پلی که سیل ۱۲ فروردین از آن رونمایی کرد / چهره پل هخامنشیان در بحران سیل پلدختر

خبرگزاری برنا لرستان – گروه فرهنگی /اختصاصی :  لرستان را سرزمین پل های باستانی دانسته اند به طوریکه در منظر کسانی که به هویت لرستان در چشم اندازی تاریخی می نگرند این  پل ها امروز از شاخص های مهم ومنحصر به فرد فرهنگی و تمدنی این سرزمین  کهن به حساب می آیند ودر عین حال اعتباری برای  کانون تمدنی فلات ایران .

وجوداین همه پل پرجاذبه برروی رودخانه ها ،گذرآب های   خروشان ومعبرهای کوهستانی  این استان که  عمر احداث آنها  بیش از 50سال تا پیش از اسلام را نشان می دهد، سندی براهمیت قلمرو قوم لر در جنوب غربی کشور و البته  لرستان در حوزه راه ها و خطوط ارتباطی از ازمنه باستان تا به امروز است.

از سویی دیگر  قدمت  برخی از این پل ها به خاطر حفظ جلال وشکوه  ایران باستان گویای بار سنگین تاریخ بر روی  میراث فرهنگی مردم این استان محسوب می شودوخود مایه های غرور مردمی کهن .

مسلما هرکدام از این پلها  با توجه به قدمتشان  هنوز ظرفیت مطالعات بیشتری را در هستی تاریخی خود دارند که در صورت تحقیق بیشتر  علاوه بر شناخت آنها از حیث ابعاد معماری خاص آن ادوار می توان  زمان ساخت این پل ها  را نیزروشنتر  بیان کرده وبر اصالت حوزه تمدنی لرستان نیزافزود .

ظاهرا اگرچه اذهان عمومی به قدمت شناخته شده ایی از این پل ها خو گرفته است که مرتب برروی آن تاکید می شود ولی حادثه سیل اخیر لرستان بدون هیچ گونه مطالعه ایی  وفقط ناخواسته  اهمیت موضوع توجه بیشتر به بازنگری در خصوص زمان ساخت و قدمت پل های باستانی لرستان را نشان داد.

*پلهای باستانی سندی بر مدنیت تاریخی  لرها

حیات تاریخی شاخه های مختلف و ایل و قبیله های قوم   لر واقع در زاگرس جنوب غربی یعنی گستره وسیعی  بین چهار پایتخت سلطنتی پارسیان  از پاسارگارد تاشوش واکباتان یا همدان کنونی و بابل وتیسفون در عراق فعلی نشانگر آن است  که ساخت پل های متعدد با معماری های شگفت انگیز در استان لرستان یعنی واقع در محدوده کوهستانی بین  شوش ،اکباتان و بابل وتسیفون در ادوار باستان بی دلیل نبوده است و اهمیت  این  ناحیه را درهمه ادوار نشان می دهد. 

علی محمد عزیزی رییس میراث فرهنگی شهرستان پلدختر  ضمن اشاره به سابقه بی نظیر مدنیت  و حیات تاریخی قوم لروجود پل های باستانی در لرستان را نشانه های مهم بودن جغرافیای لرستان نزد دولت های باستان می داند و  به برنا می گوید:  وجود این پل ها ی تاریخی وشکوهمند در لرستان خود از اسناد ونشانه های مهم عبور راه شاهی در این منطقه  و دلیلی بروجود  امن ترین وطولانی ترین راه ها در این سرمین است.

*ثبت 80 پل تاریخی در لرستان و 13 پل در شهرستان پلدختر

بنا به گفته  محققان   پلهای فراوانی در دوران باستان یعنی از زمان شکل گیری دولت رسمی هخامنشیان تاظهور امپراتوری ساسانیان برروی رودخانه های سرکش  کشکان وسیمره به عنوان دو رودخانه تمدن سازو فوق العاده مهم  در لرستان ساخته شده است که بعضا درزمان شکل گیری حکومت های محلی پس از اسلام در این سامانه کوهستانی نیز مورد بازسازی وتجدید حیات قرار می گرفته اند.

