گشت و گذاری در اولین خیابان ایران در قزوین/ «سپه» بهترین مکان برای گردشگران نوروزی

به گزارش خبرنگار اجتماعی برنا از قزوین؛ فرارسیدن سال جدید و تعطیلات نوروزی بهترین فرصت برای سفر به مناطق مختلف کشور زیبای ایران است تا با جاذبه های گردشگری، تاریخی، طبیعی آشنا شد و ایام خوشی را در کنار خانواده برای خود رقم زد.

در این میان استان قزوین با داشتن مجموعه ای از مناطق دیدنی تاریخی، طبیعی، چشم اندازهای زیبا، رودخانه های فصلی، قلاع تاریخی، مسجد و امامزاده،موزه، خانه های تاریخی، آب انبار، باغستان سنتی، کلیسا، سدهای آبی، اولین خیابان ایران و سرای تاریخی سعداسلطنه، کاروان سرا و حمام تاریخی و دهها اثر دیدنی دیگر بدون تردید در ایام نوروز می تواند میزان خوبی برای مسافران نوروزی باشد و ساعات خوشی را برای مسافران و هموطنان رقم بزند.

در خبرگزاری برنا در ایام تعطیلات نوروزی با معرفی این آثار تاریخی و دیدنی اطلاعات لازم را در اختیار مسافران قرار خواهیم داد تا هموطنان و گردشگران بر اساس سلایق و ذائقه های خود با فراخور فرصتی که دارند از بخشی از این بناها دیدن کرده و ایام فرحبخشی را برای خود مهیا کنند.

در این گزارش شما را با اولین خیابان ایران در قزوین(سپه) آشنا می کنیم.

خیابان سپه قزوین

خیابان سپه قزوین نخستین خیابان طراحی‌ شده در ایران است که در دوره صفوی و در زمان پایتختی قزوین احداث شد. 

این خیابان که یکی از جاهای دیدنی قزوین به شمار می‌رود، بعدها به‌ عنوان اولین خیابان مدرن ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. 

خیابان سپه که در زمان تاسیس نسبت به دیگر معابر شهری، امکانات بیشتری داشت، امروزه بافتی فرسوده دارد. این خیابان جاذبه‌ های گردشگری متعددی همچون کاخ چهلستون، بازار قزوین، سردر عالی‌قاپو را در خود جای داده است.

خیابان سپه قزوین امروزه با نام خیابان شهدا شناخته می‌شود و از ضلع شمالی به کاخ چهلستون و عمارت عالی‌قاپو می‌رسد و در ضلع جنوبی از مسجد جامع عتیق نیز فراتر رفته و به خیابان سلامگاه و خیابان راه ری راه پیدا می‌کند. 

خیابان سپه قزوین که با نام عالی قاپو یا دولتی نیز شناخته می‌شد، نخستین خیابان ایران است. پیش از این، خیابان‌ها و گذرهای شهری به‌صورت طبیعی ایجاد شده بودند. شاه طهماسب دستور ساخت خیابانی را داد که با اصول و فنون مهندسی طراحی شده باشد.

خیابان سپه قزوین به‌عنوان نخستین فضای شهری شناخته می‌شود که ماهیتی متفاوت از میدان‌ها و میدانچه‌ها یا گذرهای ارگانیک فاقد طراحی دارد و بیشتر به‌عنوان مسیری مستقیم برای رفت ‌و آمد طراحی شده است. این محور در دوره پایتختی شهر قزوین از محل سردر عالی قاپو تا حوالی مسجد جامع امتداد یافت. 

به ‌این‌ترتیب خیابان سپه طول بیشتری پیدا کرد و به سلامگاه شاهزاده حسین رسید. پس از انتقال پایتخت به اصفهان، نمونه‌ کامل‌تر آن در این شهر و با عنوان چهار باغ اصفهان ساخته شد. 

با معرفی خیابان سپه به‌عنوان اولین خیابان ایران در سال ۱۳۸۷ و ثبت آن در فهرست آثار ملی، گردشگران بیشتری برای بازدید و خیابان‌گردی در این نقطه از شهر، راهی قزوین شدند.

به‌مرور زمان تغییراتی در نامگذاری معابر شهری صورت گرفت؛ به‌نحوی که اکنون برای بازدید از خیابان سپه قزوین باید تقاطع دو خیابان شهید انصاری و پیغمبریه را بگردید. خیابان سپه روی نقشه با نام خیابان شهدا مشخص شده است.

