بازگشت انسان به ماه در سال ۲۰۲۴

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ در «میز فناوری» برنامه‌ی دوشنبه 31 تیر، محمدحسین جهان‌پناه به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان عطا مرادی، کارشناس نجوم بود تا درباره‌ی سفر سه فضانورد به ماه در تیرماه سال 1348 گفت‌وگو کنند. 

گفت‌وگو با پاسخ مرادی درباره‌ی این سوال آغاز شد که چرا سفر به ماه مهم بود؛ «ماجرا از جنگ جهانی دوم از سال 1946 شروع می‌شود. از جنگ سرد که در واقع تقسیم قدرت میان شوروی سابق و آمریکا بود. این رقابت نه‌تنها در عرصه‌ی سیاسی، بلکه در عرصه‌‌های علم و فناوری هم ادامه داشت. از سال 1950 به بعد هر دو به سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی فضا سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای خودشان این چالش را مطرح کردند که چه کسی برای اولین بار می‌تواند به فضا برسد. آمریکا و شوروی تحقیق و توسعه در این زمینه را ادامه می‌دهند تا اینکه شوروی زودتر از آمریکا می‌تواند اولین انسان، یعنی یوری گاگارین را به فضا بفرستد. این اتفاق شکست مهمی برای آمریکا تلقی می‌شد. به همین دلیل آمریکا بودجه‌ی فضایی‌اش را به شدت ارتقا داد. به‌طوری که درآمد چهار درصد از تولید ناخالص کشورش در آن زمان را به پروژه‌ی آپولو اختصاص داد. با این اتفاق موفق شد زودتر از شوروی در سال 1969 میلادی اولین انسان‌ها را به ماه بفرستد.» 

مرادی درباره‌ی دستاوردهای این سفر فضایی توضیح داد: «هر زمانی که در تاریخ اتفاقاتی مثل جنگ می‌افتد که حتی اهداف درستی برای بشریت ندارند، دستاوردهایی پدید می‌آید. به‌طور مثال در جنگ جهانی دوم که تاثیر بدی بر بشریت داشت، علم به شدت توسعه پیدا کرد. در زمینه‌های هسته‌ای، نظامی، ارتباطات و ... کشف‌ها و اختراع‌های مهمی انجام شد. مثلا رادار در این جنگ به‌وجود آمد. ماجرای سفر به ماه هم در بطن یک جنگ شکل گرفت. رفتن به ماه و مطالعه‌ی آن و گردآوری سنگ‌هایی از ماه اهداف بزرگی برای انسان بود. چون یکی از مهم‌ترین خواسته‌های بشر از علم، شناخت محیط پیرامون است.» 

کارشناس نجوم «چرخ» در ادامه‌ی توضیحاتش درباره‌ی سفر انسان به ماه، تاریخچه‌ی پروژه‌ی آپولو را بررسی کرد؛ «سال 1961 جان‌اف‌ کندی، رئیس‌جمهور آمریکا پروژه‌ی آپولو را با کنگره‌ی این کشور پیشنهاد کرد و تصویب شد. در این ماموریت فضاپیماهایی ساخته و آزمایش می‌شود. مهم‌ترین نکته ساخته شدن یک پیشران بسیار قدرتمند بود که بتواند وزنی حدود 50 تا 100 تن را از زمین به کره‌ی ماه بفرستد. ماه درباره‌ی دوره‌ای صحبت می‌کنیم که علم و تکنولوژی به اندازه‌ی امروز پیشرفت نکرده بود. به‌طور مثال سیستم مخابراتی‌ای که در این پروژه استفاده شده، از سیستم ارتباطی گوشی‌های امروز ما ساده‌تر بوده است.» 

