پوشش صد درصدی حوزه واکسیناسیون

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، معاون برنامه‌ریزی راهبردی وزارت بهداشت، دکتر علی اکبر حق دوست در نشستی خبری گفت: «در چهار دهه اخیر اتفاقات مهمی در حوزه سلامت رخ داده است؛ این در حالی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی چالش‌های زیادی در این حوزه وجود داشت. به عنوان مثال پیش از انقلاب شاهد حضور پزشکان خارجی در کشور اعم از تهران و مناطق محروم بودیم و حتی این پزشکان با زبان فارسی آشنا نبودند. درعین حال پیش از انقلاب پوشش واکسیناسیون در کشور ۳۰ درصد بود، اما در حال حاضر به پوشش ۱۰۰ درصدی در این حوزه دست یافته‌ایم.»

او افزود: «پیش از پیروزی انقلاب شاهد شیوع  بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های عفونی بودیم؛ به طوری که بیماری تراخم که از طریق حشرات منتقل می‌شد در کشور شایع بود و منجر به نابینایی افراد می‌شد. شرایط درباره این بیماری به گونه‌ای بود که حتی هندوستان در مرزهای ایران قرنطینه ایجاد کرده بود. همچنین در تبریز ۱۰۰ سال پیش عده‌ زیادی از مردم به دلیل شیوع بیماری‌های عفونی از جمله طاعون از بین می‌رفتند؛ به طوری که جمعیت این شهر به دلیل شیوع این بیماری به یک سوم کاهش یافت.»

او با اشاره به برخی از دستاوردهای حوزه سلامت بعد از انقلاب اسلامی گفت: «قبل از پیروزی انقلاب میزان مرگ و میر مادران در کشور ۱۳۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بود. همچنین میزان مرگ و میر کودکان ۱۰۳ نفر به ازای هر هزار نفر بود و این  تعداد در روستاها به ۱۳۱ نفر می‌رسید؛ این در حالی است که این شاخص در حال حاضر به ۹.۶ در هر هزار نفر رسیده است. همچنین در سال‌های قبل از انقلاب خانوارهایی که ۷ تا ۸ فرزند داشتند شاهد مرگ ۲ تا ۳ فرزندشان بودند، اما اکنون با چنین پدیده‌ای مواجه نیستیم. در عین حال میزان امید به زندگی در قبل از انقلاب در زنان ۵۷ سال و در مردان ۵۵ سال بود؛ این در حالی است که اکنون میزان آن در زنان به ۷۶ و در مردان به ۷۴ سال رسیده است. البته ما هنوز فکر می‌کنیم باید بیشتر تلاش کنیم تا بتوانیم در این حوزه سرآمد باشیم. بنابراین احساس رضایت ۱۰۰ درصدی ندرایم؛ چراکه این احساس منجر به رکود می‌شود. در عین حال آمارهایمان شرایط مثبتی را در حوزه سلامت نشان می‌دهند.»

حق دوست ادامه داد:‌ «قبل از انتقلاب اسلامی در شهرهای بزرگ و حتی ۱۰ شهر برتر کشور پزشک متخصص وجود نداشت یا فقط چند ماه از سال پزشک متخصص در آنجا بود؛ این در حالی است که اکنون نمایندگان مردم از ما انتظار دارند که شهرهای کوچک‌مان هم نه تنها چهار تخصص اصلی که شامل زنان، جراحی، کودکان و داخلی است را دارا باشند، بلکه سایر تخصص‌ها هم در این شهرها وجود داشته باشد.»

معاون برنامه‌ریزی راهبردی وزارت بهداشت با اشاره به ادغام آموزش پزشکی در بهداشت و درمان گفت:‌ «یکی از اتفاقات مهمی که در ایران رخ داد و مشابهش در دنیا وجود ندارد، ادغام آموزش پزشکی با بهداشت و درمان بود. این ادغام مزایا و معایبی دارد، اما مزایای آن باعث خودکفایی در علوم سلامت کشور از نظر کمی و کیفی شده است؛ به طوری که سال‌ها است که دیگر نیازی به اعزام دانشجو در علوم پزشکی به خارج از کشور وجود ندارد و این اقدام بسیار کم شده است. البته فرصت‌های مطالعاتی و دوره‌های خاص باید وجود داشته باشد، اما اعزام به خارج از کشور در رشته‌های پایه علوم پزشکی بسیار کم است. بر همین اساس پاسخگویی آموزش و پژوهش به حوزه سلامت بیشتر از حوزه‌های دیگر است. وزارت بهداشت در این حوزه نمره بالایی می‌گیرد. »

او با بیان اینکه درحال حاضر پیدا کردن شغل یکی از دغدغه‌های مردم و جوانان است، گفت: «این در حالی است که این دغدغه در بین فارغ‌التحصیلان حوزه سلامت کمتر از سایر حوزه‌ها است؛ زیرا کفه تربیت نیرو با کفه نیازمندی به رشته‌های مختلف در حد تعادل بوده است. انعکاس این تعادل این است که  سال‌به سال بر میزان داوطلبین رشته تجربی افزوده می‌شود و در علوم پزشکی صندلی خالی و بدون دانشجو به صفر رسیده است. بنابراین کنترل بازار عرضه و تقاضا در این حوزه از برکات این ادغام است.»