دو طرف این خیابان فروشگاه‌هایی فعالیت دارند که با آجرنمای یک‌ دست و قدیمی، ظاهر زیبایی پیدا کرده‌اند. در بخش جنوبی این خیابان بیشتر مغازه‌ها در حوزه صنایع‌ غذایی نظیر آجیل‌فروشی، رستوران، پیتزا، کبابی، ویتامینه، جگرکی عالیت می‌کنند. 

برای خرید لباس و زیورآلات بهتر است سری به بخش شمالی خیابان سپه بزنید. بی‌شک پیاده‌روی در این خیابان و گشت‌ و گذار در کوچه‌ پس‌ کوچه‌های بافت قدیم آن، حس ‌و حال خیلی خوبی را برایتان به ارمغان می‌آورد.

وجه تسمیه خیابان سپه به جنگ شاه طهماسب صفوی با ازبکان برمی‌گردد. شاه طهماسب جوان که زمان جنگ فقط ۱۶ سال سن داشت، همراه با سپاهش راهی خراسان و شهر هرات شد. او می‌خواست این منطقه را از حمله ازبکان حفظ کند. شاه در جریان این جنگ، با طراحی خیابان آشنایی بیشتری پیدا کرد.

شاه جوان مدتی در محله‌ای از هرات به‌ نام «خیابان» اقامت داشت تا سپاهش را برای مقابله با ازبک‌ها منظم کند. نتیجه این جنگ به‌ نفع سپاه ایران رقم خورد. شاه طهماسب به شکرانه این پیروزی، نام آن محله هرات را روی اولین خیابان ایران گذاشت. سال‌ها بعد مردم محله اطراف سپه را، محله خیابان می‌نامیدند.

شاه طهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور، هم‌ زمان با ساخت خیابان سپه، اقدام به احداث جعفرآباد کرد که شامل عمارت و خانه‌های دو طرف این خیابان و باغ سعادت آباد، عمارت دولتخانه، حرم‌سرا و باغ‌های شرقی و غربی عمارت‌های مذکور می‌شد. 

خیابان سپه قزوین در دوره صفوی به‌ قدری زیبا به نظر می‌رسید که عبدی بیگ آن را با بهشت مقایسه کرده بود. درخت‌های سرسبز چنار در دو طرف خیابان، جوی‌های آب روان، گونه‌های گیاهی مختلف سرو و صنوبر، طراحی زوایا و کف خیابان   ویژگی‌های خیابان سپه بودند.

قرارگیری دو دروازه شاهی در ابتدا و انتهای خیابان سپه به ارزش و اهمیت آن افزوده بود. از دیگر اقدامات شاه طهماسب، ایجاد محلی برای گردش و آسایش مردم در این خیابان بود. خیابان سپه در دوره‌های مختلف تاریخ چنان اهمیت داشت که همیشه بخشی از برگزاری مراسم‌ مختلف بود. برای مثال می‌توان به لحظه ورود مظفرالدین شاه به قزوین اشاره کرد که در این خیابان از او استقبال باشکوهی شد. 

در این خیابان همه عناصر برای ساخت بخشی از شهر وجود داشت؛ به همین دلیل هیچ‌گاه از ارزش و اهمیت آن کاسته نشد. علاوه بر این، پادشاهان صفوی از این خیابان برای خوش‌آمدگویی به سفیران دولت‌های خارجی استفاده می‌کردند. 

در زمان ناصرالدین شاه به دستور مباشر سعدالسلطنه که بعدها حاکم قزوین شد، در قسمت جنوبی خیابان یعنی از مقابل مسجد جامع تا چهارراه سپه کنونی، مهمان‌خانه و چاپارخانه احداث شد و خیابان سپه از شرق مهمان‌خانه با معبر باریکی به خیابان تهران (تهران قدیم کنونی) راه یافت. این منطقه از خیابان سپه در حال حاضر محل استقرار بارفروشان است.

رضا خان در سال ۱۳۰۷ تغییراتی در خیابان سپه به‌ وجود آورد و آن را سنگ ‌فرش کرد تا شهروندان راحتی بیشتری داشته باشند. مهمان‌خانه و چاپارخانه خیابان سپه در سال ۱۳۱۰ تخریب و سبزه میدانی به‌جای آن احداث شد که به‌خاطر بی‌آبی مخروبه باقی ماند. بعدها با رسیدن خط‌ آهن به قزوین و ساخت ایستگاهی در جنوب شهر، خیابان سپه را تا ایستگاه راه‌آهن ادامه دادند و به این ترتیب، سبزه میدان و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه از بین رفت. 