این پل هاکه امروز به عنوان   پل گاومیشان ، پل سیمره ، پل پلدختر ،پل کلهر ،پل کشکان ،پل ......شهره اند وهرکدام برگ هایی ازتاریخ را بازگو می کنند  در گذشته نقشی فوق العاده وحائز اهمیت  در اتصال پایتخت های سلطنتی و کانون های  مدنیت باستان   برای ارتباط با این پایتخت هابه عنوان قلب امپراتوری  ایفا می کردند وبدون شک گویای جنب وجوش جمعیتی فراوان در این جغرافیابه عنوان یک کانون مهم جمعیتی  نیزبوده است.

رییس میراث فرهنگی پلدختر می افزاید: حدود 100 پل در لرستان شناسایی شده که از این تعداد 80 پل به ثبت رسیده است.

عزیزی  یادآورمی شود : 13 پل تاریخی در شهرستان پلدختر به ثبت رسیده است که از این تعدادتاریخ  3 پل پل دختر ،پل گاومیشان  وپل معمولان  به پیش از اسلام ودوران باستان می رسد .

او با اشاره به اهمیت این پل ها درتاریخ  پس از اسلام نیز خاطر نشان می کند:  بسیاری از این پل ها  درقرن چهارم هجری توسط شخصی به نام بدربن حسنویه که فرمانروای لرستان بوده تجدید بنا شده اند .

* پلی که سیل از آن رونمایی  کرد

در روایات  تاریخی موجود ومنظر عمومی قدمت  این  پل های  تاریخی راتا عهد ساسانی محدود کرده اند ؛در این بین پل باستانی پلدختر به عنوان یکی از مهمترین  پل های تاریخی  کشورکه  امروز نماد شهریت شهرستان  پل دخترمحسوب شده و برروی دروازه شمالی  این شهر جنوبی لرستان احداث شده است را با قطعیت متعلق به میراث  امپراتوری ساسانی دانسته  و تاریخ ساخت آن را به نام فرمانروایی  شاپور اول ساسانی ثبت کرده اند وبه جز چند اشاره جزئی در برخی از کتب محققان هیچکس باوری به ایده و خلاقیت هخامنشیان در احداث پل  برروی رودخانه کشکان در این نقطه نداشته است .

اما سیل 12 فرودین ماه چهره پل باستانی پلدختررا دگرگون کرد به گونه ایی که  این سیل دلهره آور ورنجبار در این شهرستان اگرچه جز ویرانی وتخریب و رنج مضاعف چیزی برای مردم این منطقه در برنداشت ولیکن این مزیت را داشت تا چهره از پل هخامنشیان در کنار پل فعلی نمایان کند.

خروش بی سابقه  کشکان روددر سیل اخیر  وگذر سرکش آب  با شستشوی بستر رودخانه از  پایه های پلی رونمایی کرد که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی همان پایه های ویران شده  پل عصر هخامنشی است که پیش از احداث پل فعلی در همین نقطه احداث شده وقبلا در روایات برخی از محققان به آن  اشارات جزئی واحتمالی  شده بود  .

به گفته رییس میراث فرهنگی  پلدختر محققانی  چند  قبلا به وجود پایه های پلی که پیش از پل فعلی در این منطقه احداث شده بوده اشاره کرده اند  وحتی قبل از سیل مشخص بود که پایه های قدیمی تری وجوددارد اما به این شکل نمود نداشته ومشکوک بود تا اینکه با سیل اخیر وجود این پایه ها و پل قدیمی تر قطعیت پیدا کرد.

عزیزی با بیان اینکه معمولا در کنار پایه های  موجود وسالم  پل های لرستان  پایه های قدیمی تری نیز وجوددارد  یادآورمی شود:  بنا به گفته پایگاه پل های تاریخی استان  چهارمجموعه در اطراف پل تاریخی پلدختر ثبت شده است  که هر یک متعلق به دوره های مختلف هستند.

