بررسی جایگاه زن در اسلام و سایر ادیان

به گزارش خبرگزاری برنا هرمزگان، یکی از مباحث همیشه مطرح در جوامع مختلف بحث حقوق و جایگاه زنان بوده است بعضا برخی نگاه‌های صفر و صدی و تنگ نظرانه به این نمایش هنرمندی خداوند، موجب شده است که بانوان نتوانند برداشت‌های‌ صحیحی از جایگاهی که دارند داشته باشند.

مسئله‌ای که به درست یا به غلط در طول تاریخ وجود داشته و در اکثر مواقع منجر به روا داشته شدن ظلم‌هایی به زنان شده است.

اما نگاه اسلام به زن کاملا متفاوت‌تر بود و تقریبا تمام نقایصی که در نگاه‌های پیشین به زن بود را برطرف کرد.

نگاه به زن در یهودیت

اگر بخواهیم جایگاه زن در ادیان دیگر را بررسی کنیم شاید به این جا برسیم که یکی از ویژه‌ترین نگاه‌ها به زن را یهودیت دارد که در بخشی از تعالیم آن، نگاهی نزدیک به اسلام است و در بخشی دیگر ۱۸۰ درجه با نگاه اسلامی تفاوت دارد.

در یهودیت خانواده دارای جایگاه بسیار ویژه‌ای است و به تبع آن ستون‌های خانواده یعنی پدر و مادر از احترام بالایی برخوردار می‌شوند، چنانچه در ۱۰ فرمان موسوم به فرمان‌های مقدس حضرت موسی علیه السلام، فرمان پنجم اشاره به تقدیس خانواده دارد و از لحاظ ساختار اجتماعی آن را در منزلتی قرار داده است که تنها هیکل مقدس از آن بالاتر است.

اما وقتی دقیق‌تر نگاه می‌کنیم می‌بینیم که یهودیت در مواجهه با این مسئله بیشتر به تکریم جایگاه " مادر " پرداخته است و خیلی نگاه مثبتی بر روی زن و دختر تا قبل از به دنیا آوردن فرزند ندارند.

فروش دختران به عنوان کنیز و شوهر دادن آنان بدون توجه به رضایت آن‌ها از دیگر مسائلی است که در تاریخ یهودیت به وفور دیده می‌شود.

در ساختار اجتماعی این آیین مرد در جایگاه حاکمیت نشسته است، چنانچه در فرمان یهوه به زن شوهردار آمده است که " چشمت باید به شوهرت باشد و او بر تو حکومت خواهد کرد" 

در بخش‌هایی تاریخ یهودیت شاهدیم که ازدواج تا پیش از بیست سالگی برایشان اجباری بوده و از این قاعده فقط کسانی مستثنی بودند که به فراگیری علوم دینی یهودیت مشغولیت داشتند، علت اصلی این الزام و اجبار نیز اهمیت فرزندآوری در این دین است چنانچه از تعالیم این دین است که " کسی که فرزند ندارد در شمار مردگان است". 

اما شاید وقتی بتوانیم دقیق‌تر به جایگاهی که یهودیت برای زنان متصور شده پی ببریم که بدانیم این آیین یا شهادت زنان را نپذیرفته و یا اگر پذیرفته شهادت ۱۰۰ زن را مساوی با شهادت یک مرد قرار داده است.

بخش عمده‌ای از نگاه یهودیت به زن متاثر از تصویری است که این دین از حوا همسر حضرت آدم برداشت کرده است چنانچه در روایات یهودی حوا به عنوان یک وسوسه‌گر معرفی شده و همین نگاه را یهود به شدت بیشتری به باقیِ زنان تسری داده است.

در بخش ديگري از ادبيات عبری می‌خوانيم:«هيج شرارتي، در هيچ جايي به پاي شرارت زنان نمي‌رسد... گناه با يك زن شروع شد و به لطف اوست كه همه‌ي ما مجبوريم بميريم!»

همچنین تلمود، وضعيت دارايي و مالي همسر را اين‌گونه شرح مي‌دهد:«چگونه زن مي‌تواند چيزي از خود داشته باشد، در صورتي كه او مال شوهرش است؟ هر چيزي در شوهر است براي شوهر است و هر چه با اوست (همسر) نيز براي شوهر است... در آمد و هر چه در خيابان‌ها به دست مي‌آورد مال شوهر است. متاع در خانه، حتي خرده‌نان‌هاي روي ميز مال اوست (شوهر)... . او (همسر) اگر مهماني را به خانه كند و غذايش دهد از شوهر خويش دزدي نموده است.»۱

جایگاه زن در مسیحیت

نگاه به زن در مسیحیت نیز برگرفته از همان ماجرای آدم و حوا است و گرچه این دین مجبور است در برابر حضرت مریم علیه السلام کرنش و تعظیم کند اما به هر صورت تعالیم آن از نگاه ناصواب به زنان در امان نمانده است.

آن‌ها مصلوب شدن حضرت عیسی عليه السلام را تاوان گناه حوا می‌دانند و بر همین اساس نگاهشان به هم‌جنس‌های این بانو، نامعقول است، انجیل کاتولیک زایش دختر را خسارت معرفی کرده است.۲

و مارتین لوتر که از پیشوایان نهضت پروتستانی است قائل بر این است که " زن هیچ سودی جز بچه‌دار شدن ندارد و حتی معتقد است که این کار حتی اگر تا سر حد مرگ زن نیز باشد پسندیده است چرا که زایش را تنها علت وجود زنان می‌داند.

در میان چنین تفکراتی و همچنین در برابر نگاه‌های کفرآمیز اعراب جاهلی که زن را صرفا ابزاری برای لذت‌جویی خود می‌دانستند اسلام نگاه جدیدی را منطبق با واقع به تن رنجور جوامع تزریق کرد.