با گسترش فضاهای شهری، خیابان سپه در بخش جنوبی قزوین قرار گرفته است. بیشتر مراکز مهم شهر در بخش مرکزی و شمالی این شهر هستند. بااین‌حال خیابان سپه هنوز مهم‌ترین خیابان شهر برای قزوینی‌ها است و در جشن‌های ملی و مذهبی یا مراسم‌ عزاداری میزبان مردمی می‌شود که از هر نقطه شهر خود را به آن می‌رسانند.

در محدوده‌ خیابان سپه، بناهای تاریخی ارزشمندی همچون مسجد و آب‌انبار ساخته شده است که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست.

مدرسه امید از یادگاری‌های دوره پهلوی است که در کنار سردر عالی قاپو قرار دارد. این سازه تاریخی اولین مدرسه نوین ایران به شمار می‌رود که در سال ۱۲۸۳ ساخته شد.

سردر عالی‌قاپو

سردر عالی قاپو قزوین یکی از هفت در بزرگی بود که ارگ سلطنتی صفویان را به معابر و گذرگاه‌ها وصل می‌کرد. سردر عالی قاپو تنها دروازه‌ باقی‌مانده از این ارگ است. روی این سردر تزییناتی همچون کاشی‌های آبی، فیروزه‌ای و لاجوردی خودنمایی می‌کند. ضمن اینکه کتیبه‌ای به خط علیرضا عباسی، از هنرمندان و خوش‌نویسان مشهور صفوی، روی این سردر کار شده است.

مسجد و مدرسه شیخ‌الاسلام

مسجد و مدرسه شیخ‌الاسلام از عمارت‌های تاریخی خیابان سپه به شمار می‌رود که به دستور یکی از امرای قزلباش صفوی ساخته شد. این عمارت چندین بار در دوره قاجار مرمت و بازسازی شد و میرزا مسعود شیخ‌الاسلام در یکی از بازسازی‌ها بخش‌های دیگری مانند دو حیاط خلوت به آن اضافه کرد. همه حجره‌ها به‌جز حجره‌های بخش شمالی مدرسه مزین به رسمی‌بندی و کاشی‌کاری هستند.

بازار قزوین

بازار قزوین که قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه می‌رسد، از بخش‌های مختلفی همچون سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای قیصریه، سرای حاج رضا، سرای رضوی و... تشکیل شده است. این بنای تاریخی در پنجم دی‌ماه ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و از آنجا که همچنان فعال است، محلی عالی برای خرید سوغاتی محسوب می‌شود.

مسجد جامع قزوین

مسجد جامع قزوین که آن را با نام عتیق نیز می‌شناسند، یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌‌ترین مساجد ایران است که در سال ۱۹۲ هجری قمری به فرمان هارون‌الرشید ساخته شد. این مسجد که به‌لطف معماری ایرانی-اسلامی فوق‌العاده‌‌اش، در میان جاذبه‌های گردشگری قزوین و آثار ملی ایران قرار گرفته، در ساعات برگزاری نماز جماعت به روی بازدیدکنندگان باز است. 

آب‌انبار مسجد جامع

آب‌انبار مسجد جامع که در تقاطع خیابان مولوی و سپه قرار دارد، به‌ دستور یکی از امرای شاه سلیمان صفوی ساخته شد. کتیبه‌ای مرمرین در این آب‌انبار وجود دارد که روی آن با خط نستعلیق توضیحاتی درباره بنا، سال ساخت و سازندگان آن نوشته شده است.

کاخ چهلستون

عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی یکی از آثار مهم دوره صفوی و تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی شاه طهماسب در اواسط قرن دهم هجری قمری محسوب می‌شود. این بنای تاریخی دو طبقه مزین به نقاشی‌های دیواری است که نمونه‌‌هایی کم‌نظیر از هنر مکتب قزوین هستند. این کاخ باشکوه که در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، در سال ۱۳۸۳ به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شد.

با دیدن خیابان سپه قزوین می توانید از مکانهای تاریخی دیگر اطراف این خیابان بازدید کرده و ساعات خوشی را برای خود و خانواده در ایام نوروز رقم بزنید.

گزارش: محمدرضا جباری

انتهای پیام