حق‌دوست با اشاره به طرح آمایش سرزمینی گفت: «بحث آمایش سرزمینی در راستای تقسیم کشور به مناطق مختلف و خودکفایی علمی در هر یک از این قمست‌ها در بعد آموزش T پژوهش و ارائه خدمات است. امیدواریم از طریق این طرح بتوانیم کاری کنیم بیمارانی که ازمناطق ۹ گانه کشور به منطقه ۱۰ یعنی تهران برای دریافت خدمت می آیند، بتوانند با برنامه‌ریزی متوازن در مناطق خود خدمات را دریافت کنند. در حال حاضر بحث آمایش سرزمینی در حوزه سلامت نسبت به سایر حوزه‌ها پیشرفت بیشتری داشته است؛ به طوری که اگر از سازمان‌های بیمه‌گر آمار بیمارانی که ۱۰ سال پیش برای دریافت خدمت به استان‌های بزرگ می‌رفتند را احصا کنیم و با شرایط کنونی مقایسه کنیم، می‌بینیم که این اتفاق بسیار کم شده است.»

او ادامه داد:‌ «البته مدعی نیستیم که میزان مراجعات از شهرستان‌ها به استان‌های بزرگ‌تر صفر شده است و نباید هم صفر شود؛ چراکه قرار نیست در هر استانی خدمات بسیار تخصصی و پرهزینه‌ای مانند پیوند کبد را ارائه دهیم؛ چراکه در این صورت علاوه بر افزایش هزینه، کیفیت خدمت هم کاهش می‌یابد. بنابراین انتظار صفر شدن این مراجعات رانداریم؛ بلکه انتظار داریم این مراجعات به حد معقول که طبق پیش بینی ما هفت درصد است، برسد. در حال حاضر میزان مراجعه از شهرهای مختلف به استان تهران برای دریافت خدمات درمانی بین ۱۴ تا ۱۵ درصد است و میزان مراجعه به سایر استان‌های برخوردار مانند مشهد، اصفهان و تبریز و غیره ۱۰ درصد است. در صورت اجرای برنامه آمایش سرزمینی انتظار داریم این میزان به هفت درصد برسد.»

او با بیان اینکه در ابتدای انقلاب ۷ هزار پزشک متخصص در کشور حضور داشتند، گفت:‌ «این در حالی است که بسیاری از این پزشکان برای تحصیل به خارج از کشور رفته بودند، اما در حال حاضر تعداد پزشکان متخصص در کشور به ۴۵ تا ۴۷ هزار نفر رسیده است. بنابراین در این حوزه پیشرفت خوبی داشته‌ایم. در عین حال سرعت رشدمان در حوزه پزشکی عمومی هم قابل ملاحظه بوده است و اگر اتفاق خوبی در سلامت مردم رخ داده است به دلیل تلاش این پزشکان بوده است.»

او با اشاره به ایجاد شبکه بهداشتی در روستاها بعد از انقلاب اسلامی گفت: «استقرار نظام مراقبت‌های اولیه در روستاها یکی از اقدامات وسیع جمهوری اسلامی ایران بوده است. باید توجه کرد که شبکه بهداشتی زمانی ایجاد شد که ما در اوج جنگ کمبودها بودیم. در آن زمان توانستیم شبکه‌ای را در روستاها راه‌اندازی کنیم که باعث تحول اساسی در شاخص‌های مربوط به سلامت شد. بنابراین در این حوزه نمره قابل قبولی را کسب کردیم و این موضوع یک ادعای داخلی نیست، بلکه مستندات بین‌المللی هم به این موفقیت اذعان دارند.»