نگاه دین اسلام به زنان چگونه است؟

دیدگاه اسلام درباره زن با همه آرای فلسفی و مذهبی و عادات متقدم و متاخر متفاوت است، چرا که طبق قرآن کریم حقیقت زن با مرد یکی است چنانچه خداوند متعال در آیه ۲۱ سوره روم می‌فرماید: وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا - از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید.

اسلام در مواجهه با نگاه یهودیت و مسیحیت که زن را ابزاری برای تولید مثل می‌دانند زن و مرد را شریک جوهری تولید مثل معرفی می‌کند.

به تعبیر حضرت آیت الله مکارم شیرازی، اسلام زن را مانند مرد برخوردار از روح کامل انسانی و اراده و اختیار دانسته و او را در مسیر تکامل که هدف خلقت است می‌بیند. بدین رو هر دو را در یک صف قرار داده و با خطاب‌های (یا أیُّهَا النّاسُ) و (یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنوا) مخاطب ساخته است و از آنجایی که استقلال لازمه اراده و اختیار است، اسلام این استقلال را در کلّیه حقوق اقتصادی برای زنان رعایت کرده و انواع و اقسام ارتباطات مالی را برای زن بلامانع دانسته و او را مالک درآمد و سرمایه‌های خویش می‌شمارد؛ چنانچه در آیه ۳۲ سوره نساء می‌خوانیم: (لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ). 

باتوجّه به واژه «اکتساب» که برخلاف «کسب»، برای به دست آوردن مالی است که نتیجه اش متعلّق به شخص به دست آورنده است، و نیز با در نظر گرفتن قانون 

کلّی «النَّاسُ مُسَلَّطُونَ عَلَی أَمْوَالِهِمْ؛ همه مردم بر اموال خویش مسلطّ‌اند» به دست می‌آید که چگونه اسلام به استقلال اقتصادی زن احترام گذاشته وبین زن و مرد تفاوتی قائل نشده است. 

بهترین استدلال برای معرفی جایگاه زن

قطعا بزرگترین نمایش برای جایگاه زن در قرآن کریم سوره کوثر است: إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ - فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ- إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ ، این کلام‌های وحی برای دلداری بر پیامبر اسلام(ص) بعد از فوت فرزند ذکورشان ابراهیم نازل شد، چرا که اعراب رسول خدا(ص) را ابتر و ناقص می‌دانستند چرا که جز دختر، وارث دیگری نداشت اما خداوند با نزول سوره کوثر به پیامبر و کسانی که ولادت دختر و وراثت یک زن را می‌بینند یا خواهند دید می‌فهماند که اگر نگاهی پایین‌تر از مقام مرد به دختر و زن دارند سخت تر اشتباه هستند چرا که خداوند به رسول الله (ص) کوثرش را عطا فرموده است.

به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی، «کوثر» صیغه مبالغه است و فقط خیر کثیر را در بر می‌گیرد ... در ﴿إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ﴾. کثرتی را که ذات اقدس الهی نام می‌برد با کثرتی که افراد دیگر نام می‌برند فرق می‌کند. خدا اگر بفرماید کثیر است با اینکه مخلوق بگوید کثیر است این خیلی تفاوت دارد و اگر ذات اقدس الهی فرمود کثیر است تا دامنه قیامت را هم ممکن است شامل بشود. آن کوثری را که خدای سبحان به وجود مبارک پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) داده است یک کوثر مانا و پایا و پایدار است و ماندنی است.

بنابراین خداوند برای اینکه یکبار برای همیشه بحث نگاه به زن را به طور دقیق تنظیم‌گری کند، عالی‌ترین، ارزنده‌ترین و بزرگترین نعمت الهی را از دامن یک زن رویاند و نسل پیامبر خاتم (ص) از طریق دختر مبارکشان ادامه پیدا کرد.

و حضرت زهرا سلام الله علیها را واسطه فیض ائمه معصومین (ع) با خداوند متعال قرار می‌دهد.

سخن در باب جایگاه زن بسیار است اما پرداختن به همه ابعاد جایگاه و حقوق زن در این مجال نمی‌گنجد بر همین اساس به عنوان حسن ختام این مطلب و با توجه اینکه این روزها یکی از مباحث مطرح در جامعه زنان، بحث حجاب است و حجاب هم به نظر من جزوی از حقوق زن است تا حدود زن !

توجه شما را به این نوشته‌های امام موسی‌صدر(ره) جلب می‌کنم؛

این اندیشمند بزرگ جهان اسلام، می‌نویسد: حجاب در اسلام به منظور تحقیر زن یا حبس و یا بزرگداشت و تمجید بیش از حدِ او صورت نگرفته است ... بلکه حجاب سلاح زن در جلوگیری از طغیان جنبه زنانگی او است؛ تا مبادا این جنبه زن بر دیگر توانایی‌های او غلبه کند... حقیقت این است که آشکار کردن زیبایی‌های زن به طغیان و سرکشی جنبه زنانگی بر وجود منجر می‌شود و زن را تنها به یک تابلوی هنری بدل می‌سازد که این مسئله تحقیر زن و انکار استعدادهای او است.

منابع 

۱-تلمود، گيت ۶۲.۸

۲- فصل ۳ آیه ۲۲

۳-وسائل، ج ١٤، ص ١٢

اندیشه‌های امام موسی‌صدر 

زن در تفسیر نمونه- آیت الله العظمی مکارم شیرازی

درس تفسیر علامه جوادی آملی 

زن و چالش‌های جامعه- امام موسی صدر

گزارش : علی ستاری 

انتهای پیام