معرکه گیری ممنوع حتی «به وقت شام»

دوشنبه هفته گذشته، مجتمع سینمایی کوروش شاهد تبلیغ عجیبی از گروه تبلیغات و عوامل فیلم سینمایی «به وقت شام» بود که باعث واکنش های زیادی شد. ورود چند نفر با لباس داعش و شمشیر و اسلحه به این مجتمع به رغم اعلام عوامل این فیلم که فضای شادی را رقم زد در فیلم ها و عکس های دیگری که در فضای مجازی منتشر شد روی دیگری داشت.

این اتفاق منجر به عذرخواهی ابراهیم حاتمی کیا، کارگردان «به وقت شام» و علی سرتیپی مدیر پردیس سینمایی کوروش شد. چهارشنبه هفته گذشته هم سردار رحیمی، رئیس پلیس پایتخت از احضار عاملان این اتفاق خبر داد. حالا پس از گذشت یک هفته از اعلام احضار عاملان، روز چهارشنبه سردار رحیمی در حاشیه نشست خبری که به منظور تشریح برنامه‌های پلیس در ماه مبارک رمضان برگزار شد گفت: «همانطور که پیش از این گفتم این اقدام غیرقانونی و بدون اطلاع‌پلیس بود که ما با هماهنگی مقام قضایی عوامل این اقدام را شناسایی و احضار کردیم و آنان نیز تعهد دادند که دیگر دست به چنین اقداماتی نزده و آزاد شدند.»

محمدرضا شمس، وکیل پایه یک دادگستری و دانش آموخته دانشگاه علامه، با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا درباره اتفاقات کوروش و جرایمی که در این موضوع اتفاق افتاده و همچنین مجازاتی که شامل متهمان آن می شود به گفت و گو نشست.

 شمس درباره ابعاد حقوقی این ماجرا گفت: «اتفاق ناگواری که دوشنبه هفته گذشته در مجتمع کوروش افتاد حضور افرادی علی الظاهر مسلح، با آنچه قمه، قداره و سلاح کلاشینکف دیده می شد، با ظاهر نیروهای داعش و اسب و ادوات نظامی بود. توجیهی که بعدا برخی دست اندرکاران این حرکات در این باره عنوان کردند بحث تبلیغاتی فیلم بود، بعد هم از قول برخی مسببین این حادثه شنیدیم این کار را انجام دادیم که مردم قدر امنیت را بدانند که اگر داعش بود چه اتفاقی می افتاد که البته عذر بد تر از گناه محسوب می شود. اگر بخواهیم این واقعه را از حیث حقوقی برسی کنیم باید بگویم که عناصر ارتکاب جرم متشکل از رفتار، انگیزه، قصد و نتیجه است.»

این وکیل دادگستری در توضیح این اتفاق گفت: «از حیث رفتار آنچه مشاهده شد این بود که عده ای مرد جوان با ظاهر مهیب و علی الظاهر با سلاح های سرد و گرم در یک محیط عمومی به طور آزادانه حرکت می کنند و به سمت زنان و کودکان و سایر مردم می روند و گاهی فریاد می زنند، در برخی صحنه ها وسایل و اموال خصوصی را پرت می کنند و یا غذای شهروندی را از او می گیرند. واکنش های مختلفی از این رفتار ها دیدیم، عده ای که توانسته بودند از ماجرا خبردار شوند از صحنه فیلم و عکس می گرفتند و عده ای دیگر هراسان و وحشت زده بودند، پدری را دیدیم که بر سر بازیگران این فیلم فریاد می زد و از رفتار آنها که موجب وحشتزدگی شدید طفل او شده بود شکایت می کرد. تمامی این رفتارها مصداق برهم زدن نظم و امنیت عمومی و در برخی موارد توهین و مزاحمت برای زنان و اطفال است. هم فعل مجرمانه محقق شده است هم نتیجه مجرمانه که همان ترس و برهم زدن نظم است.»