حق دوست با اشاره به افزایش مشارکت مردم و خیریه‌ها در حوزه سلامت بویژه در یک دهه اخیر، گفت: باید بدانیم که ۷۵ درصد حوزه سلامت در اختیار سیستم بهداشت درمان نیست؛ به طوری که اگر امکانات تخصصی در اختیار داشته باشیم، باز هم نمی‌توانیم به میزان چشمگیری آسیب‌ها و مرگ و میرها را کاهش دهیم؛ چراکه برخی از این آسیب‌ها به مشکلات جاده‌ای، تصادفات، ‌ ضعف‌های ایمنی بازمی‌گردند. در حال حاضر بیشترین تصادفات درون شهری به دلیل تصادفات موتورها است و فرهنگ استفاده از وسایل ایمنی در کشور جا نیفتاده است. بنابراین بدون مشارکت مردم در سازمان‌های متولی حتی اگر عالی‌ترین ارائه خدمت را داشته باشیم، تاثیر زیادی نخواهیم داشت. بنابراین نیازمند توجه مردم به این حوزه هستیم. در عین حال رسانه‌ها نیز باید در زمینه مولفه‌های اجتماعی سلامت ورود کنند.

حق دوست در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به اهمیت موضوع اقتصاد سلامت گفت: «دولت در کشور وظایف سنگینی بر عهده دارد؛ به عنوان مثال باید به موضوع آموزش و پرورش توجه زیادی شود؛ چرا که نسل بعدی ما در این سیستم رشد می‌کند. در کنار همه این مسائل سلامت نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. باید بدانیم که سلامت هزینه نیست؛ بلکه نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. اگر جامعه‌ای سالم باشد، نیروی کار فعال‌تر و سالم‌تر خواهد داشت. در عین حال باید برای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی جامعه سرمایه‌گذاری کنیم. البته هنوز چنین باوری به طور کامل در میان دولت‌مردان ما شکل نگرفته است. هرچند که وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده است؛ به طوری که سرانه سلامت ایرانیان در چند دهه اخیر رشد خوبی داشته است. البته نباید تصور کنیم که این افزایش می‌تواند به طور معجزه‌آسا همه عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند؛ بلکه به تدریج باید کمبودها را رفع کرد.»

او ادامه داد: «در حوزه سلامت هزینه‌ها با سرعتی بیش از سرمایه‌گذاری جوامع رشد می‌کند. این موضوع که منابع سلامت از چه محلی تامین می‌شود و در کجا هزینه می‌شود، بحثی کلیدی است. در حال حاضر سالانه هزینه‌هایی که در حوزه زیبایی اتفاق می‌افتد به طور روز افزون در حال افزایش است؛ در حالی که این حوزه اولویت کشور ما نیست. بلکه فکر می‌کنیم برای سالم زیستن باید وزن متعادل، تحرکت بیشتر و تغذیه سالم داشته باشیم. بنابراین همه باید کمک کنند تا منابع، منطقی‌تر در این حوزه هزینه شود. از طرفی باید در این حوزه اولویت‌بندی کنیم؛ چراکه منابع محدود و نیازها نامحدود است. بنابراین مجبوریم با توجه به مستندات علمی کار کنیم؛ به عنوان مثال بسیاری از داروهایی که تبلیغات سرسام آوری برایشان می‌شود، حتی در کشورهای توسعه یافته هم در سبد دارویی پایه قرار نمی‌گیرند. بنابراین رسانه‌ها باید عالمانه‌تر این موضوعات را به مردم منتقل کنند.»

حق دوست با بیان اینکه رضایت‌مندی حاصل تعامل میان خواسته‌ها و داشته‌ها است، گفت:‌ «اگر خواسته‌ها با سرعت بیشتری رشد کند، منجر به نارضایتی می‌شود. بنابراین باید در حوزه سلامت منطقی تصمیم بگیریم تا از منابع محدود به بهترین شکل استفاده کنیم؛ البته در این حوزه مشارکت ذینفعان را پذیرا هستیم و سرمایه‌گذاری در این حوزه را به فال نیک می‌گیریم. البته اگر این سرمایه‌گذاری در راستای برنامه جامع سلامت نباشد، نمی‌توانیم آن را بپذیریم.»

حق دوست در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی درباره طرح تحول نظام سلامت گفت:‌ «باید توجه کرد که برنامه‌های اصلاحی و تحولی به تدریج انجام می‌شوند و هر زمان بعضی از این برنامه‌ها باز و اجرا می‌شود و سپس به مرحله بعدی می‌رویم. درباره طرح تحول نیز این موضوع صدق می‌کند. ارائه برخی بسته‌های خدماتی در قالب این طرح به معنی اتمام آن نیست. بلکه هنوز بسته‌های جدیدی وجود دارد که به تدریج آنها را اجرا می‌کنیم. از طرفی مشکلات بسته‌های قبلی را رصد کرده و از پیشنهادات اصلاحی و عملیاتی در این حوزه استقبال می‌کنیم. در حال حاضر در بسته‌های درمانی تغییراتی ایجاد کرده‌ایم. ما با گذشت زمان، اشکالات را شناسایی کرده و در صدد رفع آنها هستیم. به عنوان مثال در حال حاضر در برخی از بسته‌ها تغییراتی انجام داده‌ایم که به دلیل اشکالاتی بوده که در فاز برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی رخ داده است و برخی از تغییرات به دلیل تغییر در شرایط جامعه ایجاد شده است. »

