه‍.ق رخت‌شوی‌خانه را در آن ساخت.
سبک و سیاق معماری این بنا را می‌توان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد.

هدف از ساخت این رختشوی‌خانه تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده‌ است.

هدف از ساخت این رخت‌شوی‌خانه تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده‌ است.
از نظر تشابه کاربری، چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه‌ است. این بنا به طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده‌ است.
بنای رخت‌شوی‌خانه شهر زنجان هم اکنون مهم‌ترین موزه این استان است و در آن انواع لباس‌های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل بانوان آن دوره در معرض دید همگان قرار گرفته‌ است.

بنای رخت‌شوی‌خانه بخش‌های مختلفی دارد. آب آن از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می‌شده است. فضاهای این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رخت‌شوی‌خانه، حیاط، قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت-که خود دارای چهار قسمت است- تقسیم کرد. حیاط محوطه‌ای است شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن دو اتاق و یک ورودی دارد. این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به هم وصل می‌کند. پلان و نمای این واحد مسکونی، بار فرهنگی دارد و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث شده است.

خزینه این رخت‌شوی‌خانه فضایی شبیه تراس و مشرف به فضای رخت‌شوی‌خانه است. به عبارتی می‌توان آن را شاه‌نشین و محل مدیریت نامید. در گذشته، ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه‌های شهر راه پیدا می‌کرده. خانمی، که گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده‌، کار کنترل و نظارت بر امور رخت‌شوی‌خانه را برعهده داشته و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرده است. سرپرست رخت‌شوی‌خانه را رئیس بلدیه منسوب می‌کرده. از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته زیرا توانسته با کمک قوس‌ها و نورگیرها فضای دل‌انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رخت‌شوی‌خانه و محل تردد افراد ایجاد کند.