او ادامه می دهد : بعد از سیل 12 فروردین  ماه در پایین پل اصلی 3 تا پایه نمود بیشتری پیدا کرده اند که به واسطه حجم وفشار سیلاب از زیر خاک موجود در  بستر رودخانه  بیرون افتاده  و به احتمال فراوان این پایه ها متعلق به یک پل در زمان هخامنشیان هستند که قبلا در نوشته این محققان به آن اشاراتی شده بود.

*ضرورت  مطالعه  فنی و بررسی  پایه های پل احتمالی هخامنشی

شواهد نشان می دهد که این پایه  های قدیمی هنوز مورد بررسی فنی وکارشناسی قرار نگرفته است و بدون شک جبران حجم خسارات سیل در این شهرستان و نیاز های روزمره مردم سیل زده فعلا مجالی به تمرکز برروی اینگونه موضوعاتی نمی دهد ولی  نیاز است در پسا سیل به این موضوع مهم وحفظ میراث فرهنگی و البته با این چهره نمایی پل پلدختر به عنوان شناسنامه  اصالت مردم این منطقه نیز توجه شود وتوسط مقامات ارشد استانی از دستگاه میراث فرهنگی حمایت های لازم صورت گیرد.

 عزیزی  با تاکید بر ضرورت توجه کارشناسی وفنی به شناخت ومطالعه پایه های این پل قدیمی احتمالی هخامنشی  ، بیان می کند: این پایه های قدیمی ترهنوز مورد مطالعه وبررسی کارشناسی وفنی قرار نگرفته است  البته  قبل از سیل طبق تعیین حریم صورت گرفته یکسری بررسی ها انجام گرفت ولی باتوجه به هویدا شدن پایه های پل نیاز به مطالعه وبررسی فنی دارد .

*پل باستانی پلدختر و نقش آن در گردشگری

مسلما رخ نمایی این پایه ها بر جاذبه  پل فعلی پل دختر افزوده است و این جذبه بیتشر بررونق گردشگری و کشاندن علاقه مندان به بازید بهتر ودقیق تر  از پل می افزاید .

با توجه به اینکه ارتباط عمومی مردم و گردشگران  با پل باستانی پلدختر در قسمت شرقی وحاشیه جاده امکان دارد می توان از تییر دادن کانون توجه گردشگران  به پایه های قدیمی تر و معرفی آن  به جاذبه ورونق گرشگری منطقه  نیز افزود.

رییس میراث فرهنگی پلدختر  تاکید می کند: انتظاری که از شهرداری وشورای شهر وجود دارد این است که می توان  قسمت های  غربی پل  یعنی محدوده ایی که پایه های قدیمی تر در کنار آن قرار گرفته را به گردشگری اختصاص داد .

عزیزی اضافه می کند : این  موضوع نیاز به اعتباراتی برای تملک زمین های اطراف پل دارد که در صورت عملیاتی کردن این ایده می توان باعث رونق گردشگری وجاذبه توریستی  پل و به تبع آن شهرستان شد.

*لزوم اختصاص سهم قابل توجه به مرمت پل های پلدختر

بارش های اخیر و البته سیل  ویرانگر 12 فروردین فقط مساکن ،جاده ها، اراضی کشاورزی و مغازه های شهروندان پلدختری را مورد تخریب قرار نداد بلکه میراث فرهنگی وشناسنامه های باستانی واسناد اصالت چند هزارساله این مردم را نیز مورد تهدید قرار دادکه برخی از آنها  نیازمند توجه و مرمت وبازسازی است  .

عزیزی با بیان اینکه بعد از سیل جناب مونسان رییس سازمان میراث فرهنگی کشور از پل گاومیشان وپل پلدختر بازدید کردند ،می گوید: سیل 12 فروردین ماه آسیب جدی به پل های تاریخی لرستان خصوصا شهرستان پلدختر واردکرده  است که امیدواریم مسئولین ارشد استان از اعتبارات مدیریت بحران سهم قابل توجهی برای مرمت پل های شهرستان پلدختر وهمچنین کاروانسراها وقلعه ها در نظر بگیرد .

گزارش : رضا جودکی نژاد