وی با بیان اینکه برای تحقق تمامی عناصر جرم هایی نظیر برهم زدن نظم عمومی وجود قصد مجرمانه نیز ضروری است ادامه داد: «قصد نتیجه بلافاصله ای است که از فعل حاصل می شود و مورد نظر مباشر است. دکتر اردبیلی قصد را نتیجه بلافاصله فعل می داند و آن را مترادف با نیت می داند، ولی انگیزه هدف نهایی و ممکن است منظور نسبتا ضعیف و با فاصله مباشر باشد. قصد اولین هدف فاعل جرم است لیکن انگیزه عنصر روانی و دلیل شخصی فاعل جرم است.»

محمدرضا شمس با تأکید بر اینکه برخی از مباشرین این صحنه های ناگوار چنین عنوان کرده اند که ایجاد رعب و وحشت  به این دلیل بوده است که مردم احساس امنیت را قدر بدانند گفت: «این سخن به منزله اقرار فاعلین جرم بر قصد مجرمانه ایجاد رعب و وحشت است. هر چند انگیزه آنها این باشد که مردم قدر امنیت را بدانند لیکن این انگیزه را با قصد مجرمانه ایجاد رعب و وحشت پیگیری کرده اند. مثالی می زنم: فرض کنید شخصی برای ترحم به یک آدم مریض، او را می کشد. در این عمل قصد کشتن است، انگیزه ترحم است، پس در اینجا فعل کشتن یا قتل عمد محقق شده است و انگیزه شرافتمندانه در تحقق جرم تاثیری ندارد. یا مردی همسر خود را ماه ها ترک کند تا درنتیجه عدم حضور او زن بیشتر قدر او را بداند، قصد این فعل در حرج قراردادن زن و ایجاد سختی برای اوست، لیکن انگیزه مورد ادعا استحکام بیشتر زندگی آینده طرفین، اینجا جرمی که اتفاق افتاده است ترک انفاق است.»

وی در ادامه چنین بیان کرد که: «آنچه مرتکبین این عمل عنوان می کنند در صورت صحت انگیزه آنها محسوب است لیکن قصد شما یا همان نتیجه بلافاصله دلخواه مرتکب، و وسیله ای که قصد داشتند با آن مردم بیشتر قدر امنیت را بدانند همان ایجاد رعب و وحشت است.»

محمد رضا شمس تأکید کرد: «قصد نه تنها انگیزه را توجیه نمی کند بلکه دو مقوله جداگانه است. قصد عنصر تکمیل کننده جرم است. قصد یکی از عناصر تشکیل دهنده جرم است اما انگیزه می تواند یکی از کیفیات مخففه باشد. اگر شما قصد کردید که مردم را بترسانید تا قدر امنیت را بدانند، شما قصد ایجاد رعب و وحشت را اقرار کردید، ولی نسبت به انگیزه ادعا دارید و اگر انگیزه اثبات شود می تواند یکی از کیفیات مخففه باشد.»

 شمس گفت: «در اتفاقاتی که در کوروش افتاد، عده ای با سلاح و تشکیلات و هیبت رعب انگیز بدون هماهنگی با مراجع نظامی و انتظامی آمدند، که البته اگر هماهنگی هم انجام می شد مرجع انتظامی نمی تواند به نحوی مجوزی دهد که نتیجه حاصله ایجاد رعب و وحشت باشد. شاید در نتیجه اتفاقی که افتاد، عده ای لذت برده باشند، ولی عده ای وحشت کردند و ترسیدند که در فیلم ها و تصاویر مشخص است. پس فعل و نتیجه حادث شد. ما برای تشکیل عناصر مجرمانه دنبال قصد می گردیم. اعلام این افراد مبنی بر این که قصد ما این بوده است که مردم قدر امنیت را بدانند، به طریق اولی مستلزم این است که قصد ما ایجاد رعب و وحشت بود که مردم قدر امنیت را بدانند. این اظهار آنها طبق مواد قانون به منزله اقرار محسوب و اگر مطابق اوضاع احوال باشد به عنوان تکمیل کننده جرم محسوب می شود.»

​این وکیل دادگستری در توضیح عنوان جرم های اتفاق افتاده گفت: «ماده 618 قانون مجازات اسلامی می گوید: «هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (74) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» تمام مواردی که در این ماده با «یا» آورده شده است نشانه تمثیلی بودن آن است. مثال آورده است، به این معنی که نتیجه کار مهم است. این ماده به شکل واضحی عناصر جرم را بر می شمارد.»