مرادی روند تکامل پروژه‌ی آپولو را هم تشریح کرد: «آپولو1 اولین ماموریت پروژه‌ی آپولو بوده که به شکست منجر می‌شود. در این پروژه سه‌ فضانورد در همان دقایق اول کپسول‌های اکسیژن منفجر می‌شود و هر سه نفر از دنیا می‌روند. این می‌توانست یک شکست بزرگ و باعث توقف پروژه شود اما بشر ادامه می‌دهد. در آپولوهای بعدی تکنولوژی‌ها یکی یکی آزمایش شدند. این روند تا آپولو8 ادامه داشت که در این پروژه سه فضانورد به مدار دور ماه رفتند و برگشتند. آپولو 9 و 10 این پیشرفت را توسعه دادند. در آپولو 11 با استفاده از ده تجربه‌ی قبلی پروژه، بالاخره پروژه با موفقیت در 9 روز انجام می‌شود». 

در بخشی از این گفت‌وگو، به مساله‌ی تردید در انجام سفر انسان به ماه هم پرداخته شد: «عده‌ای که این تئوری توطئه را مطرح می‌کنند، دلایلی را مطرح می‌کنند که آنها را بررسی می‌کنیم. یکی از سوال‌هایشان این است که چرا در عکس‌هایی که از ماه گرفته شده، ستاره‌های مشخص نیستند. پاسخ این سوال را عکاسان آماتور نجوم هم می‌دانند. شما در زمان عکاسی با مساله‌ای به نام زمان نوردهی مواجه هستید. زمانی که ماه نور خورشید را بازتاب می‌کند، سطح فوق‌العاده روشنی دارد. علاوه بر این شما تجهیزاتی دارید که نور را بازتاب می‌دهند. به همین دلیل در زمان عکاسی لازم نیست که حساسیت دیافراگم را زیاد کنید. به همین نیازی به تنظیم حساسیت دیافراگم و بیشتر کردن زمان نوردهی نبوده و به خاطر همین ستاره‌ها مشخص نیستند. سوال دوم این است که چرا پرچمی که همراه فضانوردها است تکان می‌خورد. در پاسخ به این سوال باید گفت که ماه هیچ جوی ندارد و به همین دلیل بادی وجود ندارد. اما در ماه نیروی گرانش یک ششم زمین است و به همین دلیل وقتی پرچم را نصب می‌کند، تکان می‌خورد.»

کارشناس نجوم «چرخ» درباره‌ی دلایل تکرار نشدن سفر به ماه توضیح داد: «در پروژه‌ی آپولو با معادلات امروزی حدود 150 میلیارد دلار هزینه شده است. این هزینه حدود سه تا چهار برابر درآمد نفتی ایران در سال 2017 است! به همین دلیل منطقی نیست که چنین هزینه‌ی گزافی برای این پروژه انجام شود.»

در بخش روایت خبری «چرخ» هم علی خورشیدی، کارشناس هوا فضای «چرخ»، پروژه‌های آینده‌ی سفر به ماه را بررسی کرد. او توضیح داد که در 60 سال گذشته آمریکا، شوروی، هند، چین، اتحادیه‌ی اروپا و ژاپن کشورهایی بوده‌اند که توانسته‌اند با موفقیت به ماه دسترسی پیدا کنند و در آینده آلمان و کره‌ی جنوبی هم به این فهرست اضافه خواهند شد. چند روز پیش ناسا هم به طور رسمی اعلام کرد که در سال 2024 پروژه‌ی آرتمیس را با دو فضانورد زن و مرد برای سفر به ماه انجام خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود این پروژه بین 20 تا 30 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. 

در بخش‌ دیگری از یازدهمین قسمت «چرخ» گزارش مستند محمدحسین جهان‌پناه از نمایشگاه الکامپ امسال روی آنتن رفت.

«چرخ» در تابستان امسال در سه روز یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت 19 به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود. مجری «چرخ» حافظ آهی است و محمد جباری سردبیری برنامه و الهه بهبودی تهیه‌کنندگی «چرخ» را بر عهده دارند.