آئین شب یلدا در فرهنگ مردم سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرگزاری برنا ، در این شب، جوانان پای صحبت‌ها و قصه‌های بزرگسالان می‌نشینند و از لابه‌لای داستان‌ها و قصه‌هایی که از زبان این گنج‌های زندگی می‌شنوند، عبرت‌ها و درس‌های بی‌شماری برای خود می‌اندوزند.

از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در این شب که در اسلام نیز بسیار به آن سفارش شده، عیادت از سالمندان و بیماران است. ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شب‌های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می‌ورزند.

در سیستان دو چله؛ چله کوچک که اصطلاح قدیمی آن «چله خرد» و چله بزرگ که به «چله کلو» معروف است و این چله کوچک و بزرگ از اول دی ماه آغاز می‌شود و تا 10بهمن ماه ادامه دارد.

شب اول دی‌ ماه بزرگ‌ترین و طولانی‌‌ترین شب سال و آغاز انقلاب زمستانی در تقویم ایرانی شناخته شده است.

در این شب مردم از شیرینی‌هایی مانند ستو، شیرینک و حلوا و انواع تخمه‌های هندوانه، خربزه، عناب و پسته را در این شب فراهم و شب را تا صبح سحر می‌کنند.

در شب یلدا در منطقه سیستان رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فامیل که سواد دارد، می‌دهد، سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفألی به گنجینه حافظ می‌زند: «ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی که در سینه داری...» یا هر چیزی شبیه به این رسم یکی از رسوم پرطرفدار شب یلداست و سرگرمی ‌خوبی برای خانواده‌ها در این شب بلند سال است.

از هندوانه‌هایی که از لابه لای و کاه وخنکای کاهدان تابستان را به زمستان پیوند می‌دادند تا کشته‌های شیرین خوش خور خربزه به نام چَولی و پودر خوشمزه ومقوی شیرینک که از جوشاندن گوشت با تخمه هندوانه به همراه گندم نیم کوب درست می‌شد در این خوردنی بسیار مقوی معجون به دست آمده درآفتاب خشک وسپس دست آس والک می‎شد وافزون براینها پودر خوشخور دیگری به نام سَتّو از ترکیب پودر جوی آبدارو بوداده شده ‌با شکرونبات دست آس شده برای این شب تهیه می‎شد.

خوردنی خوشمزه و زمستانه دیگری که برای این شب آماده می‌شد، دوشو (دوشاب) نام دارد که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که در یک مشک آماده برای این شب رسانده می‌شد و البته انواع تخمه‌های شور هندوانه و خربزه و البته انار سیستان که در یک سفره بزرگ در این شب گذاشته می‎شود .

بجای آجیل های امروزی، گندم بریان به همراه قلیفی، کماچ، تَجگی، طیفی، خرمالندو برسر سفره خودنمایی می کند، حتی تخمه شب های سرد زمستان، تخمه ناب هندوانه سیستانی است. 

ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و جشن بزرگی برپا می‌کنند و از این رو به دهمین ماه سال دی (به معنای روز) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.