حق دوست در پاسخ به سوال دیگری در رابطه با رتبه ایران در جهان از نظر شاخص‌های مربوط به سلامت گفت: «متاسفانه جایگاه ما در حوزه سلامت در شان کشور نیست و در این باره احساس ناراحتی می‌کنیم. البته سازمان‌های متعددی از زوایای مختلف کشورها را از نظر شاخص‌های سلامت رتبه بندی می‌کنند. ایران در برخی شاخص‌ها مانند تولید مقاله رتبه خوبی دارد. همچنین در حوزه ارائه خدمت رتبه ۴۰ تا ۴۵ را دارا هستیم یا در زمینه استانداردهای بستری شاخص ما به طور کلی ۶۰ تا ۷۰ بوده است. در عین حال باید بررسی کنیم شیب رشدمان در جهان به چه صورت بوده است. به عنوان مثال طی چند سال گذشته در زمینه تولید علم شیب مناسبی داشته‌ایم. همچنین در بخش کاهش مرگ و میر نوزادان و مادران نیز شاخص‌هایمان مناسب بوده است و در رتبه ۲۰ قرار داشته‌ایم. در برخی از شاخص‌ها مانند نوآوری و کارآفرینی رتبه عمومی کشور مطلوب نیست و طبیعتا این رکود در حوزه سلامت این شاخص وضعیت مناسبی ندارد؛ به طور کلی در حوزه اقتصاد دانش بنیان، رتبه‌های بالای ۱۰۰ را دارا  هستیم.»

او ادامه داد: «در حوزه‌هایی می‌توانیم افتخار کنیم که رتبه ما زیر ۲۰ باشد؛ به عنوان مثال در حوزه پیوند رتبه ایران زیر ۲۰ است. در حوزه سلول‌های بنیادی نیز این موضوع صدق می کند و شیب رشد مناسبی داریم. از طرفی در کنترل عوامل خطر باید جدی‌تر عمل کنیم. در عین حال در حوزه سواد سلامت نیز وضعیت مناسبی نداریم؛ به طوری که سواد سلامت ایرانیان نامطلوب است و ما در حوزه‌هایی مانند چاقی، ‌ نشاط اجتماعی، آلودگی‌های محیط زیستی‌و غیره وضعیت قابل قبولی نداریم که نتیجه آن افزایش بیماری‌های غیرواگیر است.»

او در پاسخ به سوال دیگری درباره برنامه وزارت بهداشت در مورد استقرار نظام ارجاع گفت:‌ «استقرار نظام ارجاع یکی از مطالبات به حق است، اما اگر نظام ارجاع اجرا شود، مهم‌ترین نارضایتی‌های آن از سوی مردم و پزشکان خواهد بود. بنابراین ابتدا باید بسترهای اجرای این برنامه ایجاد شود. البته تاریخ انقضای نظام ارجاع و پزشک خانواده به شیوه NHF (نظام طب ملی انگلستان) گذشته است و کشورهایی که وارد فاز جامع  نظام ارجاع شده‌اند دیگر از الگوی گذشته پیروی نمی‌کنند.»

اوتاکید کرد: «در حال حاضر بحث اجرای پروند الکترونیک سلامت مطرح است و برای اجرای آن باید بانک‌های اطلاعاتی مختلف به هم پیوند بخورند تا ما بدانیم تک تک ایرانیان کجا زندگی می‌کنند، چه بیمه‌ای دارند و از نظر سلامتی چه وضعیتی خواهند داشت.»

حق دوست درباره برنامه وزارت بهداشت برای حل معضل ساخت بیمارستان‌های ایمن در کشور گفت: «باید توجه کرد  که هزینه ساخت و تجهیز یک تخت بیمارستانی حدود ۶۰۰ میلیون تومان است و ساخت و تجهیز یک تخت در تهران نزدیک به یک میلیارد تومان هزینه دارد. از طرفی هزینه اداره یک تخت بیمارستانی سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان است. از طرفی ما با تخت‌های فرسوده و توزیع نامتوازن تخت‌ها نیز مواجهیم. ممکن است در حال حاضر بگویید که در تهران با کمبود تخت زیادی مواجهیم، اما راه‌حلش این نیست که حتما تخت‌های جدید را افزایش دهیم؛ بلکه باید در مناطق مختلف کشور که کمبود تخت دارند، تخت بسازیم تا مردم مجبور نباشند برای دریافت خدمت به تهران بیایند. بنابراین باید با یک نقشه جامع توزیع تخت را در کشور به طور متوازن ایجاد کنیم.»

