علی نصیریان: اسیر چارچوب‌ها نباشیم و به تئاتر ایرانی دل بسپاریم

به گزارش گروه فرهنگ وهنر خبرگزاری برنا، یازدهمین شب از سلسله برنامه‌های «شب‌های ایرانشهر» که به نکوداشت علی نصیریان اختصاص داشت، پنج‌شنبه 16 مهر با حضور چهره‌هایی هم‌چون محمد سریر، مجید سرسنگی، محمدعلی نجفی، مسعود جعفری جوزانی، داوود فتحعلی بیگی، مهرداد حاجی خانی و جمع کثیری از علاقمندان به هنر در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم مسعود فروتن که اجرای برنامه را بر عهده داشت ضمن طلب فاتحه، از حاضران خواست به احترام هما روستا یک دقیقه سکوت کنند. وی سپس خلاصه‌ای از زندگی و فعالیت‌های هنری علی نصیریان ارائه کرد و در ادامه مجید سرسنگی، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، به ایراد سخنرانی پرداخت. سرسنگی ضمن اشاره به اساس برگزاری برنامه «شب‌های ایرانشهر» در خانه هنرمندان ایران گفت: نگاه بنیادین به برگزاری برنامه «شب‌های ایرانشهر»، قدرشناسی از نسلی بوده که سازنده اصول قطعی و محکم فرهنگی ما در طول سالیان دراز بوده‌اند؛ قدردانی از کسانی که با وجود شرایط بسیار سخت و دشوار، عمر خود را صرف غنا بخشیدن به میراث فرهنگی کشور کردند. این تجلیل می‌تواند نمادی از سپاسگزاری جامعه هنری نسبت به این هنرمندان و الگویی برای نسل جوان باشد که قدردان پیشکسوتان این عرصه باشند.

وی ادامه داد: علی نصیریان به‌عنوان هنرمندی که سالیان طولانی در عرصه‌های مختلف تئاتر، سینما و تلویزیون فعالیت کرده است، نشان داده از وجوهاتی برخوردار است که او را تبدیل بخشی از تاریخ فرهنگ ایران می‌کند. یکی از ویژگی‌های مهم او قدرت بازیگری و توانایی ایفای نقش‌ها و شخصیت‌های بسیار متفاوت است. او در کنار این بازی قدرتمند، نقش بسیار مهمی در پیدایش و شکل دادن به گروه‌های تئاتر و اجرای نمایش‌هایی داشته است که بدون شک جزو آثار ماندگار تئاتر ایران محسوب می‌شوند. او هم‌چنین در حوزه مدیریت و اداره تئاتر فعالیت‌های قابل‌توجه و تقدیری داشته است. امروزه شاهدیم که شهرت چگونه فعالیت‌های هنرمندان نوپا را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اما برخلاف آن و بدون اغراق می‌توان گفت نصیریان در کمال شهرت از نظر فروتنی و اخلاق زبانزد است. هنرمندان زیادی آمده‌اند و رفته‌اند، اما کسانی ماندگار می‌شوند که هم هنر و هم اخلاق و منش نیکویی داشته‌اند. چنین افرادی به نسل‌های بعد از خود نیز توجه نشان داده، آنها را آموزش داده و از آنها دستگیری می‌کنند. نصیریان برای حضور در این برنامه نیز به سختی قانع شد و خواسته‌اش این بود که نقد آثار و فعالیت‌های هنری‌اش نیز بخشی از این مراسم باشد. علی نصیریان یک آیکون فرهنگی است که به جغرافیای ایران محدود نمی‌شود و می‌تواند از طرف ایران در تمام دنیا شناسانده شده و مورد توجه قرار گیرد.

