نگاهی به آیین شمع‌گردانی تاسوعا در اردبیل

اردبیل به شهر حسینی با مردمانی عاشق حضرت ابوالفضل(ع)  شهره است و حسینیان این شهر با برگزاری آیینهایی ویژه و کهن که ریشه در باورها و اعتقادات نیاکان شان دارد ارادت خود را به اهل بیت علیهم السلام ثابت کرده اند.

یکی از این آیینها که در روز نهم محرم الحرام و تاسوعا برگزار می شود،آیین «شام پایلاماق» یا شمع گردانی است که طی آن اهالی اردبیل در 41 مسجد، شمع نذری روشن می‌کنند و هنوز هم عده زیادی قائل به چنین رسمی هستند.

بیشتر شهروندان حسینی اردبیل برای برآورده شدن حاجات خود، روشن کردن شمع در مقابل مساجد شهر اردبیل را نذر می‌کنند.

مردم اردبیل دارای آداب و رسوم و سنن خاصی در برگزاری مراسم عزاداری و سوگواری هستند، اما برخی از این مراسم از جمله شمع‌گردانی، برپایی در کشور و سراسر دنیا بی‌نظیر و متعلق به منطقه‌ی اردبیل است.

آغاز آئین عزاداری ماه محرم‌الحرام در استان اردبیل، به‌ویژه مرکز استان، هم‌زمان با 27 ذیحجه و با مراسم تشت‌گذاری در اردبیل برگزار می‌شود، طی این مراسم سوگواران پس از مدیحه‌سرایی و عزاداری تشت‌هایی را به یاد تشنه کامی شهیدان کربلا پر از آب کرده و با زیارت کردن این تشت‌ها آب آن را به‌عنوان تبرک بر سر و صورت خود می‌ریزند.

بعدازظهر تاسوعا، مردم که قبلاً شمع‌های نذری خود را به تعداد 41 عدد از قبل تهیه کرده‌اند، پس از جاسازی شمع‌ها در «حیبه» یا پاکت پلاستیکی به طرف مسجد محله خود و سپس دیگر مساجد به راه می‌افتند.

عمل شمع‌گذاری ممکن است به‌صورت انفرادی، چند نفری و یا گروهی انجام شود.

اگر این عمل به‌صورت گروهی انجام شود، اغلب برای هر دسته یک نفر سر گروه برگزیده می‌شود که این فرد به مسیر41 مسجد مورد نظر کاملاً آگاه هستند و در پیشاپیش دسته حرکت می‌کنند و علاوه بر رجزخوانی و فرستادن صلوات به پیامبر و ائمه‌ی اطهار(ع) با صدای بلند و رسای خود افراد دسته را راهنمایی می‌کند.

وقتی شمع‌گذاران به مسجدی می‌رسند، با فرستادن صلوات، تشت داخل مسجد را بوسیده و چند قطره از آب تشت را به‌عنوان شفابخش در داخل شیشه‌ای که همراه خود آورده‌اند می‌ریزند. اغلب شمع‌گذاران در هر مسجد فقط یک شمع روشن می‌کنند اما تعدادی هم هستند که بیش از یک عدد شمع در یک مسجد روشن می‌کنند.

در طول مسیر توزیع‌کنندگان شمع، کسانی‌که شربت، چایی، حلوا، کاکائو، خرما و فتیر نذر کرده‌اند از دسته‌های شمع‌گذار پذیرایی می‌کنند.

شمع‌گذاران اغلب هنگام نزدیک شدن به مسجد در جلوی درب آن اشعاری را که در مورد وقایع عاشوراست، می‌خوانند.

در روز تاسوعا مساجد جامع، عالی قاپو، مسجد سلیمان و مسجد بزرگ بیشترین تعداد افراد شمع‌گذار را پذیرا می‌شوند. این مراسم تا غروب آفتاب ادامه دارد و بعد از آن اهالی به خانه‌های خود می‌روند.