او با بیان اینکه از طرفی جمعیت کشور در حال افزایش است و با تکنولوژی‌های جدید هم مواجهیم، افزود:‌«با نگاه به این تکنولوژی‌ها ‌می‌توان گفت نیاز به تخت بیمارستانی به تدریج کاهش می‌یابد. در حال حاضر در دنیا بسیاری از خدمات سلامت در منزل ارائه می‌شود. در این زمینه ۱۱جلد کتاب تحت عنوان نقشه جامع درمان کشور شکل گرفته است و توسعه خدمات و امکانات در حوزه سرپایی و بستری متناسب با این نقشه جامع انجام خواهد شد.»

او همچنین گفت:‌ «از طرفی سند ارائه خدمات در منزل تدوین شده که حوزه‌های پرستاری و طب تسکینی راشامل می‌شود و در بعضی از شهرها به صورت پایلوت عملیاتی شده است. در همین جا اعلام می‌کنم که هر کس علاقه‌مند است در جهت ارائه خدمات در منزل سرمایه‌گذاری کند، ما از آن استقبال می‌کنیم. البته در این حوزه برخی چالش‌های قانونی هم وجود دارد. به عنوان مثال پرسیده می‌شود که بیمه باید برای مشاوره تلفنی پوشش‌هایی را ایجاد کند یا خیر؟ اما با وجود همه چالش‌های قانونی، در این حوزه حرکت رو به جلویی داریم.»

حق دوست در اشاره به سوالی درباره برنامه وزرات بهداشت برای تربیت دندان پزشک در کشور، گفت: «طبق محاسبات ما در سال ۱۴۰۴ حدود ۲۲ هزار دندان پزشک نیاز داریم.»

او در پاسخ به سوال دیگری درباره مهاجرت پزشکان به خارج از کشور گفت: «این موضوع یکی از دغدغه‌های ما است که البته منحصر به رشته‌های پزشکی نیست، اما نگران کننده است. البته عمده افرادی که در حوزه پزشکی به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند، انگیزه اول‌شان بحث اقتصادی نبوده است. بنابراین انگیزه اصلی پزشکان ما برای مهاجرت بحث کار نیست؛ چرا که برای بسیاری از آنها در خارج از کشور امکان کار فراهم نمی‌شود.»

حق دوست در پاسخ سوالی درباره  هزینه‌های طرح تحول سلامت گفت:‌ «در طرح تحول سلامت هزینه‌های درمان به شدت کاهش یافت و از مردم حمایت خوبی شد. در عین حال بحث حمایت‌های خاص از بیماران مستمند نیز از طریق مددکاری‌ها و خیریه‌ها انجام می‌شود. البته هنوز هم افرادی هستند که نمی‌توانند در این سیستم پاسخ بگیرند.»

او با بیان اینکه طبق مستندات، اقشار آسیب‌پذیر و ضعیف بیشتر از مواهب طرح تحول سلامت بهره‌مند شده‌اند، گفت: «اعلام می‌کنم که  اگر کسی خلاف این موضوع را می‌گوید، بیاید با عدد و رقم بحث کند. در حال حاضر کلینیک‌های  ویژه وزارت بهداشت با ۵ هزار تومان به مردم خدمت ارائه می‌دهند. از طرفی نباید همه اشکالات را به پای مجری طرح نوشت؛ چراکه مردم و سایر سازمان‌ها نیز در این زمینه اثرگذارند. در طرح تحول سلامت قرار بود افراد فاقد بیمه که ۶ میلیون نفر پیش بینی شده بودند، تحت پوشش بیمه قرار گیرند، اما این عدد به ۱۱ میلیون نفر رسید. البته ما هم در این حوزه اشتباهاتی کردیم اما یکی از دلایلش این بود که باید به صورت ضربتی در حوزه سلامت اتفاقی می‌افتاد؛ بنابراین حتما نقدهایی وجود دارد، اما طرح تحول سلامت با نگاه به محرومین اجرا شد و دولت به شدت از این طرح حمایت کرد، اما به هر حال جیب دولت هم خالی شده و همه پیش بینی‌ها در حوزه اقتصاد عملی نشد و با مشکلاتی مواجه شدیم.»