سرسنگی هم‌چنین از زنده‌یاد هما روستا یاد کرد و گفت: درگذشت هما روستا و فقدان او را به جامعه هنری ایران به‌خصوص جامعه تئاتر ایران تسلیت می‌گویم. روستا به‌رغم اینکه چندین سال با بیماری دست وپنجه نرم می‌کرد، اما با امید و نشاط زندگی کرد و به همه ما روحیه می‌داد. تقدیر الهی چنین بود که او امروز در میان ما نباشد و برای هنرمندانی که در بستر بیماری به سر می‌برند نیز آرزوی سلامتی داریم. وی در پایان از شورای عالی خانه هنرمندان و محمد سریر برای حمایت‌های چندین ساله برای برگزاری چنین برنامه‌هایی تشکر کرد و افزود: از شهرداری تهران و حاجی خانی برای توجه به این برنامه نیز ممنونیم. برای علی نصیریان عمری طولانی همراه با عزت و سلامتی آرزو می‌کنیم و بی‌صبرانه منتظر آخرین اثر هنری او یعنی سریال «شهرزاد» هستیم.

در ادامه محمدعلی نجفی فیلمساز و کارگردان سریال «سربداران» به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: زمانی که قصد ساخت سریال «سربداران» را داشتیم، سینمای ایران و اساسا مساله نمایش دچار اغتشاش بود و روشن نبود چه آینده‌ای در انتظار آن است. پس از آماده شدن فیلمنامه با همراهی مرحوم کیهان رهگذار، به این نتیجه رسیدیم که تنها گزینه برای ایفای نقش «قاضی شارح»، علی نصیریان است. چرا که این نقش نقشی متفاوت و جدید در تئاتر و سینمای ایران بود و برای آن نیاز به چهره‌ای داشتیم که در عین حال دارای تاثیر مثبت و تاثیر منفی باشد. او در ابتدا من را نمی‌شناخت اما پس از بحث و گفتگو به ما اعتماد کرد و این اعتماد بار سنگینی بر دوش ما گذاشت. اگرچه از سال‌ها قبل به او و کارهایش علاقمند بودم، اما پس از همکاری در «سربداران» رابطه‌ای مرید و مرادی نسبت به او پیدا کردم. او نه فقط بازیگر فیلم، بلکه مراد و معلم من بود. نصیریان تجسم بردباری، اخلاق، هنرمندی و انسانیت است؛ در کنار او می‌توان آموخت که چگونه باید در این عرصه فعالیت کرد و وقت‌شناس بود و برای کار هنری ارزش و اهمیت قائل شد. وی در پایان از هما روستا نیز یاد کرد و گفت: هما روستا نیز تجسم هنرمندی با اخلاق و با انضباط بود. چنین افرادی ارزش‌های جامعه ما محسوب می‌شوند و قدردانی از آنها، قدردانی از هنر و انسانیت است.

پس از آن فیلمی کوتاه از علی نصیریان و نحوه درگیر شدن او با فعالیت‌های هنری پخش شد و در ادامه مسعود جعفری جوزانی برای حاضران سخن گفت. وی ضمن توصیف نصیریان به‌عنوان استاد عشق و هنرپیشه ایده‌آل خود، گفت: در «جاده‌های سرد» به‌عنوان نخستین فیلم سینمایی‌ام، در حالی از نصیریان دعوت به کار کردم که جز او سایر عوامل فیلم همگی صفر کیلومتر بودند. او با آغوش باز دعوت ما را پذیرفت و خود او بود که به ما روحیه می‌داد و باعث ریختن ترس‌ها می‌شد. نصیریان جزو انسان‌هایی است که حتی اگر دهه‌ها و سده‌ها از رفتنشان بگذرد، باز هم گرمای وجودشان جریان خواهد داشت.