شمس توهین را یکی دیگر از عناوین مجرمانه این رفتارها دانست و بیان کرد: «بعضی از رفتارهایی که در مجتمع کوروش اتفاق افتاد و در فیلم ها مشهود بود، مثل گاز زدن ساندویچ یک فرد، پرت کردن وسایل یک رستوران، هل دادن یک صندلی و ... این ها از دو جهت می تواند جرم انگاری شود، یکی توهین است، که طبق ماده 608 اگر کسی به شخصی توهین کند، مستلزم مجازات است. این توهین صرفا به صورت گفتاری نیست، توهین رفتاری هم داریم، مثل کسی که در حال غذا خوردن است و شما ظرف غذای او را هل بدهید، عنوان مجرمانه ای که قانون برای آن پیش بینی کرده است توهین است. این موضوع به عنوان توهین ساده در قانون مجازات شناخته می شود. ماده 608 می گوید: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک ‌چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا (74) ضربه و یا 50 هزار تا 1 میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.» تمام حقوقدانان بحث توهین عملی و رفتاری را پذیرفته اند. یعنی توهین می تواند به صورت فعل باشد یا ترک فعل باشد.»

ماده 619 قانون مجازات اسلامی یکی دیگر از مواردی بود که از نظر او در این اتفاق می توان به آن استناد کرد، او در توضیح آن گفت: «همچنین در بعضی از این رفتارها که تصاویر آن بود و ترس هم در آن واضح است، حرکات نامتعارف نسبت به بانوان بود. رفتارهایی که نسبت به بانوان در این مورد مشاهده می شود، هم توهین رفتاری است هم مصداق ماده 619 قانون مجازات اسلامی، که می گوید: «هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم‌اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به‌آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا (74) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» یکی از مواردی که قانونگذار، در این قانون می گوید: «حرکات مخالف شئون و حیثیت به‌ آنان توهین نماید...» موضوع توهین رفتاری است که قانونگذار در آن دیده است.»

به گفته این وکیل دادگستری قانونگذار ما در بحث امنیت و آسایش عمومی به شدت حساس است و این که هر کسی معرکه ای راه بیاندازد تا فروش خود را بیشتر کند به هیچ عنوان پذیرفته نیست،  وی گفت: «حتی مراجع انتظامی هم چنین صلاحیتی ندارند که بخواهند مجوزی بدهند که در نتیجه آن مجوز آب در دل مردم تکان بخورد، خصوصا اینکه این رفتار ها زمانی اتفاق می افتد که داعش یک سال قبل از آن در خیابان های تهران به سمت مردم شلیک می کند، باید به مردم حق داد که بترسند. ضمن این که این اتفاقات با فاصله کمی از زمان برگزاری دادگاه دیگر عوامل داعش که دستگیر شده اند اتفاق افتاد.»

محمدرضا شمس در پایان در خصوص اینکه چه کسی می تواند مدعی این جرایم شود گفت: «جرایمی که اتفاق افتاده تمام آنها یک بعد شخصی، یک بعد خصوصی و یک بعد عمومی دارد. بحث سلب آسایش عمومی یک جرم عمومی است، دادستان اصلی ترین وظیفه را برای پیگیری این موضوع و تعقیب قضایی متهمان به عهده دارد، همینطور شاکی خصوصی هم می تواند در این مورد مدعی شود. از طرفی هم حتی اگر شاکی خصوصی رضایت بدهد این موضوع از مسئولیت دستگاه قضایی برای تعقیب و پیگیری چیزی کم نمی کند، فقط می تواند جزو کیفیات مخففه باشد. بحث توهین به بانوان و اطفال هم جرم عمومی است، در این مورد هم وظیفه دادستان است که از شئون بانوان و اطفال حمایت و این موضوع را پیگیری و رسیدگی کند. در موضوع توهین ساده هم فقط بخش شاکی خصوصی است که می تواند شکایت کند.»