وی سپس به بیان خاطره‌ای از ساخت فیلم «شیر سنگی» پرداخت و گفت: در حین ساخت فیلم، تهیه‌کننده از حمایت مالی فیلم دست کشید و این در حالی بود که ما به همراه بازیگرانی هم‌چون علی نصیریان، عزت الله انتظامی و.. در بیابان به سر می‌بردیم. آن هم در شرایطی بسیار دشوار که در سیاه چادر زندگی می‌کردیم و گاهی حتی پولی برای خرید غذا نداشتیم. امکانات گریم در حد کافی وجود نداشت و نصیریان برای نزدیک شدن به چهره مورد نظر در فیلم، ساعت‌ها زیر آفتاب سوزان قدم می‌زد و دستانش را در خاک فرو می‌برد. ترس فراوانی داشتم که مبادا مشکلات مالی موجب شود بازیگران ما را ترک کنند و فیلم ناتمام بماند. اما روزی نصیریان به سراغ من آمد و گفت که از دار دنیا خانه‌ای دارد که بی تعارف حاضر است آن را بفروشد و پولش را خرج به پایان رساندن فیلم کند. وجود چنین شخصیتی آن چنان انرژی‌بخش بود که از آن پس «علی یار» تبدیل به عشق و زندگی من شد. متاسفانه امروز کار به جایی رسیده که هنرپیشه‌ها برای سفر به شهرستان‌ها و ضبط فیلم، ابتدا از چند ستاره بودن هتل و نوع غذای آن مطمئن می‌شوند و بعد بر سر کار حاضر می‌شوند. شخصیتی مثل نصیریان همواره اولویت را به کلیت اثر هنری داده اما امروزه بازیگران بی آنکه از کلیت و وحدت اثر هنری چیزی بدانند، مدام خواستار دستکاری در فیلمنامه و پررنگ کردن نقش خود هستند.

جوزانی افزود: اخلاق نصیریان که از آن سخن می‌گوییم یعنی نظم، فهم، درک از موقعیت و گروه، احترام به کلمه و خرد. نظم و وقت‌شناسی او در کار مثال‌زدنی است. جای تاسف دارد که در جامعه ما آنقدر از اخلاق حرف زده شده که عمل به آن را فراموش کرده‌ایم، اما امیدوارم دست از دروغ برداریم و مرام و فرهنگ پهلوانی را جاری کنیم. نصیریان در هر گروه تبدیل به مرکز ثقلی می‌شود که تنش‌ها را با متانت خود از بین می‌برد. او مکاتب هنری را می‌شناسد، اما توانسته به حکمت خود دست پیدا کند. به این معنا که دانش هنری را کسب و در خود حل کرده و آنچه در نهایت از خود به نمایش می‌گذارد، سبک علی نصیریان است و آن‌قدر در آن خلوص وجود دارد که برای تماشاگر باورپذیر می‌شود. نصیریان به معنای واقعی کلمه هنرمند است؛ هنرمندی که ریشه در فرهنگ خود دارد اما جهانی می‌اندیشد و عمل می‌کند.

پس از سخنان جوزانی، مهرداد حاجی خانی به نمایندگی از محمدباقر قالیباف و به پاس خدمات فرهنگی و هنری علی نصیریان در طول سالیان دراز، لوح تقدیر و قالیچه‌ای نفیس به وی اهدا کرد. در ادامه نیز با حضور محمد سریر، مجید سرسنگی، مسعود جعفری جوزانی و محمدعلی نجفی، با تقدیم سرو نقره‌ای خانه هنرمندان ایران به همراه تابلویی نقاشی اثر علی قائمی از علی نصیریان تقدیر شد.

در بخش پایانی مراسم علی نصیریان نیز دقایقی برای حاضران در سالن سخن گفت. وی ضمن تشکر از خانه هنرمندان ایران برای برگزاری این مراسم ادامه داد: چنین تقدیرهایی نشان از لطف و مرحمت مردم و دوستان و مقامات و انجمن‌ها دارد اما اگر فعالیتی در عرصه هنر داشته‌ام، به‌دلیل علاقه شخصی بوده و هیچ‌گاه به چنین مسائلی نیاندیشیده‌ام. از جامعه، ملت و دولت طلبکار نیستم و همان دستمزدی که از بازیگری کسب می‌کنم، صرف گذران زندگی می‌شود. زمانی که شروع به کار کردم گمان نمی‌کردم روزی مدالی به من داده شود، و چه در گذشته و چه الان برای ارضای درونی و علاقه شخصی به این فعالیت‌ها پرداخته‌ام. از کودکی عاشق تعزیه بودم و جذابیت نمایش آن تا حدی بود که مرا افسون و جادو می‌کرد.

وی سپس به وضعیت نمایش‌خانه سنگلج اشاره کرد و گفت: نمایش‌خانه سنگلج دقیقا 50 سال پیش یعنی در مهر سال 1344 آغاز به کار کرد. 50 سال است که این سالن مظلوم و عقب‌افتاده، در پایین شهر به کار خود ادامه داده است. سالنی که پایه‌گذار تئاتر نوین ایران بعد از کودتای 28 مرداد بود. شاهین سرکیسیان که انسانی شوریده و وراسته بود با قلب و احساسش که یک پارچه عشق بود، ما را گردهم آورد و این تئاتر را راه انداخت. او نه پروفسور و نه کارگردان بود و نه دوره‌ای آکادمیک دیده بود. اما توانست ما بچه‌های هنرستان هنرپیشگی را، نه با مغز و مسائل آکادمیک بلکه با دلش پرورش دهد. بعدها نیز سمندریان و رشیدی و انور و.. از خارج برگشتند و به ما پیوستند و از آنها نیز فراوان آموختیم. به‌عنوان مثال رشیدی «در انتظار گودو» را اجرا کرد که در آن دوران حرکتی بسیار شجاعانه محسوب می‌شد. پس از آن نیز شاهد حضور ساعدی، بیضایی، رادی و.. در سنگلج بودیم که تئاتر ایرانی را برپا کردند. بنابراین دو نسل از بچه‌های هنرستان هنرپیشگی و بسیاری از چهره‌های تاثیرگذار تئاتر ایران، در سنگلج فعالیت کرده‌اند. از نمایش‌های آیینی و سنتی ایران تا تئاترهایی که این هنرمندان برجسته اجرا کردند، همه در سنگلج اجرا می‌شد. امیدواریم مرکز هنرهای نمایشی و مسئولان تئاتر سنگلج، به مناسبت 50 سالگی این سالن، حداقل یادی از آن بکنند و برای آن مراسمی در نظر بگیرند.

نصیریان افزود: ما به تئاتر ایرانی دل سپردیم، امیدوارم جوانان عرصه تئاتر نیز به تئاتر ایرانی با فیلمنامه و مضامین ایرانی دل بسپارند. سبک‌ها و شیوه‌ها و مکاتب را باید خواند و آموخت اما لازم است آنها را از خود کنیم؛ آنها را با فرهنگ خود بیامیزیم تا در ما رسوب کنند. نباید اسیر چارچوب‌ها شد، باید چارچوب‌ها را شکست و خود را رها کرد. اگرچه از لحاظ انسانی مرزی میان افراد گوناگون بشر وجود ندارد، اما از نظر فرهنگی و احساس و عواطف تفاوت‌هایی وجود دارد که به هر سرزمین اختصاص دارد. پس به آنچه خودتان هستید دل بسپارید و تئاتر ایرانی را دنبال کنید. همه می‌دانیم که تئاتر و تصویر دروغ و ساختگی است، اما تمام تکنیک‌ها را باید آموخت و به‌کار گرفت تا بتوان این دروغ را باورپذیر کرد و واقعی جلوه داد. نمایش‌های آیینی ایرانیان نکات فراوانی دارد که می‌توان از آنها در اجرای نمایش سود برد. پس نباید نترسید، باید خودتان باشید و خود را رها کنید تا تماشاگر نیز با شما همراه شود.

وی در پایان گفت: از درگذشت هما روستا بسیار متاسفم و برای او رفتن از این دنیا زود بود، اگرچه مرگ حقیقت زندگی است و همه ما در نوبت مرگ به سر می‌بریم. از برگزاری این برنامه باز هم تشکر می‌کنم اما چه بهتر که در چنین مجالسی به نقد و بیان نقاط ضعف افراد نیز پرداخته شود. من هم معایبی دارم که اگر اینجا هم بیان نشود، چه وقتی زنده هستم و چه پس از مرگ در کتاب‌ها نوشته خواهد شد. کار ناقابلی در این عرصه انجام داده‌ام و برای آن بر سر هیچ‌کس در این دنیا منتی ندارم.

در این مراسم هم‌چنین تابلو یادبود علی نصیریان توسط محمد سریر، محمدعلی نجفی، مسعود جعفری جوزانی، مجید سرسنگی و علی نصیریان به یادگار امضا شد.